"Το ίδιο το χρήμα, όμως, είναι εμπόρευμα, ένα εξωτερικό πράγμα, που μπορεί να γίνει από μικρή ιδιοκτησία του καθενός. Ετσι, η κοινωνική δύναμη γίνεται ατομική δύναμη των ιδιωτών". K. Μαρξ, 1863. "Το κεφάλαιο"
Ο λόγος για τον πόνο δεν τελειώνει ποτέ, όσο θα υπάρχουν άνθρωποι που θα πουλάνε τα χέρια και το μυαλό τους σ' αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να τ' αγοράσουν. Θέλω να πω πως όσο κρατάει καλά ο καπιταλισμός και οι εργαζόμενοι κόβονται ή τραβιούνται πάνω στο κρεβάτι του Προκρούστη, ανάλογα με τη λογική του "μέτρου" που ασκεί το κεφάλαιο, όταν μετράει και εκτιμάει τον άνθρωπο ως πηγή κέρδους και όχι ως παραγωγό πολιτισμού και ιστορίας, δεν υπάρχει τέλος στον "πόνο". Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει πως ζώντας μέσα στον καπιταλισμό πρέπει να μιλούμε μόνο για τον πόνο και γι' αυτόν να γράφουμε μόνο. Οχι. Δύναμη χρειαζόμαστε, για να ανατρέψουμε τις συνθήκες του πόνου. Χρειαζόμαστε γροθιές, πολλές γροθιές. Και πάνω απ' όλα χρειαζόμαστε κι άλλους κοντά μας. Να γίνουμε, επιτέλους, 1.013. Πρέπει να δούμε μια μέρα τους δρόμους να γεμίζουν πανό, σημαίες, λάβαρα διεκδίκησης και κραυγές διαμαρτυρίας. Πρέπει να δούμε τους δρόμους να γίνονται δάση οργής. Μόνο έτσι θα βρει και η ζωή μας τους τρόπους να μη φοβάται τους "πόνους". Μόνο έτσι θα βρούμε εμείς όλοι τους τρόπους να πάρουμε μέρος στη μεγάλη συζήτηση. Να πάρουμε, επιτέλους, και μεις το λόγο, κάθε φορά που συζητιούνται αυτά που μας αφορούν και μοιράζονται όσα μας ανήκουν. "Να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα", που θα έλεγε και ο ποιητής, για να δούμε από κοντά τι σημαίνουν όλες αυτές οι "παραβιάσεις" του προσωπικού μας χώρου. Να κατανοήσουμε από την "καλή" τα πάνε κι έλα του Χρηματιστηρίου, τα έμπα - έβγα των κερδοσκόπων, τους μακάβριους κλαυθμούς της σκληρής ελληνικής γραμμής και τους επιθανάτιους ρόγχους της ελληνικής οικονομίας.
Γι' αυτό κι εγώ άρχισα το σημερινό μου σημείωμα με τα λόγια του Μαρξ απ' το "Κεφάλαιό" του. Γιατί μόνο έτσι μπορούμε να καταλάβουμε τη σημασία των παιχνιδιών που παίζονται γύρω μας. Μέσα από λόγια απλά και σταράτα. Οι περίπλοκες αναλύσεις και τα "περιδιαγραμμάτων" σχόλια δεν οδηγούν πουθενά. Μόνο που κλείνουν ακόμα πιο πολύ τα παραπετάσματα με τις θεωρητικές τους κορόνες, έτσι που τις αφήνουν να ξεδιπλώνονται μπροστά σε αόρατα ακροατήρια, καθισμένοι σε αναπαυτικές πολυθρόνες και, προπαντός, μακριά από την πραγματικότητα. Γιατί αν ήτανε μέσα σ' αυτήν ή, τέλος πάντων, κοντά της θα συμφωνούσαν μ' αυτό το πολύ απλό και σοφό που έγραψε ο Μαρξ πριν από 150 χρόνια, πάνω - κάτω "...έτσι η κοινωνική δύναμη γίνεται ατομική δύναμη των ιδιωτών...". Να, η αλήθεια όλων αυτών που γίνονται στις πολύβουες αίθουσες των Χρηματιστηρίων, πάνω στα τραπέζια των εκσυγχρονισμένων σαράφηδων και μέσα στους χαρτοφύλακες των αρουραίων του κέρδους και της οικονομικής σπέκουλας... Οποιαδήποτε άλλη ανάλυση με βάση όποιους επιστημονικούς όρους είναι έτσι, είναι για ν' ακούνε αυτοί που δεν ξέρουν. Είναι για να παραπληροφορείται και να παγιδεύεται ο ανίδεος εργαζόμενος στο τέλμα μιας ακατανόητης ορολογίας, όπου οι λέξεις δε λειτουργούν, όπως έπρεπε. Δε λειτουργούν, δηλαδή, ως μέρη λειτουργικά μιας γλώσσας κατασκευασμένης και οργανωμένης, για να επικοινωνούν τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινότητας, αλλά ως συνωμοτικά συνθηματολογήματα μιας παρέας, που ζει σε έναν κόσμο έξω από τις δικές μας ανάγκες. Εναν κόσμο θεμελιωμένο στο όραμα του κέρδους.
Γι' αυτόν τον κόσμο μιλάει ο Μαρξ. Για έναν κόσμο που έχει τον τρόπο να μετατρέψει την "κοινωνική δύναμη" σε "ιδιωτική". Να μετατρέψει το χρήμα σε εμπόρευμα, για να περνάει από τα χέρια των τζογαδόρων στα χέρια των ανώνυμων αετονύχηδων. Γι' αυτόν τον κόσμο, για τον οποίο κανείς δεν μπήκε στον κόπο να μας μιλήσει, μ' όλο που όλοι αυτοί που μας μιλούν μας συστήνονται ως ειδικοί. Μας συστήνονται για πρώτοι στη χρηματολογία, στρογγυλοκαθισμένοι στα στρογγυλά τραπέζια ή μπροστά σε βιβλιοθήκες φορτωμένες με χοντρά βιβλία και φωτογραφίες προγόνων ή ξεχασμένων δασκάλων. Κι όμως, είναι τόσο απλές αυτές οι αλήθειες κι ας τις έχουν μετατρέψει σε γράμματα σιβυλλικά, σε αμφίσημους χρησμούς, σε λόγια γραμμένα "βουστροφηδόν", για να χάνεις την αρχή και το τέλος. Και γίνονται πιο απλές, όταν τις προβάλλεις πάνω στα καθημερινά περιστατικά, όπου το μεροκάματο δεν είναι ακριβό ομόλογο ούτε προνομιούχα μετοχή. Ενα κομμάτι σάρκα είναι, κρεμασμένη σε σκουριασμένο τσιγκέλι, έτσι, για να τη βλέπουν οι διεθνείς τζογαδόροι και να στήνουν το επόμενο κόλπο τους, γιατί ποτέ δε σκέφτηκαν, και ούτε που ήθελαν να σκεφτούν. Γιατί ποτέ δε διάβασαν, και ούτε που ήθελαν να διαβάσουν. Γιατί αν ήθελαν να κάνουν το ένα από αυτά, θα έφταναν κάποτε σε μια άλλη σελίδα του Μαρξ, στο κεφάλαιο, όπου μια άλλη σκληρή αλήθεια διατυπώνεται για το χρήμα.
"Επειδή, όταν κοιτάζει κανείς το χρήμα, δε βλέπει τι έχει μετατραπεί σ' αυτό. Μετατρέπονται τα πάντα σε χρήμα, είτε είναι εμπορεύματα είτε όχι. Ολα γίνονται αντικείμενα αγοραπωλησίας. Η κυκλοφορία γίνεται η μεγάλη κοινωνική χοάνη, όπου πέφτουν όλα μέσα για να ξαναβγούν με τη μορφή χρηματικού κρυστάλλου. Στην αλχημεία αυτή δεν μπορούν ν' αντισταθούν ούτε τα κόκαλα των αγίων, και, πολύ λιγότερο, πιο λεπτά άγια πράγματα που βρίσκονται έξω από την εμπορική δράση των ανθρώπων. Οπως στο χρήμα σβήνεται κάθε ποιοτική διαφορά των εμπορευμάτων, σβήνει κι αυτό με τη σειρά του όλες τις διακρίσεις, σαν ριζοσπάστης, ισοπεδωτής που είναι"!
Είναι, λοιπόν απλά τα "πράγματα". Ολοι αυτοί οι παγκόσμιοι τριγμοί των Χρηματιστηρίων και οι κρωγμοί των χρυσών πρακτόρων τους δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια μαζική επίθεση θησαυρισμού, όπου άλλοι δεν καταφέρνουν να τον πετύχουν και άλλοι ναι. Δε θα έπρεπε, λοιπόν, όλοι αυτοί οι βαρύγδουποι αναλυτές να ανοίξουν τον Μαρξ και να μας διαβάσουν και να μας εξηγήσουν πως μέσα σ' αυτήν την "κοινωνική χοάνη" του θησαυρισμού ούτε τα κόκαλα των αγίων αντέχουν; Σιγά που θ' αντέξει η ελληνική δραχμή, αν δεν τη στηρίξει με τις πονεμένες του πλάτες ο Ελληνας εργαζόμενος, "βόλια, ντουφέκια θέλω, ναι", που έγραψε και ο Β. Ουγκό στο "Ελληνόπουλο".
Δύναμη χρειαζόμαστε, για να ανατρέψουμε τις συνθήκες του πόνου. Χρειαζόμαστε γροθιές, πολλές γροθιές. Και, πάνω απ' όλα, χρειαζόμαστε κι άλλους κοντά μας. Να γίνουμε, επιτέλους 1.013. Πρέπει να δούμε μια μέρα τους δρόμους να γεμίζουν πανό, σημαίες, λάβαρα διεκδίκησης και κραυγές διαμαρτυρίας. Πρέπει να δούμε τους δρόμους να γίνονται δάση οργής
Αγαπημένε μου σύντροφε...
... Και έρχεται - ξαφνικά και ανεπάντεχα - η είδηση. Και βρίσκεστε - εσύ και το πρόβλημα - αντιμέτωποι. Και αρχίζει μια πάλη εξοντωτική. Εκείνο - το πρόβλημα - να μην κάνει ούτε ένα βήμα πίσω. Να ζητάει όλες τις υποχωρήσεις από σένα. Και συ να πρέπει να σταθείς όρθιος. Να μην λυγίσεις, γιατί ξέρεις πως κάθε λιποψυχία θα σε παραδώσει βαθύτερα στην απελπισία. Εκεί που δεν έχει τελειωμό ο πόνος. Εκεί που χάνεις κάθε αξιοπρέπεια...
Και κάνεις συναγερμό στις αντιστάσεις σου. Κοιτάζεσαι στον καθρέφτη του νου σου και καλείς όλες τις εμπειρίες σου. Συγκρίνεις τα μεγέθη του δικού σου προβλήματος με τα μεγέθη των - "γενικών" - προβλημάτων. Και βλέπεις - βέβαια, βλέπεις, γιατί έχεις τα μάτια σου καθαρά - πως το δικό σου το πρόβλημα δεν είναι το μεγαλύτερο! Και το βλέπεις αυτό - όταν έχεις τα μάτια σου καθαρά - γιατί τότε - μόνο - έχεις την ικανότητα να ξεχωρίζεις.
Κάνεις βέβαια, ό,τι κάνουν όλοι οι άνθρωποι που έχουν καρδιά, νεύρα, αισθήσεις. Που είναι από πηλό και από "πνεύμα" πλασμένοι. Λες, "ναι, αλλά γιατί σε μένα"; Σε παίρνουν τα κλάματα. Απελπίζεσαι. Ομως, δεν το βάζεις στα πόδια. Στέκεσαι εκεί και αποφασίζεις την αναμέτρηση! Και όταν λες, "ναι, θα πολεμήσω", ξέρεις πως απ' αυτόν τον αγώνα θα ανακαλύψεις και νέες περιοχές του εαυτού σου. Θα ολοκληρώσεις, ψάχνοντας ακόμα βαθύτερα, τις αναζητήσεις σου. Θα αναπτύξεις πλατύτερα τους ερευνητικούς διαλόγους, που έχεις αρχίσει χρόνια τώρα, με την ψυχή σου. Θα καταχτήσεις καινούριες περιοχές στα ψηλά βουνά της αξιοπρέπειας που περπατάς...
Γιατί, αγαπημένε μου σύντροφε, τέτοιας αξίας αγώνες δε δίνεις, τώρα, για πρώτη φορά. Πόσες φορές δε σου ζητήθηκε να δώσεις κομμάτια από τον εαυτό σου; Σπλάχνα, καρδιές, νεφρά, μυαλό. Πόσες φορές δε στάθηκες απέναντι από το φόβο και δεν τον νίκησες; Πόσες φορές δεν αρνήθηκες να υποχωρήσεις; Πόσες φορές δεν τα έβαλες με τον εαυτό σου; Με τις αδυναμίες σου! Δεν είπες "όχι, αυτό δε θα το αντέξω" και το άντεξες!
Εσύ, πρέπει να δεχτείς σύντροφέ μου, πως δίνεις τον αγώνα σου, τον μοναδικό αυτό αγώνα, από καλή θέση. Εχεις ένα μυαλό δοκιμασμένο. Μια επιστήμη που ερευνά την πορεία και την ικανότητα του ανθρώπου. Μια ιδεολογία, που σε γνώρισε με τα ομορφότερα ποιήματα. Δεν είσαι μόνος σου! Εχεις την ικανότητα να μετατρέπεις το ατομικό σε γενικό. Να βλέπεις τον άνθρωπο κομμάτι του εαυτού σου. Να γίνεσαι ένα με την παγκόσμια λύπη, ένα με την παγκόσμια χαρά. Και σιγά σιγά, κάνοντας όλες αυτές τις "αναλύσεις", χωρίς σχεδόν να το καταλάβεις, βγαίνεις "έξω από το παράθυρο", που έγραψες, και αρχίζεις να σκάβεις με τις τεράστιες αξίνες σου.
Και, αγαπημένε μου σύντροφε, "σκάβοντας" βεβαιώνεσαι - και σε βεβαιώνω και γω, όσο αυτό μου είναι μπορετό - πως έχεις τόσα πράγματα, ακόμα, να κάνεις. Τίποτα στ' αλήθεια δεν άλλαξε. Και δεν είναι χαζοκουβέντα - αμήχανη - αυτό που λέω. Αφού ξεκουραστείς λίγο και ηρεμήσεις, θα δεις πως τίποτα δε θα σε κρατάει. Δε βγήκες στη σύνταξη! Δεν παραδόθηκες σε κανέναν και σε τίποτα. Ο, τι έκανες και πριν θα το κάνεις και τώρα και - μάλιστα - με μεγαλύτερη ευχαρίστηση και ευθύνη. Καθώς, τώρα, έχεις και την εμπειρία "μιας τέτοιας ακραίας περίπτωσης".
Αγαπημένε μου σύντροφε, να σου πω ότι σ' αγαπάμε; Αυτό το έχεις δεδομένο, χρόνια τώρα. Να σου πω ότι σε παρακολουθούμε σε ό,τι κάνεις και σε ό,τι γράφεις και αυτό είναι δεδομένο. Δεν μπορώ όμως να μη σου πω, πως τα δυο τελευταία σου κομμάτια στο "Ρίζο", γραμμένα κάτω από αυτές τις περιστάσεις, εμένα τουλάχιστον, μου έδειξαν τι σημαίνει αξιοπρέπεια. Γιατί μου μίλησαν για τις στιγμές που περνάς, με τόσο και τέτοιους διακριτικούς υπαινιγμούς, που μόνον η μεγάλη τέχνη ξέρει να μιλάει για τέτοια και τόσο σοβαρά ζητήματα με αυτό το διακριτικό τρόπο.
Και σου εξομολογούμαι πως αντί να σταθώ στον πόνο σου, "έφυγα" μαζί με το κείμενό σου σε ένα καταπληκτικό ταξίδι στα βάθη της ανθρώπινης θέλησης. Εκεί που διακρίνεις αυτή την υπέροχη αξία - και τη μοναδική ηθική - που βγάζει ο άνθρωπος όταν μετατρέπει τον Μικρόκοσμό του σε Μεγάκοσμο. Μιλάω για την αξιοπρέπεια, σύντροφε. Αυτή την υπέροχη αρετή, που σου δίνει τη δύναμη να λες τον πόνο σου χωρίς να σε λυπούνται! Μου "μετατόπισες" τα αισθήματα. Αντί να πω "βρε το Γιώργη", είπα "βρε ο Γιώργος"! Σε ευχαριστώ!
Feeds
