Στο Μαντούδι,έξι χρόνια μετά από το οριστικό κλείσιμο των εργοστασίων, κανείς πια δεν περιμένει τίποτα που - στις σημερινές συνθήκες - θα χτυπήσει δραστικά τη λαίλαπα που μαστίζει την ευρύτερη περιοχή της Βορειοκεντρικής Εύβοιας, την ανεργία. Οι κάτοικοι προσπαθούν να επιβιώσουν στη νέα πραγματικότητα, που απέχει πολύ από την οικονομική "άνθηση" του παρελθόντος. Μια "άνθηση", που σημαδεύτηκε από τη σκληρή εκμετάλλευση και την εγκατάλειψη στη συνέχεια, των Σκαλιστήρη, Παπαστρατή, Μποδοσάκη, που μέσα σε δύο δεκαετίες αφαίμαξαν τον ορυκτό πλούτο της περιοχής, κατέστρεψαν το περιβάλλον, φρενάρισαν την ανάπτυξη της πατροπαράδοτης αγροτοκτηνοτροφικής οικονομίας στην περιοχή.

Στο Παρασκευόρεμα, στην Ψιλή Ράχη, στου Μποδοσάκη, στου Παπαστρατή, εκεί όπου πριν λίγα χρόνια "έσφυζε" η ζωή, εκεί όπου εργάτες και εργάτριες από όλη την Ελλάδα με το σφύριγμα της μπουρού έτρωγαν το ψωμί τους πασπαλισμένο με τη σκόνη του μεταλλείου, δεν υπάρχει ψυχή. Το κονβόι από τα σκονισμένα γεμάτα εργάτες πούλμαν που μετέφεραν σε κάποια περίοδο έως και 5.500 εργαζόμενους, δεν περνά πια. Αυτό που έμεινε είναι τα τεράστια νταμάρια, οι σωροί με τα μπάζα και τα εγκατελειμμένα εργοστάσια, δίνοντας σ' αυτόν που δεν ξέρει, που δεν είδε, κάποια εικόνα για τη δραστηριότητα που υπήρχε στην περιοχή.

Σήμερα, έξι χρόνια μετά από το λουκέτο του '91, που συμπαρέσυρε στην ανεργία 3.500 εργαζόμενους, πολλοί είναι αυτοί που νοσταλγούν τις "δόξες" του παρελθόντος, ελάχιστοι όμως έχουν το "προνόμιο" να δουλεύουν εκεί. Οι μετανάστες εγκατέλειψαν οριστικά την περιοχή, οι ντόπιοι έφυγαν για να δουλέψουν στις μεγάλες πόλεις, ενώ όσοι αποφάσισαν επιστροφή στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, το μετάνιωσαν πικρά. Για τον επιχειρηματία Κ. Βαρβούτη που πριν ενάμιση χρόνο πήρε δώρο τα εργοστάσια και τα τεράστια κοιτάσματα λευκολίθου, δε χωράνε πολλοί. Χωράνε μόνο οι 200 εργαζόμενοι με σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου και άλλοι 150 δουλεύουν εκ περιτροπής με δίμηνες συμβάσεις.

Το άχαρο έργο ανάθεσης της εκ περιτροπής εργασίας σε ανθρώπους που εκλιπαρούν έστω και για δύο μήνες δουλιάς, το έχουν αναλάβει κάποιοι "ανυστερόβουλοι" κοινοτάρχες της περιοχής, αφού τους δίνει τη δυνατότητα να παζαρεύουν ψήφους.

Η κυβέρνηση για να διασκεδάσει τις αντιδράσεις των ανέργων, έχει προχωρήσει στα προγράμματα επανακατάρτισης. Ομως και γι' αυτά χρειάζεται προεδρικό... αποκούμπι. Τα σεμινάρια αυτά διαρκούν από τρεις έως πέντε μήνες ανάλογα με την ειδικότητα. Κανείς όμως από τους "καταρτισμένους" δεν έχει αποκατασταθεί επαγγελματικά. Οι περισσότεροι που τα παρακολουθούν πάνε για τα 80 χιλιάρικα το μήνα και το ένσημο. Πολλοί μάλιστα είναι αυτοί, που όταν τους ρωτάς αν κάνουν κάποια δουλιά, με πικρία σου λένε "είμαι σεμιναριούχος"...

Οι νέοι στην περιοχή εκτός από τους μαθητές, είναι ελάχιστοι. Οσοι έχουν απομείνει ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία ή με τις μικρές οικογενειακές τους επιχειρήσεις. Οσοι νέοι φεύγουν για να σπουδάσουν ή για να δουλέψουν, δε γυρνούν πια πίσω στην "καμένη γη".

Ο Γ. Παπαθανασίου, σημερινός διευθυντής του Γενικού Λυκείου Μαντουδίου, που έχει σχεδόν 15 χρόνια στην περιοχή, θυμάται μόνο τρεις νέους να έχουν γυρίσει πίσω και αυτοί γιατί έχουν βρει κάποια δουλιά.

Από το 1989 που άρχισαν τα προβλήματα στα εργοστάσια, το μαθητικό δυναμικό έχει μειωθεί κατά 50%, ποσοστό το οποίο αντικατοπτρίζει το γενικότερο μεταναστευτικό ρεύμα από την περιοχή. Στο Γενικό Λύκειο Μαντουδίου το '89 φοιτούσαν 238 μαθητές ενώ σήμερα φοιτούν 121, και με συνεχή την τάση μείωσης. Ο διευθυντής Γ. Παπαθανασίου πιστεύει ότι σε μερικά χρόνια στην περιοχή Μαντουδίου θα ζουν "μόνο οι συνταξιούχοι και οι δημόσιοι υπάλληλοι που δε θα κλείσουν οι υπηρεσίες τους".

Εκατοντάδες οικογένειες στην περιοχή του Μαντουδίου θα περάσουν, για άλλη μια χρονιά, φτωχικά τις γιορτές. Η Ζωή Ευγενικού από την Κήρινθο είναι 7 χρόνια άνεργη. Το ίδιο και ο άνδρας της μέχρι πριν λίγο καιρό. Τώρα είναι ανάμεσα στους "τυχερούς" και έχει προσληφθεί στη ΒΙΟΜΑΓΝ. "Τα λεφτά που παίρνει ο άνδρας μου δε μας φτάνουν να ζήσουμε", θα μας πει. "Εγώ δούλευα 10 χρόνια στα εργοστάσια, αλλά τώρα δεν μπορώ να βρω δουλιά. Αλλαξα την ασφάλειά μου και από το ΙΚΑ τη μετέφερα στον ΟΓΑ. Εκανα ό,τι δουλιά έβρισκα για να ζήσουμε, πήγα και μια φορά στα σεμινάρια, αλλά αυτά δε λύνουν το πρόβλημα".

Η Φέκκα Ελένη δούλευε 23 χρόνια στις ταινίες διαλογής του μεταλλεύματος. Το 1991 απολύθηκε μαζί με εκατοντάδες συναδέλφισσές της. "Είμαι 46 χρονών και για 6 χρόνια είμαι άνεργη. Ανεργος είναι και ο άνδρας μου. Κοιτάζω να κάνω ό,τι μεροκάματο μπορώ. Το καλοκαίρι δούλευα ως καθαρίστρια, τώρα μαζεύω μεροκάματο ελιές. Σπουδάζω την κόρη μου και πρέπει να δουλέψω να της στέλνω λεφτά. Εγώ δεν ήμουν από τις "τυχερές" που δούλεψαν δίμηνα, αλλά ούτε στα σεμινάρια δε με βάλανε, διότι το έμαθα αργά". Ο Δ. Κωνσταντίνου, 53 χρονών, είναι και αυτός από τους απολυμένους του '91. Με οργή θα μας πει ότι δεν τα βγάζει πέρα. "Με πέταξαν στο δρόμο έπειτα από 22 χρόνια δουλιάς και μου δώσανε 300 χιλιάδες αποζημίωση. Η γυναίκα μου δε δουλεύει και αυτή. Τι γιορτές να κάνουμε εμείς χωρίς δεκάρα; Πού να βρω σ' αυτή την ηλικία δουλιά; Πού να πάω; Παράλογο είναι που ζητάμε δουλιά; Τουλάχιστον, ας μας δώσουν πρόωρες συντάξεις. Δεν μπορώ σ' αυτή την ηλικία να ψάχνω από εδώ και από εκεί για ένα μεροκάματο".

"Ερχονται Χριστούγεννα και ούτε ένα δώρο για τα παιδιά μου δεν μπορώ να πάρω", θα μας πει ο Γ. Παρίσης από την Κήρινθο. "Είμαι άνεργος από το '91 και δεν έχω ξαναπάει στην εταιρία. Κάνω από κανένα μεροκάματο από εδώ και από εκεί, αλλά δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα. Προσπαθούμε να μην κάνουμε έξοδα αλλά μπορούμε; Ανθρωποι είμαστε, έχω και τρία παιδιά...". Ο Γ. Αρβανίτης από τους Παπάδες δούλευε 10 χρόνια στα εργοστάσια. Το '91 εντάχθηκε και αυτός στη στρατιά των ανέργων της περιοχής. "Οπου βρω δουλιά, έστω και για ένα μεροκάματο, πάω. Εχω και κάτι πεύκα και μαζεύω το ρετσίνι. Δύσκολη δουλιά, λίγα λεφτά. Δε βαριέσαι και εμείς θα ζήσουμε", θα μας πει με πικρό χαμόγελο.

Η Μ. Ανδρέου ζει με 100.000 σύνταξη που της άφησε ο άνδρας της. Εχει και το γιο της φαντάρο. Η κόρη της επίσης άνεργη. "Πώς να τα βγάλω πέρα, αφού έπειτα από 15 χρόνια δουλιάς τώρα μένω άνεργη; Πώς να συμπληρώσω τα ένσημά μου για να πάρω σύνταξη;". "Δουλεύω από δεκατεσσάρων χρονώ κορίτσι και έχω συμπληρώσει 25 χρόνια δουλιάς στα μεταλλεία", θα μας πει η Μ. Δραμουντάνη από το Μουρτιά. "Δουλέψαμε πολύ σκληρά, αλλά τώρα όλοι μάς έχουν γυρίσει την πλάτη. Ασφάλεια δεν έχω ούτε εγώ, αλλά ούτε και ο άνδρας μου που είναι επίσης άνεργος. Είναι και ο γιος μου φαντάρος. Περιμένουμε να κάνουμε κανένα μεροκάματο στις ελιές. Εμείς βλέπεις είμαστε απομακρυσμένοι από το Μαντούδι και δεν έχουμε καταφέρει να δουλέψουμε ούτε για δύο μήνες. Ούτε και στα σεμινάρια πήγα, γιατί, όταν δήλωσα, είχαν καλυφθεί οι θέσεις". Για το πώς θα περάσει τα Χριστούγεννα, μας είπε: "Τι γιορτή, τι καθημερινή, για εμάς όλες οι μέρες ίδιες είναι. Αμα δεν έχεις λεφτά, τι γιορτές να κάνεις;".

Ο Γ. Αντωνίου,εκτός από την ανεργία, έχει και την εφορία. "Μου ήρθε να πληρώσω 123.000 χιλιάδες στην εφορία για το αυτοκίνητό μου που το έχω 10 χρόνια. Αφού δεν έχω εισόδημα πού να βρω να δώσω τόσα λεφτά; Εδώ δεν έχουμε να ζήσουμε και μου ζητάνε να πληρώσω για αυτοκίνητο δεκαετίας", θα μας πει εξοργισμένος.

• Από το 1990 και μετά η μεταναστευτική εκροή πληθυσμού έφτασε το 11%.
• Το ποσοστό ανεργίας λόγω της επενδυτικής ύφεσης, ανήλθε στο 75%
• Μεγαλύτερη ανεργία, παρατηρεί η έρευνα, στις παραγωγικές ηλικίες 25 - 54 χρόνων, που πλήττει κατά 77% τους άντρες και 92% τις γυναίκες.
• Αποτέλεσμα του μεγάλου μεταναστευτικού κύματος (προς εξεύρεση εργασίας) αποτελεί και η κατακόρυφη άνοδος του δείκτη γήρανσης που από 50,8% το 1981, εκτινάχτηκε στο 88,6% το 1994.
• Τα άτομα που αναγκάστηκαν σε μετανάστευση από το 1990-'91 ανέρχονται σε 2.440 αν ληφθεί υπόψη ότι κατά τη δεκαετία 1981-1991 η μεταναστευτική εισροή (από άλλες περιοχές της χώρας προς την περιοχή Μαντουδίου) ήταν 18.120 άτομα.
• Τέλος, οι ετήσιες απώλειες σε εισόδημα ανέρχονται σε 6 δισ. δραχμές για την περιοχή.

Γιώργος ΠΑΝΤΕΛΗΣ

Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην περιοχή Μαντουδίου ανέρχονται περίπου στα 15.000 στρέμματα. Το 1/3 από αυτές είναι αρδεύσιμες και είναι αρκετές για να απασχολήσουν ένα σημαντικό αριθμό ανθρώπων στη γεωργία. Ομως η εγκατάλειψη της γεωργίας για πολλά χρόνια, αλλά και η γενικότερη πολιτική που ακολουθείται στο γεωργικό τομέα, δεν επιτρέπει στους καινούριους αγρότες να επιβιώσουν.

Πολλοί ήταν εκείνοι που πήραν δάνεια για να φτιάξουν θερμοκήπια και να αγοράσουν μηχανήματα, αλλά σχεδόν όλοι σήμερα βρίσκονται χρεωμένοι. "Για να ξεκινήσεις να γίνεις αγρότης - θα μας πει ο Γ. Αλεξανδρής από την Κήρινθο - χρειάζονται πολλά εκατομμύρια. Αν δεν έχεις δικά σου μηχανήματα δεν μπορείς να καλλιεργήσεις. Οι τιμές είναι απαγορευτικές. Για να καλλιεργήσεις ένα στρέμμα σιτάρι, τα έξοδα ανέρχονται στις 20.000 δραχμές, ενώ τα έσοδά δεν υπάρχει περίπτωση να ξεπεράσουν τις 15.000. Αρα μπαίνεις μέσα και αυτό έχει συνέπεια πολλά κτήματα να παραμένουν χέρσα. Εγώ καλλιεργώ 150 στρέμματα και βγάζω ίσα ίσα ένα μεροκάματο. Λίγες είναι οι χρονιές που μπορώ να πω ότι έχω πάει καλά. Τις περισσότερες φορές μπαίνω μέσα".

Το τελευταίο διάστημα λόγω της φτώχειας στην περιοχή πολλοί βρήκαν την ευκαιρία να αγοράσουν χωράφια με χαμηλές τιμές, που στη συνέχεια τα μετατρέπουν σε οικόπεδα, με αποτέλεσμα οι γεωργικές εκτάσεις συνεχώς να συρρικνώνονται. Στο Μαντούδι που έχει πληθυσμό γύρω στις δυόμισι χιλιάδες κατοίκους και η έκταση του κάμπου του είναι περίπου 5.500 στρέμματα, με τη γεωργία ασχολούνται μόνο τέσσερις οικογένειες. Το μεγαλύτερο κομμάτι του το εκμεταλλεύονται άλλες τέσσερις οικογένειες από τα γύρω χωριά και είναι αυτοί που διαθέτουν τα κατάλληλα γεωργικά μηχανήματα.

Η βασική καλλιέργεια μέχρι πρόσφατα ήταν το καλαμπόκι, το οποίο λόγω τους εδάφους και του κλίματος της περιοχής ήταν το καλύτερο στον κόσμο και εξαγόταν ειδικά για παιδικές τροφές. Η χαμηλή του όμως τιμή και η έλλειψη ξηραντηρίου δεν επέτρεψαν τη συνέχιση της καλλιέργειας. Ο κόσμος στράφηκε στις ντομάτες, αλλά για πέντε ολόκληρα χρόνια δεν πήραν λεφτά στα χέρια τους λόγω της χαμηλής τιμής. Φέτος ήταν η μοναδική χρονιά που κέρδισαν οι ντοματοπαραγωγοί και αυτό διότι χάλασαν οι ντομάτες σε άλλες περιοχές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ολόκληρη την περιοχή δεν υπάρχει κρατικός γεωπόνος που να επισκέπτεται τα χωράφια και οι αγρότες αναγκάζονται να καταφεύγουν σε ιδιώτες μεγεθύνοντας έτσι τα έξοδά τους.

Ενα μεγάλο πρόβλημα στο κάμπο είναι η έλλειψη αποστραγγιστικών έργων και η υπερχείλιση του ποταμού. Το χειμώνα τα χωράφια μετατρέπονται σε λίμνες και η πρόσβαση είναι αδύνατη. Οπως θα μας πει ο Κ. Μόσχος,"το χειμώνα που κατεβάζει το ποτάμι καταστρέφονται πολλές καλλιέργειες. Μέσα σε μερικά χρόνια έχασα από τη διάβρωση του ποταμιού 5 ποτιστικά στρέμματα και αν συνεχιστεί η ίδια κατάσταση, δηλαδή να μην γίνονται αντιπλημμυρικά έργα, η καταστροφή θα συνεχίζεται".

Για το καθάρισμα του ποταμού οι κοινοτάρχες βάζουν μπουλντόζες και αλλάζουν τον ρουν, ξεριζώνουν όλα τα δέντρα που υπάρχουν στις όχθες του, με συνέπεια όταν κατεβάζει να εκτρέπονται προς άλλες κατευθύνσεις συμπαρασύροντας καλλιέργειες και χωράφια.

Για τους κτηνοτρόφους τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. "Τα κτηνοτροφικά προϊόντα πωλούνται σε εξευτελιστικές τιμές, ενώ αντιθέτως οι ζωοτροφές και τα κτηνιατρικά φάρμακα είναι πανάκριβα", θα μας πει ο Π. Αναστασίου και συνεχίζει "το γάλα αναγκαζόμαστε να το πουλάμε 100 και 110 δραχμές το κιλό, ενώ οι τιμές του κρέατος για πολλά χρόνια έχουν καθηλωθεί. Οι επιδοτήσεις συνεχώς μειώνονται και λέγεται ότι θα μας τις κόψουν. Αν γίνει αυτό, δεν υπάρχει περίπτωση να επιβιώσει κανένας κτηνοτρόφος στην περιοχή".

Κείμενα: Σταμάτης ΖΗΣΙΜΟΥ

Με το κλείσιμο των εργοστασίων σταμάτησε να υπάρχει και συνδικαλιστική δραστηριότητα στην περιοχή. Ο νέος ιδιοκτήτης των μεταλλείων πρώην Σκαλιστήρη, ο Βαρβούτης,δεν επιτρέπει τη δημιουργία σωματείου στο εργοστάσιο. Το μοναδικό σωματείο είναι αυτό των ανέργων που συσπειρώνει περίπου 600 άνεργους της Βορειοκεντρικής Εύβοιας. Πριν λίγες μέρες στην Κήρινθο πραγματοποιήθηκε ανοιχτή συνεδρίαση του ΔΣ με τη συμμετοχή των μελών του, του Εργατικού Κέντρου Ευβοίας και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Δεν κλήθηκαν να συμμετάσχουν οι εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της περιοχής, γιατί σύμφωνα με δήλωση του προέδρου του σωματείου Γ. Τσουκαλά,"είναι γνωστός ο ρόλος τους στην αντιμετώπιση των ανέργων". Μιλώντας ο πρόεδρος εμμέσως πλην σαφώς, καυτηρίασε τη σύσσωμη συστράτευση των τοπικών παραγόντων στο πλευρό του Βαρβούτη. Σ' αυτό το θέμα δεν έχουν λείψει και οι φωνές προέδρων για περαιτέρω χρηματοδότηση του Βαρβούτη.

Στη συνεδρίαση τονίστηκε η ανάγκη για άμεση χριστουγεννιάτικη βοήθεια ύψους 200.000 δραχμών των ανέργων,πάνω στο οποίο συμφώνησαν όλοι οι φορείς που παραβρέθηκαν στη συνεδρίαση, ενώ ο εκπρόσωπος του Νομάρχη δεσμεύτηκε να κλείσει εντός των ημερών ραντεβού με τον υπουργό Εργασίας ώστε να προωθήσουν το αίτημα. Επίσης να αποδίδεται επίδομα ανεργίας για διάστημα πέντε μηνών σε όσους έχουν συμπληρώσει 60 ένσημα. Να γίνεται δίκαιη αντικατάσταση των εργαζομένων που δουλεύουν με δίμηνη σχέση εργασίας, ώστε να έχουν οι περισσότεροι έστω ασφάλιση και όσοι έπαιρναν προσύνταξη και τώρα συνταξιοδοτούνται κανονικά, να αντικαθίστανται από άλλους.

Το πρόβλημα της ασφάλισης στην περιοχή είναι πολύ σοβαρό αφού ένας μεγάλος αριθμός ανέργων δεν καταφέρνει να συμπληρώσει τα απαραίτητα ένσημα για την ασφαλιστική του κάλυψη. Στη συνεδρίαση ακούστηκε και το εξής, ότι άνεργοι για να πάρουν φάρμακα των παιδιών τους χρησιμοποιούν το βιβλιάριο υγείας των παππούδων τους.

Ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ευβοίας Λ. Τέσκος, στο θέμα της εκ περιτροπής απασχόλησης των ανέργων, ισχυρίστηκε ότι αυτό δεν είναι εύκολο να εφαρμοστεί διότι ο Βαρβούτης είναι ιδιώτης και κανείς δεν μπορεί να παρέμβει στις επιλογές του για τη λειτουργία της επιχείρησης! Ο εκπρόσωπος του Νομάρχη, Γ. Αδάμ,έκανε αόριστα λόγο για δυναμικές κινητοποιήσεις, ανέφερε ότι η Νομαρχία δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα της απασχόλησης, αλλά μόνο να κάνει κάποια έργα για εκτόνωση της ανεργίας. Η διαφορετική φωνή ακούστηκε από τον εκπρόσωπο της ΝΑΣ Δ. Ραχιώτη και τον συνδικαλιστή της ΕΣΑΚ Γ. Τσακό,οι οποίοι επισήμαναν την εγκληματική πολιτική που ακολουθήθηκε τόσα χρόνια στην περιοχή, τόνισαν την ανάγκηγια δημιουργία Δημόσιου Ενιαίου Φορέα Λευκολίθου, για επενδύσεις στην περιοχή και για τόνωση της απασχόλησης.