Η γέφυρα στον ποταμό Κομψάτο. Διακρίνονται οι φθορές που έχει υποστεί

Οι μάστορες των εκατοντάδων γεφυριών που βρίσκονται στον ελληνικό χώρο έμαθαν σιγά - σιγά την τεχνική και «ασφάλισαν» τα έργα τους με πασσάλους, αγκυρώσεις, αντηρίδες, ανακουφιστικά τόξα για τη διαφυγή των νερών κ.ά. Τα περισσότερα χρονολογούνται στον 18ο και 19ο αιώνα, ενώ είναι ελάχιστα τα σωζόμενα γεφύρια της βυζαντινής περιόδου. Πάντως, όπου ο διαβάτης συναντά γεφύρι, είναι βέβαιο πως πολύ κοντά θα βρει κάποιο κατάλυμα και ένα εκκλησάκι. Τα γεφύρια ήταν περάσματα, διευκόλυναν το εμπόριο, τα ταξίδια, ακόμα και τις πολεμικές επιχειρήσεις. Στην πραγματικότητα, ήταν δημόσια έργα και συχνά σχετίζονταν με την ιδιωτική πρωτοβουλία. Επιγραφή του 1440 στη γέφυρα του ποταμού Αλφειού, κοντά στην Καρύταινα, μνημονεύει τον Ραούλ Μανουήλ Μελίκη ως «νέον δομήτορα». Εξάλλου τον 11ο αι. μ.Χ. είχε επιβληθεί ειδικός φόρος για τη συντήρηση των γεφυριών, γνωστός ως «γεφύρωσις».

Δεκαεννέα αιώνες αργότερα, οι δρόμοι και τα περάσματα άλλαξαν, έγιναν μοντέρνα, μεγαλύτερα, εκσυγχρονίστηκαν... Τα γεφύρια εγκαταλείφθηκαν, δεν έχασαν όμως κάτι: Αποτελούν μοναδικά στοιχεία του πολιτισμού και της οικονομίας εποχών των κοινωνιών. Η «γεφύρωσις» ή, με άλλα λόγια, η προστασία των γεφυριών δεν αγγίζει ένα κράτος, που φροντίζει να φτιάχνει καινούριους δρόμους ξεχνώντας τους παλιούς...

Η ευαισθησία ενός εκπαιδευτικού από την Ξάνθη, του Νικ. Κόκκα, «ακούμπησε» πάνω στα πληγωμένα πέτρινα γεφύρια της Θράκης και έστειλε σχετική επιστολή προς την υπουργό Πολιτισμού, Ελ. Παπαζώη και τις αρμόδιες Διευθύνσεις και Εφορείες Αρχαιοτήτων. Αφορμή στάθηκε η εκπόνηση ενός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, με θέμα «Εγκαταλελειμμένοι Ορεινοί Οικισμοί του Νομού Ξάνθης». Ο εκπαιδευτικός επισημαίνει τα στατικά προβλήματα των γεφυριών, τα θεμέλια των οποίων έχουν διαβρωθεί εξαιτίας του υδροφόρου ορίζοντα, τα προβλήματα στην επιφάνεια, αλλά και τους λαθρανασκαφείς που αφαιρούν πέτρες, για να βρουν υποτιθέμενους θησαυρούς. Πάντως, το νερό είναι ο αιώνιος εχθρός των γεφυριών είτε διαβρώνοντας τα θεμέλια είτε απογυμνώνοντας αυτά, όταν πέφτει η στάθμη του πυθμένα. Ενώ άλλα προβλήματα που διαπιστώνει κανείς στα γεφύρια είναι οι παραμορφώσεις των τόξων, οι αποκολλήσεις και καταρρεύσεις λίθων και στηθαίων, η διάβρωση των επιφανειών κ.ά.

Ο Νικ. Κόκκας, στην επιστολή του, αναφέρει γέφυρες της Θράκης που χρειάζονται την άμεση επέμβαση των αρμόδιων υπηρεσιών. Η βυζαντινή γέφυρα στον ποταμό Κομψάτο (Ν. Ροδόπης) αναφέρει ότι «έχει ακρωτηριαστεί στη μια πλευρά, η κατάρρευση ενός τόξου είναι πιθανή», ενώ «τα ίχνη των λαθρανασκαφέων εντοπίζονται σε πέντε σημεία». Στο ίδιο ποτάμι, σημειώνει, «υπάρχουν κι άλλες παραδοσιακές γέφυρες, μία εκ των οποίων κατέρρευσε σε πρόσφατες πλημμύρες». Και συνεχίζει: «Στο 8ο χιλιόμετρο της διαδρομής Ξάνθη - Σταυρούπολη, κατέρρευσε ένα γεφύρι στις πλημμύρες του 1997. Στο 6ο χιλιόμετρο της ίδιας διαδρομής κατέρρευσε η μία πλευρά ενός μικρού μονότοξου γεφυριού».

Η προστασία των γεφυριών είναι προφανές ότι απαιτεί τη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων, ώστε να εξασφαλιστεί η στατικότητά τους, να αποκατασταθούν οι φθορές όπου είναι δυνατόν, αλλά - το κυριότερο - να αντιμετωπιστούν οι αιτίες που προκαλούν τα παραπάνω. Η ίδια συνεργασία απαιτείται για την καταγραφή των γεφυριών, όχι μόνο της Θράκης, αλλά ολόκληρης της χώρας, ώστε να είναι δυνατή η εκτενής μελέτη τους, ιστορική - αρχαιολογική - αρχιτεκτονική. Προϋπόθεση των παραπάνω είναι να αρθεί η αδυναμία των Υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού να προστατεύσουν και να επέμβουν όπου χρειάζεται. Και αυτό είναι μάλλον αδύνατο, όταν η μια Εφορεία, η 4η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Μακεδονία - Θράκη), επιβλέπει 16 νομούς!

Κι αν δεν είναι έτσι, γιατί αποφεύγει ο καίσαρας και οι λεγεωνάριοί του να μας πουν την Αλήθεια; Γιατί δεν αποφασίζουν να βγουν σε ένα από τα «παράθυρα» που διαθέτουν και να μας περιγράψουν με λεπτομέρειες τι ακριβώς σημαίνει η ΟΝΕ; Να μας εκτιμήσουν πόσο στοίχισε σε δραχμές και σε αίμα η «είσοδός» μας και πόσο θα στοιχίσει η παραμονή μας μέσα στα σκοτεινά μονοπάτια της. Κι αυτή η σιωπή, βέβαια, δε σημαίνει αμέλεια, ούτε αδιαφορία. Σημαίνει σκόπιμη αποσιώπηση, σημαίνει μιας περίεργης μορφής παραχάραξη. Σημαίνει ακόμα το περίτεχνο στήσιμο μιας παγίδας όπου σε λίγο θα βρεθούμε όλοι μαζί, αναζητώντας τρόπο για να απομακρυνθούμε από την απειλητική «κινούμενη άμμο». Και όπως ξέρετε κανείς δεν τα κατάφερε με αυτήν, την απομάκρυνση. Θα μείνουμε, λοιπόν, εκεί να αδειάζουμε τα δάκρυα της ανεργίας, της αμορφωσιάς και της πολεμικής απειλής, του οικονομικού χάους και της ευρωπαϊκής φτώχειας μέσα στα δακρυδόχα αγγεία που έχουν ήδη ετοιμάσει οι ένοχοι.

Κι όμως μ' αυτό το όπλο η κυβέρνηση «κατεβαίνει» στις εκλογές. Κατεβαίνει βέβαια ακροπατώντας, γιατί αν ξυπνήσει ο Ελληνας ψηφοφόρος και αντιληφθεί το σάβανο που εδώ και καιρό άρχισαν να του προβάρουν, αν αντιληφθεί ακόμα τους λογαριασμούς που του μαγειρεύουν μέσα στις απόκρυφες κουζίνες του αδίστακτου καπιταλισμού, δε θα συμμεριστεί τις χαρές των Ρωμαίων της παρακμής, ούτε θα δεχτεί να στριμωχτεί στις ετοιμόρροπες κερκίδες των προχειροφτιαγμένων σταδίων για να χειροκροτήσει τους αρματοδρόμους, που έτσι κι αλλιώς και στο τέρμα αν φτάσουν, είναι σίγουρο πως η νίκη τους είναι σικέ. Ούτε αποτέλεσμα αγώνα θα είναι ούτε καλής προπόνησης. Μια νίκη πουλημένη είναι, που την τιμή της τη συμφώνησαν πίσω από τις πλάτες των «θεατών».