Ενα από τα πλέον κλασικά παραδείγματα για το πώς μια καθ' όλα επωφελής διακρατική συμφωνία μπορεί στη βάση της αλλαγής των συσχετισμών των δυνάμεων να αποβεί σε πρώτου μεγέθους σκάνδαλο με επιζήμιες επιπτώσεις, αποτελεί η περίπτωση της μονάδας της ΔΕΗ στη Φλώρινα. Ο "Ρ" επιχειρεί σήμερα να παρουσιάσει συνοπτικά την εξέλιξη του όλου θέματος, με αφετηριακό σημείο τη συμφωνία Ελλάδας - ΕΣΣΔ για την υψίστης σημασίας επένδυση για το φυσικό αέριο.

Στις 7 του Οκτώβρη του 1987, υπεγράφη η διακρατική συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και την τότε Σοβιετική Ενωση για την προμήθεια φυσικού αερίου. Μια συμφωνία που έμελλε να εξελιχθεί σε λεόντειο εις βάρος του ενεργειακού τομέα της χώρας. Οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση του έργου στο πρώτο διάστημα διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ αργότερα - για λόγους που οφείλονται σε κυβερνητική ολιγωρία, αλλά από ένα σημείο και μετά εξαιτίας της ανατροπής στην ΕΣΣΔ - δίνουν την ευκαιρία στους νεόκοπους Ρώσους επιχειρηματίες και τα συμφέροντα του Ομίλου Κοπελούζου, που εμπλέκονται στο έργο μέσω της θυγατρικής κοινοπραξίας ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΓΚΑΣ ΑΕ, να θέσουν θέμα επαναδιαπραγμάτευσης της συμφωνίας. Αυτό που ουσιαστικά επιδιώχτηκε ήταν να εισχωρήσουν στον ενεργειακό τομέα της χώρας, διαβλέποντας τις γενικότερες ευνοϊκές, για τους ιδιώτες, εξελίξεις στην αγορά της Ευρώπης.

Με το πρόσχημά του να μην πληρώσουμε ποινικές ρήτρες για τις καθυστερήσεις, ο Κ. Μητσοτάκης υπεγράφη το 1993 ένα Προσάρτημα στη συμφωνία με τον τότε ομόλογό του Μπ. Γιέλτσιν, βάσει του οποίου εκχωρεί μεταξύ άλλων στα παραπάνω συμφέροντα το δικαίωμα κατασκευής, ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης(Β.Ο.Ο) μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο στην Κομοτηνή. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη μονάδα παραγωγής ηλεκτρισμού στην Ελλάδα, γεγονός που προκαλεί γενικευμένες αντιδράσεις, στις οποίες μάλιστα πρωτοστατεί το ΠΑΣΟΚ ως αντιπολίτευση.

Θα περάσει μόνο ένας χρόνος, για να αποδείξει όντας πλέον κυβέρνηση ότι το ΠΑΣΟΚ, απλώς χειρίστηκε το θέμα αρκούντως... χειρότερα για τη χώρα από ότι οι προκάτοχοί του. Ετσι, προβάλλοντας ως άλλοθι τους προηγούμενους χειρισμούς του Κ. Μητσοτάκη και τη "λαϊκή επιταγή" να μη γίνει ιδιωτικό εργοστάσιο ηλεκτρισμού, ο τότε υπουργός Βιομηχανίας και σημερινός πρωθυπουργός Κ. Σημίτης, προσέρχεται σε μια ακόμη επαναδιαπραγμάτευση της αρχικής συμφωνίας, υπογράφοντας το Πρωτόκολλο Σημίτη - Ντάβιντοφ. Με αυτό μεταξύ άλλων δυσμενών για τη χώρα όρων και σε αντάλλαγμα της μονάδας της Κομοτηνής, προβλέπεται η απευθείας ανάθεση σε κοινοπραξίες που θα συστήσουν και θα συμμετάσχουν για το σκοπό αυτό οι εταιρίες ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ CAZ και RAO CAZPROM τα εξής έργα:

"Την κατασκευή υπό τον όρο "με το κλειδί στο χέρι" πλήρους ατμοηλεκτρικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή Φλώρινας, ισχύος περίπου 300 Μεγαβάτ, με ένα σύστημα αποθείωσης και με δυνατότητα τηλεθέρμανσης της περιοχής. Η σχετική σύμβαση ανάθεσης του έργου μεταξύ ΔΕΗ και της κοινοπραξίας θα υπογραφεί μέχρι το τέλος του έτους 1995 υπό ανταγωνιστικούς όρους". Ανατέθηκε, επίσης, η κατασκευή των υδροηλεκτρικών έργων της ΔΕΗ Συκιάς - Πευκόφυτου. Ο όρος αυτός θα απολέσει στη συνέχεια την απ' αρχή του σκανδάλου της Φλώρινας, εις βάρος της ΔΕΗ, της ενέργειας και της οικονομίας της χώρας. Από εκεί και πέρα:

• Το Πρωτόκολλο επικυρώνεται από τη Βουλή με τον νόμο 2299/95, μετά από μια θυελλώδη συνεδρίαση, η οποία κυριαρχείται από τα καρφώματα των μονομάχων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ για το ποιος έπραξε χειρότερα από τον άλλον. Σε αυτή μάλιστα τη συνεδρίαση ο Κ. Σημίτης, ανακοινώνει ότι το συνολικό τίμημα των έργων Φλώρινας και Συκιάς - Πευκόφυτου είναι 125 δισ. δρχ. για να φτάσει μετά από δύο χρόνια, μόνο το τίμημα για τη Φλώρινα πολύ πάνω από τα 200 δισ. δρχ.!
• Βάσει του νόμου 2299/95, το ΔΣ της ΔΕΗ στις 22/4/97 υπογράφει με κοινοπραξία που συστήνουν οι εταιρίες TECHNOPROMEXPORT, EVT GMDH, ABB KRAFTWERKE και ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ GAZ AE, σύμβαση ανάθεσης για την κατασκευή της μονάδας έναντι τιμήματος 179,5 δισ. δρχ.! Αξίζει δε να σημειωθεί ότι στο τίμημα αυτό δεν περιλαμβάνονται τρία ακόμη έργα απαραίτητα για τη λειτουργία της μονάδας και συγκεκριμένα η αυλή λιγνίτη, ο ταινιόδρομος και το φράγμα το κόστος των οποίων, θα ανεβάσει το συνολικό κόστος του έργου στα 214 δισ. δρχ. σύμφωνα με τους κυβερνώντες, ενώ σύμφωνα με άλλους το τίμημα θα ξεπεράσει τα 250 δισ. δρχ.

Στο τίμημα αυτό, όπως αποκαλύφτηκε στη συνέχεια, θα προκύψει μέσα από υπόγειες διαπραγματεύσεις ΔΕΗ και Κοπελούζου. Ομως η υπερτίμηση είναι τέτοιου μεγέθους, που θα ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων ακόμη και από βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος, από τις οποίες θα αναδειχτεί και το μέγα θέμα της διαπλοκής συμφερόντων, που θα κάνει πολλούς να θορυβηθούν και το θέμα θα μεταφερθεί για ένα διάστημα σε κόντρα και διαμάχη μεγαλοεκδοτών του Τύπου, αποκαλυπτική της δράσης των μεγαλοσυμφερόντων στην οικονομική ζωή του τόπου.

• Εναν περίπου μήνα πριν την ανακοίνωση του σκανδαλώδους τιμήματος από τη ΔΕΗ, το ΚΚΕ, φέρνει πρώτο το θέμα στη Βουλή, καλώντας την κυβέρνηση να δώσει εξηγήσεις για το πώς προέκυψε και να προχωρήσει στην κατάργηση της σύμβασης. Ακολουθεί σωρεία ερωτήσεων στη Βουλή από βουλευτές της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης.
• Η κυβέρνηση θορυβούμενη από τις εξελίξεις, ανακοινώνει διά του πρωθυπουργού ότι η σύμβαση της ΔΕΗ θα κυρωθεί από τη βουλή με νόμο, έτσι εξάλλου έχει προβλεφθεί στη σχετική σύμβαση. Ταυτόχρονα και απ' ό,τι αποκαλύπτεται στη συνέχεια όλο αυτό το διάστημα, η ταμπακέρα παιζόταν στο παρασκήνιο και η Φλώρινα αποτελούσε απλώς μια παρανυχίδα αυτής.
• Με αφορμή τη δήλωση Σημίτη, ο διευθυντής του Βήματος Στ. Ψυχάρης, δημοσιεύει την Κυριακή 13 Απριλίου πρωτοσέλιδο σχόλιό του με τίτλο "Η Βουλή να μην κυρώνει... απάτες", σχόλιο που αποτελεί το εναρκτήριο λάκτισμα για απείρου κάλλους αποκαλύψεις. Στον Στ. Ψυχάρη θα απαντήσει τη Δευτέρα από τον Αδέσμευτο Τύπο, με σχόλιο υπό τον τίτλο "Επιχείρηση - Μίζα" ο συντάκτης Δ. Κ, αρχικά που ευλόγως αποδόθηκαν στον Δ. Κοπελούζο. "Η μεγαλύτερη επιχείρηση μίζας, πιέσεων και εκβιασμών έχει στηθεί εδώ και χρόνια σε μεγάλη κυριακάτικη εφημερίδα. Σε άρθρα της, σε σχόλια, σε ρεπορτάζ, αναγνωρίζεις αμέσως το μήνυμα: Δώστε μας προμήθεια αλλιώς σας χαλάμε τη δουλιά", γράφει το σχετικό σχόλιο αναφερόμενο στον Στ. Ψυχάρη και Χρ. Λαμπράκη. Οι αποκαλύψεις συνεχίζονται και παίρνουν διαστάσεις επικίνδυνες, που θα αναγκάσουν τον έτερο μεγαλοεπιχειρηματία Σ. Κόκκαλη, να δηλώνει επευθυνόμενος προς τον Δ. Κοπελούζο (σύμφωνα με δημοσιεύματα των ημερών) "τελικά αν συνεχιστεί ο θόρυβος, θα ζημιωθούμε όλοι". Στις εξελίξεις παρεμβαίνει ο υπουργός Δικαιοσύνης Ε. Γιαννόπουλος, καλώντας τον εισαγγελέα Αρείου Πάγου Π. Δημόπουλο να διενεργήσει δικαστική έρευνα για τα σχετικά δημοσιεύματα, η οποία και άρχισε την περασμένη Παρασκευή. Οσο για το θέμα της Φλώρινας η κυβέρνηση πιεσμένη από τα πράγματα αναγκάζεται να καταφύγει σε ελιγμούς.
• Ετσι, στις 30 Ιουλίου 1997 συνεδριάζει για το θέμα η Κυβερνητική Επιτροπή και αποφασίζει να αναθέσει σε διεθνή οίκο την εκτίμηση του ευλόγου του τιμήματος της Μονάδας, απόφαση την οποία απέδωσε στην ανάγκη για "εξασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας". Η διενέργεια του διαγωνισμού ανατίθεται στην ΕΤΕΒΑ, η οποία μετά από πολύμηνες διεργασίες αναθέτει τη σχετική μελέτη στο γερμανικό οίκο Λαμάγιερ.
• Στις 2 Φεβρουαρίου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δ. Ρέππας, στις 9.45 το βράδυ, με ένα Δελτίο Τύπου 5 γραμμών ανακοινώνει ότι ο εκτιμητής παρέδωσε το σχετικό πόρισμα που αναφέρεται σε εύλογο και ανταγωνιστικό τίμημα.

• Την επομένη το υπουργείο Ανάπτυξης δίνει στη δημοσιότητα το σχετικό Πόρισμα το οποίο θα πυροδοτήσει εκ νέου αντιδράσεις, αφού έγινε φανερό ότι επρόκειτο για ένα κατά παραγγελία Πόρισμα, το οποίο κατέληγε ότι το τίμημα των 179,5 δισ. δρχ. ήταν όχι απλώς ανταγωνιστικό αλλά ότι θα μπορούσε να ήταν και κατά 5% ακριβότερο! Πολύ νωρίτερα ο "Ρ" είχε αποκαλύψει πίνακα από τον οποίο προέκυπτε ότι η μονάδα της Φλώρινας είναι η πιο ακριβή λιγνιτική Μονάδα διεθνώς και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από τις υπόλοιπες.
• Η κυβέρνηση, με άλλοθι το κατά παραγγελία Πόρισμα, στις 20 Φεβρουαρίου αποφασίζει ομόφωνα στο Υπουργικό Συμβούλιο ότι δεν υπάρχει λόγος, η σύμβαση για τη Μονάδα να έρθει στη Βουλή. Τόσο η αναξιοπιστία του πορίσματος, όσο και η απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου, ξεσηκώνουν εκ νέου αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις κορυφώνονται στη Βουλή, όταν ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης καλείται να δώσει απαντήσεις στην ώρα του πρωθυπουργού σε ερωτήσεις βουλευτών της αντιπολίτευσης. Ο Κ. Σημίτης υπεκφεύγοντας να απαντήσει αν και ο πλέον υπεύθυνος για το σκάνδαλο που βρίσκεται σε εξέλιξη, προτίμησε να κάνει λόγο για συμφέροντα και να βεβαιώσει ότι το σκάνδαλο θα υλοποιηθεί.
• Σε συνέχεια των αντιδράσεων 22 βουλευτές μέσα στους οποίους και του ΠΑΣΟΚ, υπογράφουν για την παραπομπή του θέματος στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου. Η απόφαση αυτή αποθρασύνει την υπουργό Ανάπτυξης, Β. Παπανδρέου, η οποία υιοθετώντας το ρητό "η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση", καταφεύγει σε δηλώσεις περί σκανδαλολογίας, που εκπορεύεται από συγκεκριμένα συμφέροντα.
• Στη διήμερη συνεδρίαση της Επιτροπής της βουλής 10 και 11 Μαρτίου, τα πράγματα χειροτέρευσαν κατά πολύ για την κυβέρνηση, καθώς οι αποκαλύψεις για το πώς η κυβέρνηση χειρίστηκε το όλο θέμα μέσα από υπόγειες συναλλαγές έπεφταν βροχή. Οι αρμόδιοι της ΔΕΗ, δήλωσαν ότι άνθρωποι του Κοπελούζου τους βοήθησαν στη... δακτυλογράφηση της σύμβασης. Αποκαλύφθηκε ότι μετά από παρέμβαση του ίδιου επιχειρηματία με επιστολή του προς την υπουργό Ανάπτυξης, άλλαξαν οι σχεδιασμοί της ΔΕΗ για ίδρυση θυγατρικής στη Ρουμανία με άλλον ιδιωτικό όμιλο. Ομολόγησαν για πρώτη φορά, ότι το συνολικό τίμημα για το έργο δεν είναι 179,5 δισ. δρχ. αλλά 214 δισ. δρχ.
• Σε μια προσπάθεια να αντιστρέψει το αρνητικό κλίμα η Β. Παπανδρέου, την επομένη παραβρέθηκε στη Μελίτη Φλωρίνης σε μια καλοστημένη φιέστα, με ολόκληρο κλιμάκιο, για να πουλήσει φύκια και μεταξωτές κορδέλες στους κατοίκους της περιοχής που πλήττονται από την ανεργία και ζούνε στην εγκατάλειψη. Υπό τον ήχο των "Κάρμινα Μπουράνα", και ενθυμούμενη τον "αείμνηστο Α. Παπανδρέου", επιτέθηκε κατά του Τύπου, έκανε λόγο για μία ακόμη φορά για σκανδαλολογία και υποκρισία, για εντολοδόχους συμφερόντων, τα οποία απέδωσε σε όλους όσοι δε συντάσσονται με την κυβερνητική πολιτική.

Χρύσα ΛΙΑΓΓΟΥ

Οι νέες διαστάσεις που έχει πάρει το θέμα της Φλώρινας και τα όσα αποκαλύφτηκαν όλους αυτούς τους μήνες που βρίσκεται σε εξέλιξη, καταδεικνύουν ότι το σκάνδαλο δεν περιορίζεται στο οικονομικό του μέρος και στην υπερτίμηση των πλέον των 50 δισ. δρχ., για το οποίο δικαίως έγινε πολύς λόγος. Το πραγματικό σκάνδαλο θα πρέπει να εντοπιστεί στις κυβερνητικές επιλογές και στο πώς αυτές παίρνονται, στις επιπτώσεις αυτών στη ΔΕΗ, στους καταναλωτές μέσω των τιμολογίων και στον ενεργειακό τομέα συνολικά. Με αυτή την έννοια η περίπτωση της Φλώρινας και τα όσα επίσημα αποδέχονται οι επίσημοι για το τίμημα των 214 δισ. δρχ. αποτελούν ένα δείγμα της πολιτικής που η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει στον στρατηγικής σημασίας τομέα της ενέργειας και μάλιστα ενόψει της απελευθέρωσης της αγοράς. Αποδεικνύεται ότι αυτή η πολιτική στοχεύει στην περαιτέρω υποβάθμιση και προβληματικότητα των δημοσίων επιχειρήσεων, προκειμένου να ενισχυθούν τα ιδιωτικά κεφάλαια. Ηδη την υπουργό Ανάπτυξης αυτό που φέρεται κατ' αποκλειστικότητα να την απασχολεί, σύμφωνα με σχετική της δήλωση, είναι πώς θα ευνοήσει τους ιδιώτες να μπούνε στην αγορά και προετοιμάζοντας το έδαφος κάνει λόγο για "πολύ φθηνά τιμολόγια της ΔΕΗ". Για το λόγο αυτό, καθόλου δεν την απασχολεί εάν θα φορτώσει τη ΔΕΗ με μία εν τη γενέσει της προβληματική μονάδα, αφού τη ζημιά θα την πληρώσουν οι καταναλωτές, στους οποίους και θα μετακυλήσει το κόστος μέσω της αύξησης των τιμολογίων. Ετσι ερμηνεύεται εξάλλου και το γεγονός ότι παρά τις προσπάθειες να εμφανιστεί στον αντίποδα συμφερόντων, όπως αποκαλύφθηκε με αφορμή τη Φλώρινα, το μόνο με το οποίο καταπιάνεται είναι να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των διαπλεκόμενων για σωστή μοιρασιά της "πίτας". Η σύντομη αναδρομή στο ιστορικό του σκανδάλου της Φλώρινας είναι ενδεικτική αυτής ακριβώς της πολιτικής που η κυβέρνηση έχει επιλέξει να εφαρμόσει στον τομέα της ενέργειας.