Αν κάποια από τις εταιρίες δημοσκοπήσεων άφηνε για λίγο τις έρευνες για θέματα "ζωτικής σημασίας", όπως η δημοτικότητα των αστών πολιτικών, και πραγματοποιούσε έρευνα για την υποβάθμιση της ελληνικής υπαίθρου, πολλές περιοχές της χώρας θα κατείχαν περίοπτη θέση στον κατάλογό της. Στις πρώτες θέσεις και με διαφορά θα αναδεικνυόταν και η Αιτωλοακαρνανία, ένας νομός που τα τελευταία χρόνια χτυπήθηκε καίρια από τη λαίλαπα της ιδιωτικοποίησης, της παραγωγικής αποδιάρθρωσης και του ξεχαρβαλώματος όποιου κερδοφόρου τομέα της τοπικής οικονομίας. Χωρίς δόση υπερβολής, ο άλλοτε παραγωγικός νομός έχει μετατραπεί σε κρανίου τόπο, που προκαλεί εφιάλτες ανεργίας, φτώχειας και εξαθλίωσης στους κατοίκους του.

Τα τελευταία χρόνια ο μεγαλύτερος σε έκταση νομός της χώρας βρίσκεται στην 48η θέση ανάπτυξης. Τομείς που έδιναν ζωή στους κατοίκους χτυπήθηκαν. Μια κατ' εξοχήν αγροτική περιοχή δέχτηκε τις συνέπειες της "ευεργετικής" πολιτικής της ΕΕ, με αποτέλεσμα από το 1987 μέχρι σήμερα πάνω από 3.500 αγρότες να εγκαταλείπουν τα χωράφια τους, έτσι ώστε σήμερα ο νομός να βρίσκεται "στα πρόθυρα της ερήμωσης", όπως λένε οι εναπομείναντες. Στις καπνοπαραγωγικές περιοχές του Βάλτου, του ορεινού Ξηρόμερου, της Ναυπακτίας και της Τριχωνίδας έχουν απομείνει ελάχιστοι. Τα στοιχεία δείχνουν πως το 75% του αγροτικού πληθυσμού είναι πάνω από 55 ετών, καθώς οι νέοι δεν επενδύουν το μέλλον τους στην ασύμφορη πλέον γεωργική παραγωγή. Ιδιαίτερα έχει χτυπηθεί η καπνοκαλλιέργεια, που αποτελούσε βασικό πνεύμονα οικονομικής άνθησης του νομού. Με βάση τις ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες, η παραγωγή καπνού που κάποτε έφτανε τους 50.000 τόνους, σήμερα αγγίζει μόλις τους 30. Ταυτόχρονα επιβάλλονται νέα μέτρα για την επιδότηση, η οποία θα μειωθεί κατά 20%-25%. Η κατάσταση δεν είναι καλύτερη στους υπόλοιπους αγροτικούς τομείς. Καθημερινά η βαμβακοκαλλιέργεια και οι καλλιέργειες ελιάς και εσπεριδοειδών γίνονται ασύμφορες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της καλλιέργειας πορτοκαλιών, των οποίων το κόστος παραγωγής ανέρχεται στις 20 δρχ. ανά κιλό, ενώ η ΕΕ θέτει τιμή πώλησης 2 δρχ. το κιλό. Μεγάλο μέρος της κτηνοτροφίας οδηγείται στην καταστροφή, καθώς οι τιμές των προϊόντων είναι καθηλωμένες στο ίδιο σημείο από το 1994, ενώ οι τιμές των ζωοτροφών γίνονται απρόσιτες.

"Η πολιτική της ΕΕ που εφαρμόζει η κυβέρνηση ευθύνεται γι' αυτή την τραγική κατάσταση", τονίζει ο Γιάννης Κουτοπούλης,πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Αιτωλοακαρνανίας, ο οποίος επιρρίπτει ευθύνες και στους φιλοκυβερνητικούς συνδικαλιστές της ΠΑΣΕΓΕΣ, της ΓΕΣΑΣΕ και της ΣΥΔΑΣΕ. "Η κατάσταση έχει γίνει πλέον οριακή", προσθέτει. "Ο μόνος δρόμος που μας απομένει είναι αυτός του αγώνα. Καθημερινά οι δυνάμεις της αντίστασης μεγαλώνουν, όπως φάνηκε στις προηγούμενες αγροτικές κινητοποιήσεις. Και σ' αυτές που θα έρθουν το Σεπτέμβρη".

Το χτύπημα της καπνοπαραγωγής έχει άμεση επίπτωση και σε άλλους κλάδους, όπως οι καπνεργάτες.Στο Αγρίνιο τα περισσότερα καπνεργοστάσια ("Παπαστράτος", "Σίτι", "Ηλιού", "Γεωργιάδης", "Γιάννης Χαρδαλιάς") έκλεισαν ή μεταφέρθηκαν σε άλλες περιοχές. Το μόνο που έχει απομείνει είναι το εργοστάσιο "Αφοί Παναγόπουλοι", που απασχολεί 250 με 300 καπνεργάτες. Ομως, ο συνολικός αριθμός τους στο νομό είναι 2.500, κάτι που σημαίνει πως δουλεύει ο ένας στους 10, αλλά κι αυτός δεν μπορεί να αντεπεξέλθει. Οι περισσότεροι δεν μπορούν να συμπληρώσουν 100 ένσημα το χρόνο για να πάρουν το επίδομα ανεργίας και αναγκάζονται να δουλεύουν όπου βρουν εποχιακά για να εξαγοράζουν τα ένσημα που τους λείπουν. Πολλοί από αυτούς πλησιάζουν τα 60 χρόνια και έχουν 1.500 με 3.500 ένσημα μη μπορώντας να πάρουν σύνταξη. Η κυβέρνηση τους εμπαίζει, υποστηρίζοντας πως είναι εφικτή η συγκέντρωση του κατώτατου ορίου ενσήμων (4.050-4.500), όταν για να τα μαζέψει ένας καπνεργάτης, που κολλά 80 ένσημα το χρόνο, χρειάζεται 60 χρόνια εργασίας (!). Δεν υπάρχει υγειονομική μέριμνα για την ανθυγιεινή εργασία, καθώς κάθε χρόνο πεθαίνει ένας καπνεργάτης από καρκίνο.

Ο πρόεδρος του Σωματείου Καπνεργατών και Στιβαδόρων Αγρινίου και Περιχώρων Δημήτρης Κακόγιαννος μιλά για ανυπαρξία κυβερνητικής πολιτικής για τον καπνό και επιρρίπτει ευθύνες στους τοπικούς παράγοντες και ειδικά στο νομάρχη Αιτωλοακαρνανίας Γ. Βαϊνά,οι οποίοι δεν κάνουν απολύτως τίποτα. Προτείνει τη δημιουργία βιομηχανίας κάθετης επεξεργασίας καπνού και τσιγάρων στο Αγρίνιο, καθώς στην περιοχή παράγονται οι ποικιλίες "Τσεμπέλι", "Μυρωδάτο", "Βιρτζίνια" και τύπου "Σίγμα". Ζητά την επαναφορά του νόμου 2084, ο οποίος έδινε τη δυνατότητα σε εποχιακούς εργάτες να μπορούν να εξαγοράζουν τα ένσημά τους, προτείνει την επιστροφή από το ΙΚΑ των εισφορών των καπνεργατών ή την καταβολή μειωμένης σύνταξης και απαιτεί την καταβολή των "υπέρ αγνώστων ενσήμων", που το κράτος εισπράττει από το 1958 για λογαριασμό των καπνεργατών χωρίς να τα αποδίδει στους ίδιους.

Η κατάσταση για τους εργαζόμενους είναι ανάλογη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Αγρινίου Χρήστος Μπούρας,πολλές επιχειρήσεις που απασχολούσαν εκατοντάδες εργαζόμενους έχουν κλείσει: Το εργοστάσιο ιματισμού "Δουρίδας", η κεραμοποιία "Ταταράκης", το εργοστάσιο επεξεργασίας δέρματος "ΒΙΟΛΕΞ", υφαντουργεία και βιοτεχνίες φασόν. Από τις 28 επιχειρήσεις οι 9 κρατούν το ίδιο προσωπικό, ενώ οι 19 έκαναν δραστικές περικοπές. Η στρατιά των ανέργων οδηγείται στις οικοδομές, όπου λόγω της υπερσυγκέντρωσης αυξάνει η ανεργία. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η ανεργία ξεπερνά το 17%. Αυτοί που πλήττονται περισσότερο είναι οι οικοδόμοι, οι καπνεργάτες, οι υπάλληλοι γραφείου, οι γαζώτριες, οι πωλητές, οι λογιστές, οι γυναίκες και οι νέοι. Ειδικά οι νέοι εργάζονται σε καφετερίες και μπαρ χωρίς ΣΣΕ και ασφαλιστικά δικαιώματα. Ο πρόεδρος του ΕΚΑ σημειώνει πως το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα δε βοηθήθηκε καθόλου από την ΤΑ. Μάλιστα συγκρούστηκε με το Δήμο Αγρινίου, που πήρε απόφαση να μη γίνονται εργατικές κατοικίες, επειδή "υποβαθμίζουν" την περιοχή. Οι συνδικαλιστές θεωρούν πως ο δήμος βρίσκεται μακριά από τα προβλήματα των εργαζόμενων και αντί να μελετά λύσεις για το οξύ πρόβλημα της ανεργίας, μετατρέπει το γιορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς σε... γιορτή των λουλουδιών (!). Απέναντι σ' αυτή την κατάσταση οι συνδικαλιστές προτείνουν την ορθολογική ανάπτυξη της περιοχής, την προστασία της ντόπιας παραγωγής και την ανάπτυξη των πλουτοπαραγωγικών πηγών με βάση τα συμφέροντα των κατοίκων.

Η υγεία "νοσεί" καθώς το 40% του πληθυσμού νοσηλεύεται σε άλλους νομούς. Υπάρχουν τεράστιες ελλείψεις υποδομής, αλλά και σε γιατρούς και ιατρικό προσωπικό, σύμφωνα με τον γιατρό και επικεφαλής της "Δημοτικής Αγωνιστικής Συνεργασίας" Κώστα Σιδέρη.Το νέο νοσοκομείο Αγρινίου έχει γίνει σαν το "γεφύρι της (γειτονικής) Αρτας": Από το 1982 οι υπεύθυνοι στέλνουν στις κυβερνήσεις συγχαρητήρια μηνύματα για την έναρξη λειτουργίας του κι εκείνοι το εντάσσουν στο... επόμενο 5ετές πρόγραμμα. Το σημερινό υποτυπώδες νοσοκομείο δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα κέντρο υγείας αστικού τύπου, που η λειτουργία του επαφίεται στις φιλότιμες προσπάθειες του ανεπαρκούς προσωπικού. Δεν υπάρχει παιδιατρική, οφθαλμολογική και δερματολογική κλινική. Αξονικοί τομογράφοι υπάρχουν 2 στο Αγρίνιο, αλλά δεν ανήκουν στο νοσοκομείο, ανήκουν σε ιδιώτες. Υπάρχουν 8 Κέντρα Υγείας και 52 Αγροτικά Ιατρεία, αλλά δεν μπορούν να καλύψουν την πρωτοβάθμια βαθμίδα υγείας λόγω περικοπών. 46.000 ασφαλισμένοι του ΙΚΑ δεν έχουν μια κλινική και στοιβάζονται στα εξωτερικά ιατρεία.

Ο αθλητισμός και ο πολιτισμός δεν αποτελούν εξαίρεση στο νομό της εγκατάλειψης και της ερήμωσης. Ενας γνωστός άνθρωπος του αθλητισμού, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Διαιτητών Αιτωλοακαρνανίας, ο παλαίμαχος διεθνής διαιτητής Βασίλης Νικάκης το επιβεβαιώνει. Σημειώνει πως υπάρχουν 130 αθλητικά σωματεία, αλλά ελάχιστα γήπεδα - τα περισσότερα ακατάλληλα - και λίγοι διαιτητές. Υπάρχει έλλειψη γιατρών στις αθλητικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα τα περιστατικά τραυματισμών να αντιμετωπίζονται εκ των ενόντων, με τις γνώσεις που έχουν οι γυμναστές και οι διαιτητές. Η Αιτωλοακαρνανία έχει βαριά αθλητική κληρονομιά, ειδικά στο στίβο στις μεσαίες και μεγάλες αποστάσεις. Υπάρχουν ομάδες μπάσκετ, βόλεϊ, και ένας ναυτικός όμιλος με τμήματα κωπηλασίας και θαλάσσιου σκι. Ομως, σήμερα η αδιαφορία της πολιτείας αποθαρρύνει τους νέους να στραφούν εκεί. Πολλά αθλητικά σωματεία είχαν αναπτύξει πολιτιστική και κοινωνική δράση. Το Σωματείο του Παναιτωλικού διατηρούσε νυχτερινές σχολές όπου φοιτούσαν εργαζόμενοι. Ομως, όλα πλέον έχουν υποταχθεί στο βωμό της ιδιωτικοποίησης. Ενα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα είναι αυτό της λίμνης Τριχωνίδας,που είναι αναξιοποίητος αθλητικός χώρος. Οι ξένοι που την επισκέφτηκαν τη θεωρούν μοναδική στην Ευρώπη για διεξαγωγή αθλητικών εκδηλώσεων παγκόσμιου επιπέδου. Ομως, υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων με τη λίμνη Παμβώτιδα των Ιωαννίνων, γιατί αν αξιοποιηθεί η Τριχωνίδα, η Παμβώτιδα θα πάψει να υπάρχει. Κατά τον Β. Νικάκη,μπαίνουν στη μέση πολιτικάντικα προβλήματα, γιατί εδώ και τουλάχιστο μια δεκαπενταετία έχουν δημοπρατηθεί οι χώροι στη θέση Ντουγρί,αλλά ξαφνικά σταμάτησαν οι εργασίες. Ο τόπος έχει χορταριάσει, έχει αφεθεί στο έλεος των ψαράδων που ψαρεύουν με δυναμίτη και κάνουν ζημιά στο οικολογικό σύστημα και σιγά σιγά ερημώνει. Η επίσημη πολιτεία αδιαφορεί, αλλά υπάρχει συνολική ευθύνη των βουλευτών του νομού και του νομάρχη. Παράλληλα, με τις περικοπές των κρατικών επιχορηγήσεων, τα πιο πολλά ερασιτεχνικά σωματεία θα κλείσουν. Ολα αυτά εντείνουν τα αδιέξοδα της νεολαίας, στην οποία στερούν τη διέξοδο από την κόλαση των ναρκωτικών, της πορνείας και της εγκληματικότητας.

Γι' αυτή την άθλια κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο νομός "ευθύνεται η κυβερνητική πολιτική, αλλά και οι εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που μετατράπηκαν σε γρανάζι υλοποίησής της", σημειώνει ο επικεφαλής της ΔΑΣ Κ. Σιδέρης.Προσθέτει πως η Αυτοδιοίκηση στο νομό δε συμμετείχε και δε στήριξε τους αγώνες εργαζομένων και αγροτών και δεν παίρνει υπόψη της τις ανάγκες του κόσμου, προτιμώντας έργα βιτρίνας. "Αντί να σκύψει πάνω στα προβλήματα, φτιάχνει πεζόδρομους για να χωράνε τα πορτοκάλια που αδειάζουν οι αγανακτισμένοι αγρότες".

"Είναι άραγε καταδικασμένος ο νομός στο μαρασμό και την ερήμωση;", ρωτήσαμε όλους τους εκπροσώπους των φορέων. "Οχι" είναι η κατηγορηματική τους απάντηση. Τονίζουν πως η γενεσιουργός αιτία των προβλημάτων όλων των κοινωνικών ομάδων είναι η αντιλαϊκή πολιτική της ΕΕ, που εφαρμόζει η κυβέρνηση και στηρίζουν και άλλα κόμματα. Μιλούν για την αναγκαιότητα ανατροπής αυτής της πολιτικής και τη συσπείρωση όλων των εργαζομένων, των αγροτών, των μικρομεσαίων, των ΕΒΕ, των γυναικών και των νέων σε ένα μέτωπο αντίστασης και πάλης, που θα δρομολογήσει λύσεις ανάπτυξης και δημιουργίας προς το συμφέρον των λαϊκών στρωμάτων. Για να πάψει πια η Αιτωλοακαρνανία να κατέχει τις θλιβερές "πρωτιές" στη συρρίκνωση και τον αφανισμό. Για να πάρει τη θέση που της αξίζει σε μια Ελλάδα της ανάπτυξης και της δημιουργίας προς όφελος του λαού της.

Ζοφερή είναι η εικόνα που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματοβιοτέχνες. Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας ΕΒΕ και μέλος του ΔΣ της ΓΣΕΒΕΕ Θανάσης Αλεξάκης θεωρεί πως "με το ξεκλήρισμα των εργαζομένων και των αγροτών, η φτώχεια πέφτει στις πλάτες και των ΕΒΕ", οι οποίοι αντιμετωπίζουν και προβλήματα με τα δυσβάσταχτα "δυνητικά τέλη" που επιβάλλει ο δήμος, αλλά και την επέλαση των πολυεθνικών καταστημάτων.

Ομως, τα παραπάνω τραγικά στοιχεία δεν είναι τα μόνα που αποδείχνουν το μέγεθος του ξεχαρβαλώματος και του μαρασμού του νομού. Η Αιτωλοακαρνανία έχει μεγάλες δυνατότητες που παραμένουν αναξιοποίητες: 5 λιμάνια, 5 ποτάμια, 5 λίμνες, 4 αεροδρόμια (2 στρατιωτικά, 1 πολιτικό στο Ακτιο και άλλο ένα στο Αγρίνιο που δε λειτουργεί). Ομως τα περισσότερα μένουν αναξιοποίητα. Το λιμάνι του Πλατυγυαλίου, το οποίο είναι ευρωπαϊκών προδιαγραφών, είναι έτοιμο, αλλά δε λειτουργεί λόγω της αντιπαράθεσης ιδιωτικών οικονομικών συμφερόντων που ερίζουν για τον τρόπο αξιοποίησής του. Τουρισμός δεν υπάρχει, ούτε καν αξιοποίηση των αρχαιολογικών θησαυρών της περιοχής. Στο νομό δεν υπάρχει καμιά Πανεπιστημιακή Σχολή. Το Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πάτρας, αν και με απόφαση του Αρείου Πάγου έπρεπε να παραμείνει στο Αγρίνιο, μεταφέρθηκε στην Πάτρα "με το έτσι θέλω του πρύτανη Στ. Αλαχιώτη", όπως καταγγέλλουν οι κάτοικοι και με την πλήρη ανοχή της τοπικής ηγεσίας. Το οδικό δίκτυο είναι προβληματικό και πολλές περιοχές παραμένουν αποκομμένες.

Στους δοκιμασμένους δρόμους του αγώνα η διέξοδος

Αγρίνιο, λίγο πριν την ώρα μηδέν

Το λιμάνι του Αστακού, εξοπλισμένο αλλά νεκρό

Η οικονομία του νομού χρωστά πολλά σ' αυτό το ιδιόμορφο φυτικό "χρυσάφι"

Κάποτε ο τόπος γέμιζε καπνά, τώρα τα χέρσα χωράφια πληθαίνουν

ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Παναγιώτης ΖΑΒΟΥΔΑΚΗΣ