Η επιδίωξη της κυβέρνησης να δημιουργήσει τις καλύτερες προϋποθέσεις για την ανατροπή του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, αναδεικνύεται μέσα από τις"βασικές αρχές" του νομοσχεδίου για το "μικρό πακέτο" του ασφαλιστικού, όπως ονομάζει η κυβέρνηση την πρώτη δέσμη μέτρων, για την υπονόμευση της ασφάλισης.

Οι άξονες του νομοσχεδίου, παρουσιάστηκαν - και εγκρίθηκαν από αυτό - στο Υπουργικό Συμβούλιο που συνεδρίασε την Παρασκευή, οπότε και αποκαλύφθηκε ότι η κυβέρνηση θα παρέμβει, μέσα από τις διατάξεις του νομοσχεδίου, στα κατώτατα όρια συντάξεων και στις συντάξεις θανάτου,εκτός φυσικά από τα ζητήματα που έχει προαναγγείλει, όπως της διαχείρισης της τεράστιας κινητής και ακίνητης περιουσίας των ταμείων, της ενοποίησης πολλών ασφαλιστικών οργανισμών, της παρέμβασης στα θέματα των δαπανών υγείας, στα πλαίσια των περικοπών που έχει επιβάλλει.

Βασικός στόχος της κυβέρνησης, ο οποίος εμπεριέχεται και στα σχετικά ντοκουμέντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είναι η κοινωνική ασφάλιση να έχει απόλυτα "ανταποδοτικό" χαρακτήρα, με περιορισμένη κρατική παρέμβαση τόσο στη χρηματοδότηση όσο και στις υποχρεώσεις προς τους ασφαλισμένους, με περιορισμό ακόμα και των υποχρεώσεων των εργοδοτών σε αρκετές περιπτώσεις, τη λειτουργία με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια των επικουρικών ταμείων και προώθηση της ιδιωτικής ασφάλισης. Εκεί παραπέμπει και το λεγόμενο σύστημα των "πυλώνων" που στη βάση του βρίσκεται μια κύρια "εθνική" και ελάχιστη σύνταξη για όλους, με ισοπέδωση των άλλων παροχών. Αυτό το σύστημα σκιαγραφεί εξάλλου και η Ευρωπαϊκή Ενωση με τις οδηγίες της και τις αποφάσεις που έχουν παρθεί σε επίπεδο κορυφής.

Το ζήτημα των "προνοιακών" παροχών έχει συζητηθεί ήδη από την κυβέρνηση, αποτέλεσε και - όπως είναι φυσικό - θέμα της συζήτησης στα πλαίσια του "κοινωνικού διαλόγου" για το ασφαλιστικό και το ζητούμενο είναι ο περιορισμός τους μέχρι και την εξαφάνισή τους. Αυτές ήταν και οι προτάσεις που έγιναν στο πόρισμα του "κοινωνικού διαλόγου", όπου οι συνομιλητές και ο πρωθυπουργικός σύμβουλος Π. Τήνιος συνέταξαν έναν κατάλογο παροχών υπό επανεξέταση, ανάμεσα στις οποίες ήταν και τα κατώτερα όρια συντάξεων!

Δίπλα στο ζήτημα των παροχών που αναμένεται να "ψαλιδιστούν" στον ένα ή τον άλλο βαθμό, φιγουράρει και το θέμα των κλάδων υγείας, για τους οποίους έχουν ήδη γίνει παρεμβάσεις με τις λίστες των φαρμάκων, στην κατεύθυνση της μείωσης του κόστους, με αρνητικές συνέπειες για το επίπεδο περίθαλψης των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων.

Το θέμα των κατώτερων συντάξεων, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι θα αντιμετωπίσει σε σχέση με τη διαφορετική αντιμετώπιση που ισχύει για τους προσληφθέντες από το 1993 και μετά σε σύγκριση με τους παλαιότερους. Η "βελτίωση" που μπορεί να αποφασίσει η κυβέρνηση όχι μόνο είναι ανάξια λόγου, αλλά είναι και μια απόπειρα να καμουφλάρει την άρνησή της να καταργήσει τους αντιασφαλιστικούς νόμους της ΝΔ, που στο συγκεκριμένο ζήτημα έχουν δημιουργήσει πελώρια προβλήματα στους ασφαλισμένους. Ακόμα περισσότερο, στη βάση της λογικής της είναι η διεύρυνση των χαμηλών ορίων των κατωτέρων συντάξεων, που ισχύουν για τους νεοπροσληφθέντες και για τους παλαιότερους ασφαλισμένους!

Ομως το νομοσχέδιο θα ασχοληθεί και με την περιουσία των ταμείων, θέμα σημαντικό και με πολλές προεκτάσεις που δεν είναι άσχετο με το σύστημα ασφάλισης που οραματίζεται η κυβέρνηση και τον τρόπο διαχείρισης της τεράστιας περιουσίας των ταμείων, ουσιαστικά δηλαδή έχει να κάνει με την ίδια την ύπαρξη της κοινωνικής ασφάλισης, όπως αυτή υπήρξε πριν τις καταστροφικές παρεμβάσεις της ΝΔ και τη συνέχιση της διάλυσης από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Ο τρόπος διαχείρισης της περιουσίας των ταμείων έχει να κάνει με το τι ταμεία θα υπάρχουν, τον χαρακτήρα των επικουρικών και τον τρόπο λειτουργίας τους, το ρόλο των κύριων ασφαλιστικών οργανισμών, τη συμμετοχή της ιδιωτικής ασφάλισης. Σε εκατοντάδες δισ. δραχμές ανέρχονται τα αποθεματικά μόνο των επικουρικών ταμείων και η Ευρωπαϊκή Ενωση όσο και το ντόπιο κεφάλαιο, απαιτούν τα κεφάλαια αυτά να διοχετευτούν σε διάφορες επενδυτικές δράσεις και στο χρηματιστήριο, δηλαδή στις τσέπες τους.

Πολύς θόρυβος γίνεται και για το Ενιαίο Ταμείο των Τραπεζοϋπαλλήλων, θέμα που για μια ακόμη φορά παραπέμπεται στις καλένδες, αφού αν και αναφέρθηκε ότι έχει υπάρξει "κατ' αρχήν συμφωνία", η προώθησή του συνοδεύεται από τη λύση των... επιπτώσεων που θα προκαλέσει η δημιουργία του. Εντύπωση προκαλεί και φυσικά έχει να κάνει με τη συγκεκριμένη κυβερνητική πολιτική, ότι η δημιουργία του ταμείου έρχεται και ξανάρχεται σαν σίγουρο ενδεχόμενο σε πολλές περιπτώσεις και ιδίως όταν η ηγεσία της ΟΤΟΕ και η κυβέρνηση θέλουν να παρουσιάσουν κάποια θετική για το χώρο εξέλιξη.

H πλειοψηφούσα ηγεσία της ΓΣΕΕ (ΠΑΣΚΕ, ΔΑΚΕ, "Αυτόνομη Παρέμβαση") παρουσίασε πρόσφατα έκθεση με τις θέσεις της για την κοινωνική ασφάλιση (ΚΑ). Με τις θέσεις αυτές δε θα δυσκολευτεί η κυβέρνηση να περάσει τα σχέδιά της για καταστροφή της ΚΑ.

Στην έκθεση δε λείπουν, βέβαια, οι διακηρύξεις για την ανάγκη διασφάλισης του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα της ΚΑ, κατώτατη σύνταξη ίση με 20 ημερομίσθια ανειδίκευτου εργάτη (ΗΑΕ), κύρια σύνταξη ίση με το 80% των αποδοχών, αναπροσαρμογή των συντάξεων και διατήρηση των ορίων συνταξιοδότησης. Δε λείπει και η διαβεβαίωση, ότι το πόρισμα του 1992 της επιστημονικής επιτροπής της ΓΣΕΕ αποτελεί βάση αναφοράς για τις νέες θέσεις, παρότι μ' αυτές ανατρέπονται οι αρχές και η φιλοσοφία του.Τέλος, δε λείπει η κριτική για τις ευθύνες των κυβερνήσεων για την κακή κατάσταση της ΚΑ. Αναφέρονται οι αντιασφαλιστικές ρυθμίσεις της ΝΔ, περιόδου '90 - '92, αλλά γίνεται λόγος για εσφαλμένη κατεύθυνση και δεν καταγγέλλεται το τσάκισμα βασικών θεσμικών ρυθμίσεων (κατώτερα όρια συντάξεων, αναπηρικές συντάξεις, τιμαριθμική αναπροσαρμογή) και επίσης η θέσπιση του καθεστώτος - έκτρωμα για τους νέους εργαζόμενους,που ουσιαστικά τους εκτοπίζει εκτός συστήματος ΚΑ.

Για το ΠΑΣΟΚ αναφέρεται ότι ξέχασε τη δέσμευσή του για κατάργηση των αντιασφαλιστικών διατάξεων, και για την κυβέρνηση Σημίτη, ότι προχώρησε σε διορθωτικές κινήσεις και βελτιώσεις. Δεν καταγγέλλεται η πιστή εφαρμογή των αντιασφαλιστικών διατάξεων, με τις βαρύτατες συνέπειές τους.

Για παράδειγμα, από την αποσύνδεση των κατώτερων ορίων συντάξεων από τα 20 ΗΑΕ οι χαμηλοσυνταξιούχοι του ΙΚΑ, ενώ είχαν απώλειες εισοδήματος, στην τριετία '91 - '93, περίπου 100 δισ. δρχ., θα έχουν μόνο το 1998 απώλειες 120 δισ. δρχ.(απώλειες 150 δισ. δρχ. μείον 30 δισ. δρχ. ΕΚΑΣ).

Με το πόρισμα του 1992 τονιζόταν ότι η υπέρβαση της κρίσης της ΚΑ προϋποθέτει την ανάπτυξη ισότιμων σχέσεων των οικονομικών και κοινωνικών λειτουργιών, που αναπτύσσονται στη διαδικασία της παραγωγής. Οι στόχοι του πορίσματος ήταν απλοί. Να στηριχτεί το σύστημα της ΚΑ, που οικοδομήθηκε με τους αγώνες των εργαζομένων, κόντρα στις επιδιώξεις του νεοσυντηρητισμού για κατάργηση και ιδιωτικοποίηση της ΚΑ. Να στηριχτεί με τη διεύρυνση της απασχόλησης και την πλήρη ασφαλιστική κάλυψη των εργαζομένων και των ανέργων, την κατάργηση της εργοδοτικής ασυδοσίας (εισφοροδιαφυγή, εισφοροαπαλλαγές, "παγωμένες" οφειλές), την πάταξη της ληστείας των αποθεματικών και με συμμετοχή στα βάρη της ΚΑ και του κράτους, όπως γίνεται στις περισσότερες χώρες. Ακόμη, με βελτίωση των παροχών, με κύρια σύνταξη ίση με το 80% των αποδοχών και πλήρη λειτουργία των βασικών θεσμικών ρυθμίσεων της ΚΑ (κατώτερα όρια συντάξεων ίσα με 20 ΗΑΕ, πλήρη σύνταξη με αναπηρία 67%, τιμαριθμική αναπροσαρμογή, βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα), που εξασφαλίζουν στις μεγάλες ομάδες εργαζομένων εγγυημένες από το κράτος στοιχειώδεις παροχές. Ας σημειωθεί, ότι οι θεσμικές ρυθμίσεις των κατώτερων συντάξεων, των αναπηρικών και της αναπροσαρμογής των συντάξεων προβλέπονται από Διεθνείς Συμβάσεις. Τέλος, να διασφαλιστεί ο δημόσιος, κοινωνικός και υποχρεωτικός χαρακτήρας της ΚΑ, κύριας και επικουρικής, η αρχή της αυτοδιοίκησης - αυτοδιαχείρισης, για κύρια και επικουρική, και η συγκρότηση της οργάνωσής της με βάση τα ομοειδή Ταμεία.

Στην έκθεση γίνεται διαπίστωση, ορθά, ότι στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης ο θεσμός της ΚΑ υποτάσσεται στις ανάγκες της διεθνοποίησης και ανταγωνιστικότητας των οικονομιών και ότι η επιβαλλόμενη μείωση των κοινωνικών δαπανών οδηγεί σε αντικοινωνικές πρακτικές. Γίνεται εκτίμηση, ότι επέρχεται ραγδαία διόγκωση των "ευέλικτων" μορφών εργασίας, μεγέθυνση της ανεργίας, συνέχιση της εισοδηματικής πολιτικής λιτότητας και διεύρυνση των συνεπειών από τις νέες τεχνολογίες, με τελική συνέπεια τη διεύρυνση της φτώχειας. Επίσης, ότι το υπάρχον ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο οδηγείται σε σοβαρή υπονόμευση. Οι παράμετροι αυτές, αναφέρεται στην έκθεση, δε θα μπορούσαν να αγνοηθούν κατά τη διαμόρφωση των θέσεων.

Φαίνεται, ότι η πλειοψηφία της ΓΣΕΕ, τις "ευέλικτες" μορφές εργασίας, την ανεργία, τη φτώχεια κλπ., τις αποδέχεται ως δεδομένες, αντί να καλέσει τους εργαζόμενους να τις αντιπαλέψουν, ότι υποτάσσεται στο νέο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, που προωθεί ο νεοσυντηρητισμός και ότι προσαρμόζει ανάλογα τις θέσεις της. Εγκαταλείπει τη βασική θέση του πορίσματος του '92 για απασχόληση και πλήρη ασφαλιστική κάλυψη. Περιορίζεται μόνο στα αναποτελεσματικά μέτρα για τους μετανάστες. Για την εισφοροδιαφυγή βλέπει "αμέλεια" των κυβερνήσεων, αλλά και διορθώσεις από την κυβέρνηση Σημίτη, όταν ο αριθμός των ανασφάλιστων ξεπερνά το 1,5 εκατομμύριο. Δεν αναφέρεται στην άμεση είσπραξη των "παγωμένων" οφειλών των εργοδοτών (1 τρισ. δρχ.), ούτε στις εισφοροαπαλλαγές. Ωστόσο, είναι φανερό ότι με τις "ευέλικτες" μορφές εργασίας και την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, που προωθεί η κυβέρνηση, θα υπάρξουν διαλυτικές επιπτώσεις στην ασφαλιστική κάλυψη και στα έσοδα των Ταμείων και πλήρης διάλυση της ασφαλιστικής και οικονομικής βάσης του συστήματος ΚΑ.

Στις κύριες προτάσεις της είναι η τριμερής χρηματοδότηση για την κύρια ασφάλιση. Ωστόσο, οι εισφορές του κράτους, λόγω της αύξησης των ανασφάλιστων, θα είναι μειωμένες και δε θα επαρκούν. Επίσης, είναι οι πόροι για την επικουρική ασφάλιση και για τη θέσπιση του Λογαριασμού Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Οι επόμενες προτάσεις της για την οργάνωση του συστήματος ΚΑ είναι σκόπιμα ασαφείς και επικίνδυνες.Προτείνονται δυο πόλοι στο σύστημα. Ενας για την κύρια ασφάλιση με δημόσιο χαρακτήρα και ένας δεύτερος για την επικουρική ασφάλιση με κοινωνικό χαρακτήρα. Και οι δυο πόλοι θα λειτουργούν σε ανταποδοτική βάση. Η δημόσια κύρια ασφάλιση δε θα έχει κοινωνικό χαρακτήρα; Το ύψος των παροχών της προτείνεται να υπερβαίνει τα κατώτερα όρια συντάξεων. Πώς θα επιτυγχάνεται αυτό; Δε θα χρειάζονται οι θεσμικές ρυθμίσεις με τις εγγυημένες παροχές που διασφαλίζουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της ΚΑ; Ωστόσο, η χρηματοδότηση και από το κράτος έχει θεσπιστεί στις περισσότερες χώρες για τις εγγυημένες παροχές προς τις ομάδες εργαζομένων με τους μικρότερους χρόνους ασφάλισης, τις χαμηλές αποδοχές, τα εργατικά ατυχήματα και τις αναπηρίες, δηλαδή τις μεγάλες ομάδες. Προτείνεται ακόμη η ομαδοποίηση όχι υφιστάμενων ομοειδών Ταμείων, αλλά ασφαλισμένων κατά κλάδο, που οδηγεί στη διάλυση του ΙΚΑ.Κατά τα άλλα, διατυπώνεται ευχή για αναβάθμιση του ΙΚΑ...

Τα ταμεία επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ προτείνεται να ιδρύονται ελεύθερα, με συμφωνίες εργαζομένων και μεμονωμένων ή ομάδων εργοδοτών, να έχουν τη μορφή ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ ή άλλη μορφή, να λειτουργούν με κεφαλαιοποιητικό σύστημα και να είναι ανταγωνιστικά της ιδιωτικής ασφάλισης. Μια τέτοια ανάπτυξη των επικουρικών ταμείων συνιστά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (COM 283/10 - 6 - 97), για να αντισταθμιστούν οι μειώσεις που προβλέπονται στις δαπάνες των υποχρεωτικών κρατικών συστημάτων ΚΑ και για να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή κεφαλαιαγορά.

Η πρόταση για εισφορές ασφαλισμένων - εργοδοτών 1:1, θα δημιουργήσει κινδύνους κατάργησης των ειδικών πόρων πολλών επικουρικών ταμείων (ΕΔΟΕΑΠ, Φαρμακευτικών Εργασιών, Τσιμέντων, ΕΥΔΑΠ, Προνοίας ΟΣΕ, ΤΕΑΠΟΚΑ, ΤΑΔΚΥ κ. ά.) και άντλησης πρόσθετων πόρων για τα εφάπαξ, όταν αυτά αφορούν κυρίως τους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα. Η πρόταση για επικουρική ανταγωνιστική προς την ιδιωτική ασφάλιση θα ευνοήσει τα επικουρικά των τραπεζικών και των υπαλλήλων ΔΕΚΟ, που έχουν ισχυρά αποθεματικά, αλλά θα υπονομεύσει τη λειτουργία των επικουρικών των εργαζομένων ιδιωτικού τομέα, που έχουν ασθενή οικονομικά και θα οδηγήσει στην ιδιωτικοποίησή τους, εξ ολοκλήρου ή της διοικητικής τους λειτουργίας, στο όνομα του μικρότερου κόστους διοίκησης. Τέλος, μεγάλες επιχειρήσεις, ιδιαίτερα αυτές που εφαρμόζουν ομαδικές ιδιωτικές ασφαλίσεις, θα προκαλέσουν την ίδρυση επικουρικών ταμείων για να εξαιρεθούν από την υποχρεωτική ασφάλιση υπαρχόντων επικουρικών, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση ή και διάλυση των επικουρικών ταμείων εργαζομένων ιδιωτικού τομέα, με 1,5 εκατ. ασφαλισμένους. Είναι χαρακτηριστικό, ότι δε γίνεται καμιά πρόταση για στήριξη του ΤΕΑΜ,που ήδη έχει καταντήσει προβληματικό Ταμείο.

Η έκθεση παρακάμπτει τις θεσμικές ρυθμίσεις (κατώτατα όρια συντάξεων κλπ.), που αφορούν τις μεγάλες ομάδες εργαζομένων. Προτείνεται η χορήγηση βοηθημάτων κοινωνικής αλληλεγγύης σε όσους συμπληρώνουν τα όρια συνταξιοδότησης, αλλά όχι και το χρόνο ασφάλισης, λόγω ανεργίας κλπ. Φαίνεται ότι αποκτά γοητεία η θέση της κυβέρνησης για γενίκευση των προνοιακών βοηθημάτων, τύπου ΕΚΑΣ, με κατάργηση των κατώτερων συντάξεων.Επίσης, προτείνεται να διασφαλιστεί η ανταποδοτικότητα στις ασφαλιστικές κρατήσεις και να καταβάλλεται αναλογική σύνταξη και στους εργαζόμενους, που δε συμπληρώνουν το χρόνο ασφάλισης. Η αναλογική δε συμπορεύεται βέβαια με τα κατώτερα όρια συντάξεων. Ολοι οι εργαζόμενοι όλο και θα έχουν κάποιον αριθμό ενσήμων και παίρνουν αναλογική σύνταξη. Τότε, σε ποιους, τελικά, θα καταβάλλονται τα επιδόματα κοινωνικής αλληλεγγύης;

Για τις λεγόμενες "προνοιακές" παροχές έγινε συζήτηση στον "κοινωνικό διάλογο" - απάτη για το λεγόμενο "μικρό πακέτο" του ασφαλιστικού. Η έκθεση βεβαιώνει, ότι δε μετείχε στη συζήτηση εκπρόσωπος της ΓΣΕΕ και ότι η σχετική πρόταση δε δεσμεύει τη ΓΣΕΕ. Ωστόσο, αποφεύγει να ενημερώσει τους εργαζόμενους, ότι τα κατώτατα όρια συντάξεων, τα επιδόματα για παραπληγικούς κ.ά. χαρακτηρίστηκαν "προνοιακές" μη ανταποδοτικές παροχές και ότι προτάθηκε η επανεξέτασή τους από την κυβέρνηση. Φαίνεται ότι γι' αυτά η ηγεσία της ΓΣΕΕ νίπτει τας χείρας της. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι δεν προτείνεται η κατάργηση των βαθμών αναπηρίας (80% κλπ.) για τις αναπηρικές συντάξεις.

Στην οπτική της ηγεσίας της ΓΣΕΕ φαίνεται ότι είναι οι μόνιμοι υπάλληλοι, οι ομάδες εργαζομένων στις τράπεζες και στο δημόσιο τομέα, καθώς και άλλες δυναμικές ομάδες, όπως αναφέρεται στην έκθεση. Ελπίζει, ίσως, ότι η τριμερής χρηματοδότηση θα αποφέρει για τις ομάδες αυτές πόρους και ότι η επικουρική τους θα αναπτυχθεί, λόγω και των μεγάλων αποθεματικών των επικουρικών ταμείων τους. Βέβαια, είναι αμφίβολο, αν αυτά μπορούν να επιτευχθούν με τις επιχειρούμενες από την κυβέρνηση "αναδιαρθρώσεις" στον τραπεζικό και το δημόσιο τομέα και με τις επιθέσεις στις εργασιακές σχέσεις στους τομείς αυτούς. Δε φαίνεται, πάντως, να είναι στην οπτική της οι μεγάλες ομάδες εργαζομένων, των "ευέλικτων" μορφών εργασίας, της μερικής απασχόλησης κλπ. Γι' αυτό και αποδέχεται διαλυτικές παρεμβάσεις για το ΙΚΑ, καθώς και το ΤΕΑΜ και άλλα επικουρικά ταμεία εργαζομένων ιδιωτικού τομέα.

* Ο Χρήστος Ρουπακιώτης είναι πρώην υποδιοικητής του ΙΚΑ και μετείχε στην επιστημονική ομάδα της ΓΣΕΕ, που κατάρτισε το πόρισμα για την κοινωνική ασφάλιση το 1992.

Με τις "ευέλικτες" μορφές εργασίας και την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, που προωθεί η κυβέρνηση, θα υπάρξουν διαλυτικές επιπτώσεις στην ασφαλιστική κάλυψη και στα έσοδα των Ταμείων και πλήρης διάλυση της ασφαλιστικής και οικονομικής βάσης του συστήματος ΚΑ

Από την αποσύνδεση των κατώτερων ορίων συντάξεων από τα 20 ημερομίσθια ανειδίκευτου εργάτη οι χαμηλοσυνταξιούχοι του ΙΚΑ, ενώ είχαν απώλειες εισοδήματος, στην τριετία '91 - '93, περίπου 100 δισ. δρχ., θα έχουν μόνο το 1998 απώλειες 120 δισ. δρχ.(απώλειες 150 δισ. δρχ. μείον 30 δισ. δρχ. ΕΚΑΣ)