Τη μέρα που ο τυφώνας "Τζορτζ" πλήγωσε βαθιά την ηρωικά αγωνιζόμενη Κούβα,"κρίθηκε" ένα μεγάλο όνειρο της υπογράφουσας: Να ταξιδέψει σ' αυτήν τη χώρα, που, παρότι βρίσκεται μόνο 90 μίλια μακριά από το στόμα του ιμπεριαλιστικού "λύκου", του αντιστέκεται. Που μένει, επί 39 χρόνια, πιστή στην επανάστασή της, όπως και ο ηγέτης της, ο Φιντέλ.Ο Πιστός,όπως θα τον λέγαμε στα ελληνικά. Γι' αυτό ο λαός του τον αγαπά, τον εκτιμά, τον εμπιστεύεται. Αφορμή του ταξιδιού, η Εβδομάδα Ελληνικού Πολιτισμού (1 - 8/10), που πρωτοβουλιακά (προς τιμήν του), οργάνωσε ο Ελληνας πρέσβης στην Κούβα Δημήτρης Δουδούμης και την οποία έβγαλε σε πέρας επιτυχέστατα, παρότι ουσιαστικά αβοήθητος από το ΥΠΕΞ. Η Ελληνική Εβδομάδα ήταν η πρώτη πολιτιστική διοργάνωση ξένης πρεσβείας στην Κούβα. Για το γεγονός αυτό, καθώς και για την ποιότητα των 11 εκδηλώσεων της Εβδομάδας - με κορυφαία εκδήλωση τη συναυλία του Γιώργου Νταλάρα - ο πρέσβης δέχτηκε θερμά συγχαρητήρια υπουργών και άλλων κρατικών παραγόντων της Κούβας (βλέπε τα σχετικά δημοσιεύματα του "Ρ" στις 3 και 13/10).

Σήμερα θα αναφερθούμε μόνο στην Κούβα, προσπαθώντας να αποτυπώσουμε μερικές εικόνες (δυστυχώς μόνο από την Αβάνα) της καθημερινότητας του βασανισμένου από το εγκληματικό εμπάργκο των ΗΠΑ και των δορυφόρων τους, αλλά αήττητου, περήφανου, υπέροχου λαού της.

Ο τυφώνας "Τζορτζ", βλάπτοντας και τις πτήσεις της "Κουμπάνα", καθήλωσε κι εμάς ένα μερόνυχτο στη Ρώμη. Ομως, στο ξενοδοχείο στη Ρώμη, έμοιαζε λίγο "κουβανικό έδαφος", χάρη στο πολυμελές, μεικτό, κουβανικό μουσικοχορευτικό συγκρότημα, που επέστρεφε από περιοδεία στο εξωτερικό. Το ζεστό χαμόγελο, το καθάριο βλέμμα, η πρόσχαρη, ευγενική και διακριτική συμπεριφορά των Κουβανών καλλιτεχνών, τα κορίτσια του συγκροτήματος που κρατούσαν στα χέρια παιδικά παιχνίδια και άλλα δώρα για τους δικούς τους, τα φτωχικά, μα πεντακάθαρα ρούχα τους, η "μουσική" και ο ρυθμός κάθε κίνησής τους, ήταν αντιπροσωπευτικότατη πρόγευση όσων είναι ο κουβανικός λαός. Λαός, που, ενώ του αποστερούν και τα στοιχειώδη, πιστεύει στην επανάστασή του, διατηρεί αλώβητη την ανθρωπιά του και τη χαρά της ζωής. Λαός, που, ενώ υποφέρει, γελά, τραγουδά και χορεύει.

Φθάνοντας στην Αβάνα, εκπλήσσεσαι με το νέο, τεράστιο, υπερσύγχρονο, αξιοζήλευτο από πολλές χώρες, αεροδρόμιό της, που εξυπηρετεί το μεγάλο τουριστικό άνοιγμα της Κούβας (πέρσι είχε 2 εκατ. ξένους τουρίστες, κατά κύριο λόγο Ισπανούς). Βγαίνοντας, η Αβάνα σε "υποδέχεται" μ' ένα τεράστιο ταμπλό στο κτίριο του αεροδρομίου, με τη μορφή του Τσε.Μορφή, που, όπως και του Χοσέ Μαρτί,δεσπόζει παντού. Σε δημόσια κτίρια, μικρομάγαζα, κτίρια φορέων, σχεδόν σε κάθε σπιτικό. Ο Τσε "ζει" πραγματικά στις καρδιές όλων των Κουβανών.

Η διαδρομή από το αεροδρόμιο μέχρι τον πολυτελέστατο ουρανοξύστη - ξενοδοχείο, όπου έμεινε η ελληνική αποστολή, το "Μέλια Κοχίμπα", στην περίφημη παραλιακή λεωφόρο της Αβάνας Μαλεκόν (ένα από την "αλυσίδα" των 7 ξενοδοχείων "Κοχίμπα", που δημιούργησε Ισπανός μεγαλοεπιχειρηματίας στην Αβάνα, ο οποίος διαθέτει πάνω από 250 ξενοδοχεία σε διάφορες χώρες), δίνει άπειρες "εικόνες". "Εικόνες" που συγκινούν και χαροποιούν και άλλες που προβληματίζουν, πονούν, θλίβουν όποιον αγαπά την Κούβα και την Επανάστασή της:

"Παραδείσια" τροπική φύση. Συνθήματα της Επανάστασης παντού, όπως και τα "σημάδια" του επαχθούς εμπάργκο. Ανθρωποι με ποδήλατα, με αυτοκίνητα - αντίκες (προπολεμικά και των δεκαετιών του '40 και '50, των οποίων η εξαγωγή απαγορεύεται), με παμπάλαια λεωφορεία (σοβιετικής προέλευσης) και πεζοί στους δρόμους. Πανώρια η πόλη σε μαγεύει με τον τεράστιο και μακραίωνο αρχιτεκτονικό πλούτο της, χάρη στον οποίο η "Ουνέσκο" κήρυξε συνολικά την πόλη της Αβάνας ως παγκόσμιο μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Στην Αβάνα βλέπεις την αρχιτεκτονική όλων, σχεδόν, των εποχών, πολιτισμών και προσμείξεων. Κυρίαρχη, η αρχαιοελληνική. Απειράριθμα, διάσπαρτα σ' όλη την πόλη, παλιά και νεότερη, τα πανέμορφα παλιά αρχοντικά κοσμημένα με κίονες - αδιάψευστα "σημάδια" των Ισπανών κατακτητών. Τα περισσότερα από τα μεγάλα και αναπαλαιωμένα παλάτια και παλιά αρχοντικά στεγάζουν κρατικούς οργανισμούς, σχολεία, ωδεία, μαζικούς φορείς. Αρκετά μεγάλα αναστηλώνονται, στα πλαίσια ενός αναστηλωτικού προγράμματος, του οποίου επικεφαλής είναι ο διακεκριμένος καθηγητής της Ιστορίας της Πόλης και διευθυντής του σπουδαιότατου Μουσείου της Πόλης της Αβάνας,ο Εουσένιο Λεάλ.Λόγω της οικονομικής αδυναμίας του κράτους να πραγματοποιήσει τις τεράστιες και επείγουσες αναστηλωτικές ανάγκες (λόγω του εμπάργκο λείπουν και αναγκαία υλικά), η κυβέρνηση κατέστρωσε ένα αναστηλωτικό πρόγραμμα σε συνεργασία με ξένες επενδυτικές εταιρίες. Κυρίως ισπανικές και - δυστυχώς - συνήθως μόνο στον τουριστικό τομέα (ξενοδοχεία, πλαζ, ρεστοράν, κλπ.). Ευτυχώς, το πρόγραμμα αυτό επιβάλλει στην ξένη εταιρία που θέλει να στεγαστεί σε παλιό κτίριο να αναλάβει το κόστος της εισαγωγής υλικών και της αναστήλωσης, όχι μόνο του "δικού" της κτιρίου, αλλά και ενός άλλου δημόσιας χρήσης κτιρίου. Κρατικές αναστηλώσεις, περιορισμένες βέβαια, γίνονται σε μικρότερα κτίρια, που, αναλόγως του μεγέθους τους, στεγάζουν μία ή περισσότερες κουβανικές οικογένειες. Στην Αβάνα βλέπεις και μοντέρνα αρχιτεκτονική. Πλήθος ουρανοξυστών - σημάδια της αμερικανοκρατίας, αλλά και μεγάλων πολυκατοικιών και εργοστασίων - αποδείξεις της σοβιετικής βοήθειας, μέχρι το επάρατο 1989.

Να πούμε εδώ ότι στην Κούβα "ιερά" δικαιώματα του λαού και των φορέων του θεωρούνται η δωρεάν παροχή στέγης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (υποδειγματικό θεωρούν τον τομέα της υγείας οι ξένοι γιατροί που έχουν επισκεφθεί νοσοκομεία και πολυιατρεία της, όπως και η εκτεταμένα εφαρμοζόμενη προληπτική ιατρική, με την οποία αντιπαλεύεται και η δραματική έλλειψη φαρμάκων), η παιδεία, η εξασφάλιση (με δωρεάν κουπόνια), δυστυχώς, μικρών ποσοτήτων ειδών βασικής διατροφής κατ' άτομο.Και, βέβαια, η εξασφάλιση εργασίας.Ενα ανθρώπινο δικαίωμα, που, επίσης, στερεί το αμερικάνικο εμπάργκο από τον κουβανικό λαό, με τη στέρησή του από πρώτες ύλες. Γι' αυτό, όπως μας είπαν πολλοί απλοί άνθρωποι στο δρόμο, στις αγορές ειδών λαϊκής τέχνης, "διάφορες κρατικές επιχειρήσεις δεν έχουν ούτε παραγωγή και, επόμενα, ούτε χρήματα για τους μισθούς των εργαζομένων". Ετσι, η καθημερινή αναζήτηση μιας δεύτερης, ευκαιριακής δουλιάς, συνήθως όπου κινούνται τουρίστες, με νόμισμα το νόμιμο, πλέον, δολάριο (με δολάριο γίνονται πλέον όλες οι συναλλαγές με τους ξένους), είναι διαδομένη, επιτρεπτή, αλλά παράλληλα φορολογικά και αστυνομικά ελεγχόμενη.

Πολλοί χειροτέχνες και σπουδαγμένοι καλλιτέχνες κερδίζουν καθημερινά αρκετά δολάρια, πουλώντας έργα των χεριών τους, παραδοσιακά μουσικά όργανα και κειμήλιά τους. Πολλά έξοχα μουσικά συγκροτήματα ολημερίς παίζουν σε ρεστοράν, μπαρ, καφέ, σε πλατείες, ελπίζοντας στο εθελοντικό "δολαριο-πουρμπουάρ" από τουρίστες. Πολλοί, μισονόμιμα, χρησιμοποιούν τα σαραβαλάκια τους ή τα δίτροχα ποδήλατά τους ως "ταξί". Οικογένειες, για λίγα δολάρια, μαγειρεύουν και προσφέρουν στα σπίτια τους παραδοσιακά φαγητά στους τουρίστες.

Στο τουριστικό κέντρο, όμως, πικραίνεσαι με κάποιους "τρόπους" βιοπορισμού. Πανέμορφες κοπέλες περιτριγυρίζουν τις "αλυσίδες" υπερπολυτελών ξενοδοχείων (από το 1993, με τη νομιμοποίηση του δολαρίου ανάλογα ξενοδοχεία χτίστηκαν και χτίζονται και σε εξωτικές παραλίες και αξιοθέατα άλλων περιοχών της χώρας), για μια "συνεύρεση" με τουρίστα στο ξενοδοχείο του, ή στο σπίτι της κοπέλας. Αλλοι να πουλούν "νόμιμα" φρεσκοφτιαγμένα από αυτούς πούρα, αλλά και "παράνομα" από τα εργοστάσια. Συλλεκτικές σειρές γραμματοσήμων και νομισμάτων (με τις μορφές του Τσε, του Χοσέ Μαρτί, του Κάστρο, της Επανάστασης). Αρκετοί - ανάμεσά τους ένας δάσκαλος κι ένας ποιητής - να πουλούν σπουδαία βιβλία, παγκόσμια κλασική και ισπανόφωνη λογοτεχνία, έργα των Μαρξ - Ενγκελς - Λένιν, βιογραφίες του Τσε, του Κάστρο, ιστορικά της επανάστασής τους, της αρχιτεκτονικής και του πολιτισμού τους. Μάνες με μωρά στην αγκαλιά, γριούλες, μικρά παιδιά να πλησιάζουν τους τουρίστες, λαχταρώντας μια μικρή "ελεημοσύνη", μια καραμέλα, ένα στιλό. Κι ανάμεσά τους, ένας ανάπηρος - εθελοντής στον απελευθερωτικό πόλεμο της Αγκόλα. Ενας χαριτωμένος κλόουν, που τον πρωτοείδαμε στην πλατεία του Καθεδρικού Ναού να διασκεδάζει μικρά μαθητούδια και να τραγουδά, διαλογικά μαζί τους, τον Τσε. Γέροντες να πουλούν την "Γκράνμα" τους. Την εφημερίδα του Κομμουνιστικού Κόμματος, "στο πλευρό του οποίου τάσσεται το 75% του λαού, γιατί πιστεύει στο σοσιαλισμό. Γιατί δεν ξεχνά τα εγκλήματα της αμερικανοκρατίας. Γιατί υποφέρει εξαιτίας του εμπάργκο. Γιατί ξέρει ότι το πρόβλημά του είναι οικονομικό. Δεν είναι πολιτικό",μας είπε ένας μεσήλικας, ευγενέστατος, "παράνομος ταξιτζής", όπως και πολλοί άλλοι Κουβανοί, στους περιπάτους μας στην πόλη.

Δεν αποτελούν, όμως, οι "εικόνες" αυτές το "πρόσωπο" της Κούβας και της πρωτεύουσάς της. Το πραγματικό "πρόσωπό" της κι η "καρδιά" της βρίσκονται αλλού: Στο γιγάντιο μνημείο - και εσωτερικά υποδειγματικό μουσείο του Χοσέ Μαρτί. Στα υπέροχα θέατρά της, λ.χ. στο εκπληκτικό θέατρο "Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα".Στα μουσεία της Επανάστασης,της Μουσικής,της Πόλης,της Λατινοαμερικάνικης Λογοτεχνίας (στεγάζεται στο σπίτι του Καρπεντιέρ). Στο νεκροταφείο "Κριστομπάλ Κολόν", το οποίο, καθώς είναι ένα σπουδαίο υπαίθριο Μουσείο Γλυπτικής, θεωρείται Εθνικό Μνημείο. Στα πολλά ωδεία της - η Μουσική αποτελεί βασικό μάθημα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στα σχολεία της - κι ας στερούν οι ΗΠΑ από τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς της Κούβας το τετράδιο, το μολύβι, το στιλό και από τους πανεπιστημιακούς καθηγητές και φοιτητές τα στοιχειώδη.

Η "καρδιά" της Κούβας χτυπά στις γαλήνιες γειτονιές των συνοικιών της Αβάνας. Στα ολοκάθαρα - κι ας τους λείπει ακόμα και το σαπούνι - νοσοκομεία, πολυιατρεία, τοπικά Κέντρα Υγείας. Στην υπεράνθρωπη προσπάθεια των γιατρών της να θεραπεύουν τους ασθενείς, κόντρα στην έλλειψη φαρμάκων. Στο "σπίτι του Λόρκα", όπως αποκαλείται ένα από τα πανέμορφα σπίτια που περιλάμβανε το οικόπεδο δύο πλουσίων αδελφών Λοϊνάς,στο οποίο φιλοξένησαν τον Λόρκα και στο οποίο σήμερα στεγάζεται μια οικογένεια που με χαμόγελο άνοιξε την πόρτα της για να φωτογραφήσουμε το σπίτι, όπου ο Λόρκα έγραψε τη "Μαριάνα Πινέδα" και άλλα έργα του.

Την "καρδιά" της αντιστεκόμενης Κούβας την ακούσαμε να χτυπά δυνατά, στις συναντήσεις μας με δύο στελέχη του Κουβανικού Ινστιτούτου Φιλίας των Λαών (ICAP), τον Χαβιέρ Ντομίγκες και τον Λουίς Μαρόν.Να καθρεφτίζεται στα πρόσωπα, τα οποία, παρουσία του Λουίς Μαρόν, παρέλαβαν στο νοσοκομείο "Φαχάδο" τα δώδεκα κιβώτια με φάρμακα που έστειλε στην Κούβα ο Ελληνοκουβανικός Σύνδεσμος Φιλίας: Στου γιατρού και υποδιευθυντή του νοσοκομείου κι άλλων γιατρών. Στης προϊσταμένης του νοσηλευτικού προσωπικού και εκπροσώπου του Κομμουνιστικού Κόμματος στο νοσοκομείο. Στης φοιτήτριας της Ιατρικής και επικεφαλής της Οργάνωσης της Κομμουνιστικής Νεολαίας Κούβας στο νοσοκομείο αυτό. Στων εκπροσώπων των σωματείων των εργαζομένων στο νοσοκομείο. Την είδαμε στο πορτρέτο του Χοσέ Μαρτί, που δεσπόζει στην είσοδο του σχολείου και να ακτινοβολεί στο γελαστό πρόσωπο της διευθύντριας δημοτικού σχολείου, όπου ο Λ. Μαρόν παρέδωσε τετράδια, μολύβια, στιλό κλπ., σταλμένα από τον Ελληνοκουβανικό Σύνδεσμο Φιλίας. Να "μιλά" συγκλονιστικά, μέσα από τα ντυμένα με νάιλον σακούλα τετράδια σημειώσεων που κρατούσε στα χέρια της η διευθύντρια του σχολείου. Την ακούσαμε να "κελαηδά" με τις φωνούλες των μικρών μαθητών στην αυλή του σχολείου.

Την περήφανη, την καθημερινά αγωνιζόμενη Κούβα την είδαμε στην Ενωση Κουβανών Δημοσιογράφων,μιλώντας με τη δημοσιογράφο και μέλος του προεδρείου της Ενωσης Χουάνα Καράσο Μαρτίν,η οποία πρόθυμα μας ενημέρωσε για τα πλούσια - και με πολιτιστικά - προγράμματα των ραδιοτηλεοπτικών καναλιών και για την έκδοση (σε πολλές χιλιάδες αντίτυπα - παρά τη σοβαρότατη έλλειψη χαρτιού) και τη μεγάλη αναγνωσιμότητα: Της καθημερινής "Γκράνμα",των 2 βδομαδιάτικων και 16 περιοδικών εφημερίδων (15ήμερων και μηνιαίων), των 750 (15ήμερων και μηνιαίων) επιθεωρήσεων ποικίλης ύλης (πολιτικοοικονομικής, ιδεολογικής, πολιτιστικής) και αρκετών επιθεωρήσεων για τη λογοτεχνία, την τέχνη, την κουλτούρα (μεταξύ τους και η επιθεώρηση "Επανάσταση και Κουλτούρα"). Η Χουάνα μας πληροφόρησε ότι, ακόμα και σήμερα που λείπει το χαρτί, το χαμηλότερο τιράζ των βιβλίων είναι 50.000 αντίτυπα, "γιατί οι Κουβανοί διαβάζουν πολύ".

Η Χουανίτα, όπως τη φώναζαν οι συνάδελφοί της, ανακούφισε τη λύπη μας που οι Κουβανοί πουλούν σε ξένους τόσα πολλά σπουδαία βιβλία, που έχει εκδώσει η σοσιαλιστική Κούβα. "Ο λαός μας υποφέρει οικονομικά. Πολλοί αναγκάζονται να πουλούν κι αγαπημένα τους πράγματα, όπως βιβλία. Μη φοβάστε, όμως. Δε θα χάσει ο λαός μας τις σπουδαίες παλιές εκδόσεις. Το κράτος φρόντισε να υπάρχει σε όλες τις βιβλιοθήκες μας - μεγάλες, σχολικές, τοπικές, στην Αβάνα και σ' όλη τη χώρα - το σύνολο της βιβλιοεκδοτικής μας παραγωγής, παλιάς και σημερινής".

Υ.Γ.: Συντρόφισσα, συναδέλφισσα Χουανίτα, σε ευχαριστούμε για τη χαρά της γνωριμίας με τη μαχόμενη κουβανική δημοσιογραφία. Για το μαχόμενο βιβλίο "La reconcentracion 1896 - 1897" που μας χάρισες, το οποίο εκδόθηκε πέρσι με την ευκαιρία των εκατό χρόνων από την εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων Κουβανών αγροτών, που οι Αμερικάνοι τους εκδίωξαν από τη γη τους για να πεθάνουν από την πείνα, τις αρρώστιες και την εξαθλίωση. Καθώς και για τη μαχόμενη αφίσα της περσινής Διεθνούς Μπιενάλε Σκίτσου, μπιενάλε που διοργανώνει η Κούβα κάθε δύο χρόνια.

Αριστούλα ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ

Μια από τις γωνίες του τεράστιου θεάτρου "Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα", το οποίο γειτονεύει με το κτίριο του Καπιτώλειου

ΛΕΖΑΝΤΑ

Ο Λουίς Μαρόι - στέλεχος του ICAP - κουβαλά κιβώτιο με σχολικά είδη, σταλμένα από τον Ελληνοκουβανικό Σύνδεσμο Φιλίας, για να τα δώσει στη διευθύντρια δημοτικού σχολείου, στεγασμένου σε αρχοντικό του 19ου αιώνα