Σοβαρά προβλήματα στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων εντόπισαν και ανακοίνωσαν χτες οι φιλόλογοι, που συγκεντρώθηκαν στα γραφεία της ΕΛΜΕ Νότιας Αττικής και συζήτησαν για τις αλλαγές ιδιαίτερα στη Β τάξη Λυκείου.

"Είναι χαρακτηριστικό, τονίζουν, ότι με βάση τον προγραμματισμό του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου απαιτούνται για τη διδασκαλία του "Πρωταγόρα" μέχρι το τέλος του Ιανουαρίου 34 ώρες διδασκαλίας. Υπολογίστηκε ότι, χωρίς να μετρηθούν αργίες, εκδρομές και άλλες μέρες που είναι πιθανό να χαθούν, οι ώρες που υπάρχουν είναι μόλις 28, από το τέλος του Σεπτεμβρίου. Το ίδιο συμβαίνει και με τα Λατινικά που μεταφέρθηκαν από τη Γ Δέσμη στη Β Λυκείου, όπως και με τα άλλα μαθήματα".

Ενα άλλο παράδειγμα που αναφέρουν είναι η "Αντιγόνη", που διδάσκεται ως μάθημα Γενικής Παιδείας σε όλους τους μαθητές της Β Λυκείου. Οι φιλόλογοι τονίζουν ότι "γίνεται φανερό από τις ερωτήσεις που προτείνονται από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Ερευνας πως θα χρειαστεί να γίνει πλήρης γραμματική - συντακτική - ετυμολογική - λεξικολογική - πραγματολογική - αισθητική - ιδεολογική ανάλυση. Αυτό σημαίνει ότι η διδασκαλία αυτού του έργου θα καταλήξει να είναι μια σχολαστική ανάλυση, που θα οδηγήσει τους μαθητές σε απέχθεια και θα εντείνει το άγχος τους".

Οι φιλόλογοι χαρακτηρίζουν "απαράδεκτες" τις προτεινόμενες ερωτήσεις που υπάρχουν σε όλα τα μαθήματα "γιατί παρουσιάζουν αντιφάσεις με τους στόχους που τίθενται, και χρειάζονται πολλές προαπαιτούμενες γνώσεις που δεν παρέχονται από το σχολείο. Το περιεχόμενό τους αντί να προάγει το κριτικό πνεύμα, όπως ψευδώς διαδίδει το υπουργείο, στοχεύει στη δημιουργία ευέλικτων και πειθήνιων μυαλών". Αναφέρουν δε ως παράδειγμα το μάθημα της Ιστορίας, όπου προτείνονται ασκήσεις συμπλήρωσης κενών όπου χρειάζεται μια συγκεκριμένη λέξη από το σχολικό βιβλίο. "Αν αυτό δε μας προχωρεί ακόμα πιο πέρα στη στείρα απομνημόνευση, τότε πού μας οδηγεί;", τονίζουν οι φιλόλογοι.

Οι φιλόλογοι καταγγέλλουν, επίσης, ότι τα πολυδιαφημισμένα σεμινάρια για τους καθηγητές "δεν ήταν παρά αναγνώσεις των Προεδρικών Διαταγμάτων", πως χάθηκαν διδακτικές ώρες στην αρχή της χρονιάς που ενισχύουν την αναστάτωση, ότι το βιβλίο της Γραμματικής της Λατινικής Γλώσσας δεν έχει διανεμηθεί ακόμα στη θεωρητική κατεύθυνση.

Συμμετοχή στο παλλαϊκό - πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο στις 24 Νοέμβρη στην πλατεία Κάνιγγος, δίωρη στάση εργασίας και πανεκπαιδευτική συγκέντρωση στις 26 Νοέμβρη, έξω από το Συμβούλιο της Επικρατείας, ημέρα εκδίκασης της προσφυγής για ακύρωση του διαγωνισμού της ντροπής, αποφάσισε κατά τη χτεσινή συνεδρίασή του το ΔΣ της ΔΟΕ. Αποφάσισε επίσης να πραγματοποιήσει προειδοποιητική απεργία μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκέμβρη, καθώς επίσης να αρχίσει διάλογο με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας πάνω στα προβλήματα που απασχολούν τον κλάδο.

Από την πλευρά της ΔΕΕ ο Θανάσης Γκεσούλης κατέθεσε πρόταση στο ΔΣ της ΔΟΕ, σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση, προτείνοντας: "Συμμετοχή στο παλλαϊκό - πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο την Τρίτη 24 Νοέμβρη, 24ωρη απεργία στις 26 Νοέμβρη, 48ωρη απεργιακή κινητοποίηση 15-16 Δεκέμβρη, μαζί με τη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ, αμέσως μετά τα Χριστούγεννα να γίνουν οι γενικές συνελεύσεις των συλλόγων της χώρας, στις οποίες θα μπει για έγκριση ή μη η εισήγηση - πρόταση του ΔΣ της ΔΟΕ για απεργιακή κινητοποίηση με τα χαρακτηριστικά της κλιμάκωσης της συνέχειας και της προοπτικής για επαναλαμβανόμενες απεργιακές κινητοποιήσεις το επόμενο διάστημα". Επίσης, ο εκπρόσωπος της ΔΕΕ πρότεινε τέλος Γενάρη να γίνει η Ολομέλεια Προέδρων των Διδασκαλικών Συλλόγων για την τελική απόφαση, να δοθεί συνέντευξη Τύπου, τη συμμετοχή της ΔΟΕ στη σύσκεψη των εκπαιδευτικών φορέων που οργανώνεται στις 13 Νοέμβρη στα γραφεία της ΟΛΜΕ, καλώντας σε συντονισμό κοινής πορείας και δράσης όλους τους εκπαιδευτικούς φορείς. Τέλος, πρότεινε να γίνουν συσκέψεις των Διοικητικών Συμβουλίων των Συλλόγων της Αττικής και περιφερειακές συσκέψεις των κατά τόπους στελεχών καθώς και να εκδοθεί ενημερωτικό υλικό.

Ενδεικτική για το ποιους "ανακουφίζει" η άρση του Πανεπιστημιακού Ασύλου είναι η επιστολή, με την οποία απευθύνεται το "Ατυπο Συντονιστικό Συμβούλιο Οικονομικής και Πολιτιστικής Ανάπτυξης Θεσσαλονίκης" στον Πρύτανη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για να τον "συγχαρεί" για τη μερική άρση του Ασύλου. Το παραπάνω συντονιστικό συγκροτείται από εκπροσώπους του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου, του Εμπορικού - Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, του Συνδέσμου Βιομηχανιών Β. Ελλάδος, του Εμπορικού Συλλόγου, του Συνδέσμου Εξαγωγέων Β. Ελλάδας και άλλων "αναπτυξιακών" οργανισμών. Τη στιγμή που φοιτητές και καθηγητές καταδικάζουν την άρση του Ασύλου, το οποίο αποτελεί κατάκτηση, οι παραπάνω φορείς μιλούν εξ ονόματος της "κοινωνίας της Θεσσαλονίκης" και δηλώνουν ότι "με αίσθημα ανακούφισης και με μεγάλη ικανοποίηση η κοινωνία της Θεσσαλονίκης αποδέχτηκε την ιστορική απόφαση, που στόχο έχει να προχωρήσει στην εξυγίανση του πανεπιστημιακού χώρου από κάθε μορφής εγκληματικότητα".

Δεν περίμενε, βέβαια, κανένας να θέλουν το Ασυλο οι βιομήχανοι. Αξιοσημείωτο, όμως, είναι ότι η διοίκηση του ΑΠΘ δε δίστασε να στείλει την παραπάνω επιστολή και στα κόμματα, για να επιδείξει ποιοι είναι οι υποστηρικτές της.

Ολες οι θεωρίες που παράγουν για μαζική κατανάλωση οι ιδεολογικοί εκπρόσωποι της αστικής τάξης, αλλά και οι μικροαστικές αυταπάτες, για "αυταξία της γνώσης", "διαχωρισμού εκπαίδευσης - εργασιακής προοπτικής" και άλλα ιδεολογήματα, που εμφανίζουν ούτε λίγο ούτε πολύ την επιστήμη σαν χόμπι, απόλυτα αυτόνομη και αυτοτελή (που δεν προσδιορίζεται από το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα, το αντίθετο μάλιστα) είναι αποκυήματα της μοντέρνας έκδοσης της "μετακαπιταλιστικής κοινωνίας". Αναφερόμαστε (χωρίς να θέλουμε εδώ να την αναλύσουμε) στην περίφημη θεωρία για την "κοινωνία της γνώσης", που σε τόσες αντιφάσεις οδηγεί τους αστούς υποστηρικτές της.

Συχνά, χωρίς να το θέλουν, ομολογούν έμμεσα ότι το εκπαιδευτικό σύστημα εξ ορισμού καθορίζεται από την οικονομική βάση της κοινωνίας και λειτουργεί για την αναπαραγωγή του κοινωνικοπολιτικού συστήματος:

"Προκειμένου να επιβιώσει και να αναπτυχθεί ως οικονομική οντότητα στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας της αγοράς και του οξύτατου διεθνούς ανταγωνισμού (σ. σ. για να βγάλουν πέρα δηλαδή οι Ευρωπαίοι βιομήχανοι με τους Αμερικανούς και Ιάπωνες ομολόγους τους) η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι υποχρεωμένη να εξασφαλίσει ένα επαρκές σε μέγεθος εργατικό δυναμικό που να διαθέτει επαρκή προσαρμοστικότητα και ευελιξία, ώστε να ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις παρούσες και μελλοντικές ανάγκες της οικονομίας, χωρίς να διαταράσσεται ταυτόχρονα η κοινωνική συνοχή (σ. σ. χωρίς δηλαδή να υπάρχουν κοινωνικές εκρήξεις και πολιτικές ανακατατάξεις σε όφελος της εργατικής τάξης)..." (2).

Καθορισμένο δηλαδή το εκπαιδευτικό σύστημα από τις κοινωνικές σχέσεις της καπιταλιστικής παραγωγής, προσαρμόζεται κάθε φορά ως προς τη διάρθρωσή του, το επίπεδο και την ποιότητα των γνώσεων που παρέχει ώστε να ανταποκρίνεται στη θέση, στο ρόλο και έμμεσα και στους όρους με τους οποίους οι αυριανοί εργαζόμενοι θα εντάσσονται στην παραγωγή και θα εργάζονται, για να διασφαλίζονται η κερδοσκοπία και, κυρίως, η εξουσία του μεγάλου κεφαλαίου.Και καθώς η εργατική δύναμη εδώ και αιώνες έχει γίνει εμπόρευμα, η αστική τάξη επιδιώκει αυτό το εμπόρευμα να έχει όλα τα κατάλληλα (για όσα ήδη αναφέραμε) χαρακτηριστικά και επιπλέον να βρίσκεται σε σχετική αφθονία - να "περισσεύει" θα έλεγαν, μιλώντας για τους ανέργους - ώστε να το αγοράζει και σε χαμηλή τιμή.

Να, ορισμένοι σύγχρονοι παράγοντες που διαμορφώνουν την εκπαιδευτική πολιτική στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

* * *

Ο Μπιλ Κλίντον πολύ χαρακτηριστικά δήλωνε το Φλεβάρη του 1997 ότι "η διετής φοίτηση σε κολέγιο θα πρέπει να είναι στην Αμερική τον 21ο αιώνα τόσο καθολική, όσο είναι η φοίτηση στα λύκεια (high scools) σήμερα" (3).

Αυτό καθόλου δε σημαίνει ότι θέλουν περισσότερους εργαζόμενους με ολοκληρωμένες πανεπιστημιακές σπουδές.

Ο Δ. Τσαούσης χαρακτηριστικά αναφέρει: "Η αγορά δεν απαιτεί ως προσόν πρόσληψης την κατοχή πτυχίων. Αρκείται σε δύο ή τρία χρόνια μεταδευτεροβάθμιων σπουδών. Τις εξειδικευμένες γνώσεις που χρειάζεται τις δίδει με μορφές ενδο-επιχειρησιακής αρχικής ή και συνεχιζόμενης κατάρτισης" (2). Και αλλού: "Εκείνο που φαίνεται να ενδιαφέρει κατά πρώτο λόγο την αγορά εργασίας είναι κάποιες γενικές γνώσεις και ένας τρόπος σκέψης που δεν προσφέρονται ικανοποιητικά από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και που μοιάζει να παρέχονται στα πρώτα χρόνια της πανεπιστημιακής παιδείας".

Γι' αυτό όχι μόνο δεν οικοδομούν ενιαία ανώτατη εκπαίδευση, αλλά συντηρούν τον ξεπερασμένο διαχωρισμό πανεπιστημιακών και μη πανεπιστημιακών ιδρυμάτων (βλ. ΤΕΙ) και προχωρούν παραπέρα σε μια "Διευρυμένη Τριτοβάθμια Εκπαίδευση", όπου ουσιαστικά εντάσσονται και τα μεταδευτεροβάθμια Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) και τα διάφορα κολέγια.

Μια τέτοια διεύρυνση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την υποβαθμίζει, αφού αναγκάζει τα πανεπιστήμια να παρέχουν υπηρεσίες χαμηλού επιπέδου επαγγελματικής κατάρτισης και επιπλέον τη διαφοροποιεί στο εσωτερικό της, ώστε να περιορίζεται ο αριθμός των φοιτητών που προχωρά σε ανώτατες σπουδές.Καλά, ισχυρίζονται μερικοί, αφού αυτό απαιτούν οι ανάγκες της αγοράς, ας προσαρμοστούμε σ' αυτό, για να είμαστε κι εμείς εξασφαλισμένοι. Θα είμαστε όμως; Μ' αυτή τη βεβαιότητα, να κοιμόμαστε.

* * *

Ετσι διαχωρίζει την εκπαίδευση σε αρχική και σε διά βίου. Και πάνω σε αυτό το διαχωρισμό ξανασχεδιάζει ολόκληρη την τριτοβάθμια εκπαίδευση και βασικά ξαναχαράζει την ίδια τη φιλοσοφία της: "Στο νέο Πανεπιστήμιο οι φοιτητές δε θα μαθαίνουν για να ασκήσουν ένα συγκεκριμένο επάγγελμα. Αντίθετα, θα μαθαίνουν πώς θα μαθαίνουν, πώς να ερευνούν, πώς να συνεργάζονται, πώς να επικοινωνούν, πώς να αναζητούν πληροφορίες" (4). Με άλλα λόγια δηλαδή το Πανεπιστήμιο πια δεν πρέπει να παρέχει επιστημονική μόρφωση σε όλους τους φοιτητές του. Θα πρέπει στη μεγάλη τους πλειοψηφία να τους διαπαιδαγωγεί στο πώς θα συνηθίσουν να ζουν με την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα, στο πώς θα αναλαμβάνουν οι ίδιοι την ευθύνη για τα προβλήματα που το ίδιο το σύστημα γεννάει,στο πώς θα γίνονται με δική τους ευθύνη συνεχώς και πιο "ανταγωνιστικοί" για να μπορέσουν να επιβιώσουν στη ζούγκλα που διαμορφώνεται.

Και εδώ αν κάποιος αναρωτηθεί αν χρειάζονται πανεπιστημιακές σπουδές για να μαθαίνουν κάτι τέτοιο οι νέοι, θα έχει απόλυτο δίκιο, γιατί πολύ απλά: Δε χρειάζονται πανεπιστημιακές σπουδές για τη μεγάλη πλειοψηφία των αυριανών φοιτητών.

Ετσι ο Δ. Τσαούσης προτείνει: "Το πανεπιστήμιο θα πρέπει να αναθεωρήσει ριζικά την οργάνωση και το πρόγραμμα των σπουδών του... Πρέπει να εξοικειωθεί με την ιδέα της μαζικής εκπαίδευσης στα πρώτα έτη των προπτυχιακών σπουδών. Πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να υιοθετήσει ένα διετή προκαταρκτικό κύκλο γενικών σπουδών κατά ομάδες συγγενών επιστημονικών κλάδων που συγκροτούν μια σχολή και να προχωρήσει σε εξειδικευμένες ευέλικτες σπουδές σε ένα δεύτερο προπτυχιακό κύκλο (πού καταντήσαμε, να θεωρούμε εξειδικευμένα τα πτυχία που παρέχουν αυτή τη στιγμή τα ΑΕΙ - ΤΕΙ) και στο μεταπτυχιακό επίπεδο, που οι αριθμοί των φοιτητών θα είναι πιο περιορισμένοι" (2).

Αυτό φυσικά θυμίζει έντονα τις δηλώσεις του κ. Αρσένη για εισαγωγή από το 2001 των μαθητών σε ευρύτερες γνωστικές ενότητες.

Από αυτό λοιπόν τον πρώτο κύκλο σπουδών θα προκύπτει η μεγάλη μάζα απαραίτητων για το σύστημα εργαζομένων. Με πασαλείμματα γνώσεων και δεξιοτήτων. Χωρίς επιστημονική ειδίκευση. Χωρίς ουσιαστικά κανένα επιστημονικό επίπεδο σπουδών. Χωρίς καμία σύνδεση με την επαγγελματική προοπτική. Πολύ λιγότεροι σε σχέση με σήμερα θα παίρνουν πτυχίο πανεπιστημίου (του 2ου προπτυχιακού κύκλου δηλαδή) και ακόμα λιγότεροι θα αποκτάνε τη γνώση που εμείς θα θέλαμε να παρέχεται σε προπτυχιακό επίπεδο (μεταπτυχιακός κύκλος). Αυτό το κατασκεύασμα το ονομάζουν "διεύρυνση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης". Να λοιπόν πώς η "κοινωνία της γνώσης" αποδείχνεται ότι είναι κοινωνία της αμορφωσιάς.

Παναγιώτης ΠΑΛΑΒΟΣ

Μέλος του Γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1) ΑΠΘ, Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών, Θεσσαλονίκη 12-13 Δεκέμβρη 1997. (βλ. Ενημερωτική Εκθεση 33 ΚΕΚΜΟΝΟΠ Παντείου).

(2) Δ. Τσαούση, "Η οργάνωση των πανεπιστημιακών σπουδών στα πλαίσια των νέων εξελίξεων", ό. π.

(3) Α. Πανεθυμιτάκης, "Προς την κοινωνία της γνώσης και της τεχνολογίας: Διεθνής εμπειρία & τάσεις στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση".

(4) Δ. Κλάδη, "Αναγκαιότητα νέων στρατηγικών για τα πανεπιστήμια μπροστά στον 21ο αιώνα και στην κοινωνία της γνώσης και της μάθησης".