Οι σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, οι προοπτικές λύσης του Κυπριακού, η κατάσταση που διαμορφώνεται στο Αιγαίο, δε λείπουν από την επικαιρότητα, ενώ καθημερινά προστίθενται και νέα σενάρια για τη φύση και τη μορφή της περίφημης "αμερικανικής πρωτοβουλίας" για την Κύπρο, που εκτιμάται ότι συνολικά θα επηρεάσει τις σχέσεις της χώρας με την Τουρκία.

Πολλές οι εξελίξεις και οι παρεμβάσεις την εβδομάδα που πέρασε σχετικά με αυτά τα θέματα. Ο "Ρ" συζητά σήμερα τα θέματα αυτά με τον Ορέστη Κολοζώφ,μέλος του Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ, που μιλά για τις αιτίες που συντηρούν αυτήν την κατάσταση, τις εξελίξεις σε πολλά επίπεδα και τις προοπτικές που υπάρχουν...

- Το περίφημο θέμα του "μορατόριουμ", των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, πώς το βλέπετε;

- Αν το θέμα αυτό το δει κανείς έτσι ξεκομμένα, θα πρέπει να αναρωτηθεί ότι δεν είναι και κακό πράγμα να παρθούν μέτρα, για να οικοδομηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ δύο γειτονικών κρατών. Ομως, δεν πρόκειται περί αυτού. Οι ΗΠΑ προσπαθούν να προωθήσουν ορισμένες επιμέρους πλευρές των προβλημάτων. Παράδειγμα στο Κυπριακό: Μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης για το αεροδρόμιο κλπ., χωρίς όμως να παίρνουν υπόψη τους την ουσία του προβλήματος, που είναι πρόβλημα εισβολής και κατοχής ενός ξένου εδάφους και της δημιουργίας συνθηκών τέτοιων που οι δύο πλευρές να ζουν σε ανασφάλεια. Αυτό μένει στο απυρόβλητο. Οικοδομούνται επί μέρους ζητήματα, δημιουργείται ένα προηγούμενο, που τελικά μπορεί να οδηγήσει σε λύση τελείως διαφορετικές από αυτές που θα ήταν δίκαιες, βιώσιμες και σταθερές. Το ίδιο και στο Αιγαίο: Χωρίς να παίρνουν υπόψη τους ότι θα υπάρχει μια σταθερή πίεση από την Τουρκία προς την ελληνική πλευρά, μιλάνε για ΜΟΕ, χωρίς να θίγουν την ουσία. Ζητάνε οι ΗΠΑ από την Ελλάδα να συζητήσει με την Τουρκία για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης τη στιγμή που βρίσκονται υπό αμφισβήτηση κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας! Τη στιγμή που αυτός που έρχεται ως επιδιαιτητής αποδέχεται έμμεσα ότι υπάρχει θέμα προς διευθέτηση! Αυτά τα ΜΟΕ, στο πολιτικό επίπεδο θα λειτουργήσουν ως προηγούμενο που θα χειροτερέψει τις διαπραγματευτικές θέσεις της Ελλάδας. Από πρακτική άποψη, τα μέτρα που έχουν προτείνει οι ΗΠΑ, είναι ετεροβαρή, που δίνουν ένα πλεονέκτημα στην τουρκική πλευρά.

- Εκτιμάτε ότι συνολικά δεν υπάρχουν δυνατότητες διαλόγου ανάμεσα στις δύο χώρες;

- Εμείς λέμε πως όποιο πρόβλημα υπάρχει μεταξύ δύο χωρών πρέπει να λυθεί με διάλογο. Ενας διάλογος όμως για να έχει νόημα πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Αυτό που πρέπει από την αρχή να είναι καθαρό, πριν αρχίσει η όποια συζήτηση, είναι ότι οι δύο πλευρές από κοινού να δεσμευτούν αμοιβαία για τα κυριαρχικά δικαιώματα και τα σύνορα η μία της άλλης. Αν δεν υπάρξει αυτό οποιαδήποτε επιμέρους συμφωνία μπορέσει να προχωρήσει κάτω από ένα διάλογο θα στέκεται πάντοτε στον αέρα, γιατί πάντα θα μπορεί να αμφισβητηθεί. Δε θα έχει στέρεα βάση.

Μάλιστα όταν λέμε διάλογο δεν εννοούμε τις συναντήσεις που γίνονται για να διευθετούνται θέματα τρέχοντα. Τα σύνορά μας με την Τουρκία είναι ανοιχτά, φεύγουν εμπορεύματα, κινούνται οχήματα, είναι φυσικό ότι αυτά πρέπει κάπως να ρυθμίζονται. Ας μην κάνουμε τον αφελή, κι όταν λέμε διάλογο εννοούμε την όποια επαφή και όποιο επίπεδο. Αλλωστε με την Τουρκία είμαστε σε επαφή στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Ελληνες και Τούρκοι αξιωματικοί επεξεργάζονται προγράμματα που έχουν σχέση και με τις δικές μας χώρες και με την περιοχή.

- Πάντως πολύς λόγος γι' αυτά γίνεται και στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Δε λείπουν οι διχογνωμίες κι οι διαφωνίες ανάμεσα σε στελέχη του κυβερνώντος κόμματος.

- Η ελληνική κυβέρνηση καταλαβαίνει ότι θα ήταν δύσκολο να γίνει αποδεκτή από τον ελληνικό λαό οποιαδήποτε λύση που θα θίγει τα συμφέροντα της χώρας. Λύση που δε θα παίρνει υπόψη της τις θέσεις όπως αυτές διαμορφώθηκαν όλα αυτά τα χρόνια γύρω από τα θέματα που αφορούν το Αιγαίο και την Κύπρο. Από τη μια μεριά έχουμε μια σημαντική προσπάθεια εκείνων των παραγόντων που θέλουν να προωθήσουν τη λύση που έχει την αμερικανική σφραγίδα. Από την άλλη υπάρχουν μέσα στην κυβέρνηση ορισμένες δυνάμεις που έχουν έντονο εθνικιστικό χαρακτήρα και οι οποίες αντιτάσσονται σε μια τέτοια προσπάθεια. Η αντιπαλότητα που υπάρχει μέσα στο κυβερνών κόμμα δίνει τη δυνατότητα στις διάφορες ομάδες να αξιοποιήσουν αυτό το αίσθημα δυσπιστίας προς την αμερικανική λύση και με διάφορες ευκαιρίες αντιπαρατίθενται. Θα μπορούσα να πω - έτσι όπως μας συνήθισε η ελληνική κυβέρνηση - πως αν αυτό το τμήμα των στελεχών είχε την πρωτοβουλία θα ακολουθούσε ακριβώς αυτό που ακολουθεί η κυβέρνηση Σημίτη, και αν ο Σημίτης ήταν στην αντιπολίτευση στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ, θα έκανε ακριβώς αυτό που κάνουν αυτοί. Πολλές από αυτές τις αντιδράσεις έχουν μια σκοπιμότητα καθαρά εσωκομματική. Αυτό άλλωστε σε μεγαλύτερη έκταση υπάρχει και στη Νέα Δημοκρατία...

- Σχετίζονται οι δύο χώροι πολλές φορές...

- Οχι μόνο σχετίζονται, οι άξονες της πολιτικής που θέλουν να εξυπηρετήσουν ταυτίζονται. Αυτό είναι και το βασικό πρόβλημα της Νέας Δημοκρατίας ως αντιπολίτευση. Δεν μπορεί να αντιπολιτευτεί σε μια πολιτική που είναι... η δικιά της πολιτική. Το επισημαίνουν και αρκετά στελέχη της Νέας Δημοκρατίας.

Γεράσιμος ΛΙΒΙΤΣΑΝΟΣ

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ

Μόλις κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος της Κομμουνιστικής Επιθεώρησης για το 1997. Αυτές τις στιγμές, είναι ακόμα πολύ ζωντανός ο απόηχος των δύο κύκλων των μεγάλων αγροτικών κινητοποιήσεων: Εκείνων που διήρκεσαν ολόκληρο σχεδόν το Δεκέμβριο, μέχρι τις γιορτές και εκείνων που, μόλις την περασμένη Κυριακή έκλεισαν προσωρινά την αυλαία τους με ένα επιβλητικό παλλαϊκό συλλαλητήριο στις Μικροθήβες, ενώ μπροστά μας είναι το παλλαϊκό συλλαλητήριο του αγωνιστικού εορτασμού του Κιλελέρ στις 16 Μάρτη.

Οι μικροί και μεσαίοι αγρότες, που πλήττονται από την πολιτική της κυβέρνησης και της ΕΕ, κινδυνεύουν με ταξική έκπτωση, οικονομικό και βιολογικό αφανισμό. Η πολιτική αυτή υπηρετεί στρατηγικές επιλογές του μεγάλου κεφαλαίου και στοχεύει στη συγκέντρωση της γης και της αγροτικής παραγωγής στα χέρια λιγότερων, στην εδραίωση των μονοπωλίων στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οδηγεί στην εξαφάνιση του μικρομεσαίου κλήρου, αλλά και στη συρρίκνωση της αγροτικής παραγωγής, στην αύξηση της στρατιάς των ανέργων.

Οι αγροτικές κινητοποιήσεις λοιπόν, που αντιπαλεύουν αυτήν την πολιτική, αλλά και οι άλλες κινητοποιήσεις των εργατοϋπαλλήλων, των εκπαιδευτικών, των ναυτεργατών, έδειξαν ότι υπάρχουν στον ελληνικό λαό τα γόνιμα σπέρματα μιας πλατιάς λαϊκής ενότητας. Επιβεβαιώνουν την ανάγκη κοινής δράσης εργατοϋπαλλήλων, αγροτών, ΕΒΕ, νεολαίας. Αναδεικνύουν μέσα από την πείρα τους την ανάγκη σφυρηλάτησης ενός πραγματικού λαϊκού μετώπου ενάντια στα μονοπώλια και στον ιμπεριαλισμό.

Το κεντρικό αφιέρωμα της ΚΟΜΕΠ αφορά το αγροτικό κίνημα και προσπαθεί, στο μέτρο του δυνατού, να συμπεριλάβει τις περισσότερες και ουσιαστικότερες παραμέτρους του: Τη σημερινή διάσταση του προβλήματος και τις προοπτικές της αγροτικής οικονομίας της μικρής και μεσαίας αγροτιάς. Πλευρές της ιστορικής καταγωγής και της εξέλιξής του. Τα πρώτα συμπεράσματα από τις κινητοποιήσεις στη Θεσσαλία και γενικότερα. Τέλος, τις μεταβολές, οικονομικές και ταξικές, στην ελληνική ύπαιθρο και την αντανάκλασή τους στην οικοδόμηση και στη δουλιά του Κόμματος στους αγρότες.

Οι πολυήμερες απεργίες των δασκάλων και των καθηγητών της Μέσης Εκπαίδευσης, που αγωνίζονται να αποφύγουν την εξαθλίωση που τους επιβάλλει το προτεινόμενο νέο μισθολόγιο (εξαθλίωση όχι μόνο οικονομική, αλλά και ηθική, αφού τους καθιστά ομήρους των αυθαιρέτων κρίσεων των δοτών προϊσταμένων) καθιστούν ιδιαίτερα επίκαιρο το άρθρο για το "Παλιό και νέο δημοσιοϋπαλληλικό μισθολόγιο της πολιτικής ομηρίας και της χειραγώγησης των συνειδήσεων".

Θέματα που άπτονται της προστασίας των εργαζομένων στους χώρους δουλιάς αναπτύσσονται σε άρθρο για την "Προστασία της υγείας στο χώρο εργασίας".

Με ευκαιρία την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, τα προβλήματα της κοινωνικής ισοτιμίας και χειραφέτησης της γυναίκας έχουν τις δικές τους σελίδες στο νέο τεύχος της ΚΟΜΕΠ. Στο άρθρο "Η κοινωνική θέση της γυναίκας και η κρίση της καπιταλιστικής οικογένειας" εξετάζεται η αντανάκλαση της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος στις οικογενειακές σχέσεις, στην οπισθοδρόμηση των αντιλήψεων για το ρόλο της γυναίκας και παρουσιάζεται το όραμα για μια νέου τύπου οικογένεια σ' ένα μελλοντικό σοσιαλιστικό κόσμο. Παράλληλα θίγονται σύγχρονα ζητήματα του οικογενειακού δικαίου στην Ελλάδα και η σχέση τους με τη συνείδηση.

Στην ίδια ενότητα, σημαντική θέση κατέχει το αφιέρωμα στη μορφή της κομμουνίστριας Ρούλας Κουκούλου, ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ, που έφυγε από κοντά μας τις μέρες που διαμορφωνόταν η ύλη του περιοδικού. Δημοσιεύονται, με τίτλο "Οι αξίες του ΚΚΕ για την ισοτιμία της γυναίκας", αποσπάσματα από την ομιλία της αξέχαστης συντρόφισσας στη Διεθνή Διάσκεψη Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων στο Βερολίνο το 1979, με ευκαιρία τα 100 χρόνια από την έκδοση του θεωρητικού έργου του Μπέμπελ "Η γυναίκα και ο σοσιαλισμός". Για ποιους λόγους η Εκκλησία της Ελλάδας απαιτεί και - με την απόλυτη συναίνεση του κράτους - πετυχαίνει την παρουσία του μαθήματος των Θρησκευτικών σε όλη την κλίμακα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης; Γιατί διατηρείται ένα μάθημα αντιεπιστημονικό, που μάλιστα καταστρατηγεί την ελευθερία της συνείδησης των μαθητών; Το άρθρο "Το μάθημα των θρησκευτικών στην ελληνική εκπαίδευση" επιχειρεί να δώσει απάντηση στα ερωτήματα αυτά, κριτικάροντας τα επιχειρήματα των υποστηρικτών του μαθήματος και αποκαλύπτοντας την αντιδραστική και αντιεπιστημονική του φύση.

Στο ίδιο τεύχος της ΚΟΜΕΠ, ο αναγνώστης θα βρει το πρώτο μέρος της διάλεξης με θέμα "Ο Λένιν για τον ιμπεριαλισμό". Θα βρει ακόμα μια ενδιαφέρουσα άποψη για την ανατροπή του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση ("Πώς βαδίσαμε στον γκρεμό;").

Οπως πάντα, δημοσιεύονται τα κομματικά ντοκουμέντα των δύο τελευταίων μηνών, που εκτός από την ιστορική διάσωσή τους, αποτελούν χρήσιμα υλικά για την καθημερινή δουλιά των στελεχών.

- Πώς σχολιάζετε την πρόσφατη παρέμβαση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάνι, μέσω της επιστολής του προς τον πρωθυπουργό, Κ. Σημίτη, που περιείχε τις εκτιμήσεις του για το Κυπριακό.

- Η επιστολή που έστειλε ο ΓΓ του ΟΗΕ δείχνει έναν νέο προσανατολισμό της Γενικής Γραμματείας του ΟΗΕ σε σχέση με το Κυπριακό, δεδομένου ότι ύστερα από πάρα πολλά χρόνια φαίνεται ότι αντιμετωπίζεται η κυπριακή κυβέρνηση σαν να ήτανε κυβέρνηση όχι νόμιμη της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως είναι, "αλλά κυβέρνηση των Ελληνοκυπρίων που δεν εκφράζει όλο τον πληθυσμό της Κύπρου. Ουσιαστικά θεωρεί ότι τόσο η τουρκοκυπριακή "κυβέρνηση" που υπάρχει στο βορρά, όσο και η κυπριακή κυβέρνηση, είναι ισότιμες και επομένως θα πρέπει να πάνε σε μια συζήτηση όπου θα συζητήσουν τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ τους.

Αυτή η προσέγγιση ουσιαστικά ανατρέπει όλα τα προηγούμενα δεδομένα του Κυπριακού. Είναι επικίνδυνη και προσωπικά δεν πιστεύω πως οφείλεται στο γεγονός ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ είναι καινούριος και δεν έχει ακόμα εμβαθύνει στα προβλήματα που υπάρχουν στο χώρο αυτό. Μάλλον πρόκειται για μια πλήρη ταύτιση, μια πλήρη ευθυγράμμιση του ΓΓ του ΟΗΕ με την αμερικανική άποψη, αφού από καιρό υπάρχουν πιέσεις προς την κατεύθυνση αυτή.Την ανάδειξη δηλαδή δύο πλευρών ισότιμων που πρέπει να συζητήσουν μεταξύ τους για να λύσουν τις διαφορές τους. Χωρίς να παίρνουν υπόψη τους ότι υπάρχει μια νόμιμη κυβέρνηση που εκπροσωπεί όλο το Νησί.

- Πώς βλέπετε να επηρεάζει η εν λόγω παρέμβαση την προοπτική λύσης του προβλήματος της Κύπρου;

- Νομίζω ότι η παρέμβαση αυτή είναι και μια ένδειξη για το πώς οι ΗΠΑ σκέπτονται να λύσουν το Κυπριακό σε σχέση με την πρωτοβουλία που ετοιμάζουν. Δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες ότι η πρωτοβουλία που θα αναλάβουν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα κινηθεί μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, όπου ουσιαστικά θα υπάρχουν δύο κρατικές οντότητες. Η μία, αυτή που ονομάζουν ελληνο - κυπριακή και η άλλη, η τουρκο - κυπριακή, με συγκροτημένες πια τις δομές τους, οι οποίες θα ενωθούν σε μια συνομοσπονδία, ανεξάρτητα εάν της δώσουμε το ψευδεπίγραφο όνομα της ομοσπονδίας. Δείχνουν δηλαδή την πρόθεση που έχουν οι ΗΠΑ να "παντρευτούν" την τουρκική άποψη γύρω από την κυριαρχία - το από πού πηγάζει δηλαδή η κυριαρχία - του νέου κράτους που θα οικοδομηθεί μετά τη λύση που θα προκύψει από την πρωτοβουλία τους.

- Πολλές οι φήμες, τα δημοσιεύματα και οι παρεμβάσεις, που μιλούν για το ενδεχόμενο ενός θερμού επεισοδίου και μιας γενικότερης έντασης των σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας. Πού νομίζετε ότι αποσκοπούν;

- Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μια τέτοια ενέργεια εκ μέρους της Τουρκίας, ιδίως όταν αυτή και στις πιο αλλοπρόσαλλες απαιτήσεις της προς την Ελλάδα, έχει τη συμπαράσταση και πολλές φορές το πράσινο φως από τους "συμμάχους" μας. Οταν έχεις μια τέτοια ανοχή, είναι εύκολο να πάρεις κι ορισμένες πρωτοβουλίες τυχοδιωκτικού χαρακτήρα. Ομως, εκείνο που κάνει εντύπωση είναι ότι ξένοι παράγοντες όπως ο ΥΠΕΞ της Αγγλίας, κι άλλοι παράγοντες, προβάλλουν την πιθανότητα ενός θερμού επεισοδίου. Ανάλογες δηλώσεις έκανε κι ο κ. Κλίντον πριν τα Ιμια. Είχαμε επίμονες παρεμβάσεις, που μιλούσαν για θερμό επεισόδιο.

Ανεξάρτητα αν έχουν, όμως, αυτές οι φήμες κάποια βάση, έχουν σαν στόχο να εμπνεύσουν ένα αίσθημα ανησυχίας και φόβου στην ελληνική πλευρά και να ετοιμάσουν το έδαφος για μια συμβιβαστική λύση διχοτόμησης του Αιγαίου. Μπροστά σε έναν κίνδυνο πολέμου, να σπρώξουν με πιο γρήγορους ρυθμούς τις διαδικασίες για μια λύση - "πακέτο" Κυπριακού - Αιγαίου και να υπάρξουν λιγότερες αντιστάσεις από τον ελληνικό λαό, σε έναν κίνδυνο που φαίνεται ρεαλιστικός και κοντινός.