Εχουν γραφεί πολλά, παγκοσμίως, και έχουν αναλυθεί πολλές ορατές και αόρατες πτυχές και σύμβολα της δραματουργίας του μεγάλου ποιητή του σύγχρονου αμερικάνικου θεάτρου Τένεσι Ουίλιαμς.Του "καταραμένου" ποιητή που χάθηκε τραγικά, όπως τραγικά χάθηκε και ο απών ως πρόσωπο - αλλά πανταχού και καθοριστικά παρών στην πλοκή του "μύθου" και στο βίο των άλλων προσώπων - ποιητής Βέναμπλ, στο αριστουργηματικό και ίσως δραματικότερο έργο του "Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι",που ανέβασε η Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.Η πλευρά της δραματουργίας του, που από ελάχιστους έχει εντοπιστεί και που από ακόμα λιγότερους αναφέρεται, είναι τα κοινωνικά, τα ταξικά στοιχεία με τα οποία "πλέκει" τους "μύθους" και τα πρόσωπα όλων των έργων του. Στοιχεία "κυτταρικής" ουσίας σ' όλο το έργο του, όχι μόνο γιατί από παιδί γνώρισε τη φτώχεια και τη βιοπάλη, αλλά και γιατί ακόμα και επώνυμος, συναναστρεφόμενος με "κολασμένα" τέκνα της φτωχολογιάς, ήξερε ότι σε μια τέτοια κοινωνία όλα πουλιούνται και όλα αγοράζονται, ότι ο ταξικά δυνατός συντρίβει τον αδύνατο.

Αυτή η πλευρά, ιδιαίτερα έντονη στο "Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι", καθορίζει τη στάση όλων των προσώπων, αλλά και τη σύγκρουση μεταξύ των δύο κεντρικών προσώπων, τα οποία ως αντίθετοι πόλοι του ανθρώπινου δράματος αναδεικνύουν και το ταξικό υπόβαθρό του, τα ταξικά αίτιά του. Η σύγκρουση της πάμπλουτης κυρίας Βέναμπλ - της αριστοκράτισσας, αυταρχικής, εστέτ μητέρας ενός άρρωστου, στερημένου κάθε μορφή του έρωτα "ποιητή" - με τη φτωχή, όμορφη εξαδέλφη του Κάθριν, που ως "κράχτης" συνόδευσε το γιο της στις τελευταίες καλοκαιρινές διακοπές του, είναι μια σύγκρουση με προδιαγραμμένο τέλος. Θύτης η Βέναμπλ, θύμα η Κάθριν. Στόχος της Βέναμπλ είναι να αποσιωπήσει η Κάθριν τη μία και μόνη αλήθεια. Οτι ο γιος της, στερημένος τη ζωή εξαιτίας της υπερπροστατευτικής μάνας του, στις διακοπές που έκανε με την Κάθριν, τις πρώτες και μόνες που έκανε χωρίς την ασφυκτική παρουσία της μητέρας του, μια ημέρα αφέθηκε σχεδόν να κατασπαραχτεί από πεινασμένα αγόρια σε μια ακτή του αμερικάνικου νότου. Για να επιβάλει τα κατά συνθήκην ψεύδη της τάξης της, για να φιμώσει την αλήθεια, για να μην αποκαλυφθεί η θανάσιμη κυριαρχία της και επί του γιου της και της περιουσίας του, η Βέναμπλ έκλεισε σε ψυχιατρείο την Κάθριν, εξαγοράζοντας με χρήμα και τη σιωπή της οικογένειάς της. Καθώς, όμως, σπαραγμένη από τον πόνο και τη φρίκη ενός τέτοιου θανάτου, αλλά ανυπότακτη η κοπέλα δε σιωπά, η Βέναμπλ εξαγοράζει συνειδησιακά και έναν ψυχίατρο για να αναλάβει, με μια εγχείρηση λοβοτομής, την πλήρη διανοητική και ψυχική εξουθένωση της Κάθριν. Αυτή είναι η "λογική" και η "ηθική" της αστικής τάξης. Υποκριτική και τυραννική, ακόμα και όταν τα ίδια τα έργα της τη συντρίβουν.

Αυτή την ελάχιστα προβλημένη πλευρά - και ίσως συμβαίνει για πρώτη φορά στα ελληνικά ανεβάσματα του έργου - και χωρίς να αφυδατώσει τη δραματικότητά του, ανέδειξε η ενδιαφέρουσα, δημιουργική απ' όλους τους συντελεστές της, ατμοσφαιρική παράσταση του Κοραή Δαμάτη.Η ρέουσα, εύγλωττη, μεστή νοηματικά και ψυχογραφικά μετάφραση (Ερρίκος Μπελλιές), το τροπικού κλίματος σκηνικό περιβάλλον (Ανδρέας Σαραντόπουλος), τα καλαίσθητα κοστούμια, κοστούμια που αντιπροσωπεύουν τους χαρακτήρες και τα αισθητικά γούστα της τάξης του καθενός (Αννα Μαχιαριανάκη), η έξοχη, αισθαντική μουσική (Θέμις Μαρσέλου) και οι προσεκτικά καθοδηγημένες ερμηνείες συνετέλεσαν στο συνολικά καλό σκηνικό αποτέλεσμα. Η Νέλλη Αγγελίδου με την υπόγεια σκληρότητα του νηφάλιου και κόσμιου λόγου της, τη στάση του κορμού και την κίνηση, τις λιγοστές υπονοηματικές χειρονομίες "πλαστούργησε" το σύμβολο της αλαζονικής, υποκριτικής, ναρκισσευόμενης, αριστοκρατίας και ταυτόχρονα της εγωπαθούς, καταπιεστικής μητρότητας. Ευχάριστη έκπληξη αποτέλεσε η αισθαντική, αληθινή, έντονα ψυχογραφική ερμηνεία της νέας, με ασκημένα μέσα, ηθοποιού Μαρίας Ναυπλιώτου (Κάθριν). Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος ερμήνευσε τον εξαγοραζόμενο γιατρό προσεκτικά, με πνευματικότητα, με εκφραστικές σιωπές, αναδεικνύοντας το δίλημμα και την κρυμμένη ενοχή του. Η Ειρήνη Ιγγλέση έπλασε σχολιαστικά μια ευάλωτη στο χρήμα μικροαστή. Αξιόλογες είναι και οι ερμηνείες των Χρήστου Σπανού, Ειρήνης Κονίδου, Θάλειας Προκοπίου.

Ποτέ δεν είναι αργά και πάντα είναι καιρός να γράψει κανείς για ό,τι πραγματικά αξίζει. Με μεγάλη καθυστέρηση, ομολογούμε, αναφερόμαστε στο έργο του Ρομπέρτο Κόσα "Λα νόνα",με το οποίο επέλεξε να μας γνωρίσει τον Αργεντινό δημοσιογράφο και συγγραφέα ο θίασος του Δημήτρη Πιατά,ανεβάζοντάς το την περασμένη χειμερινή περίοδο στο θέατρο "Πολύτεχνο",όπου παίζεται - και δικαίως - για δεύτερη χρονιά. Με μια πρώτη ανάγνωση "Η γιαγιά" του Ρ. Κόσα μοιάζει με ηθογραφία του αργεντίνικου λαϊκού κοινωνικού "τοπίου". Με μια δεύτερη ανάγνωση βλέπει κανείς ότι είναι και κωμωδία χαρακτήρων. Με μια τρίτη διακρίνει την έντονα σατιρική της διάθεση. Με μια πιο προσεκτική, όμως, διαπιστώνει ότι "διαβάζεται" και σαν καθαρή, δηλητηριώδης, δραματική κατά βάθος, πολιτική αλληγορία. Μια αλληγορία, που με προσεκτικές, ισοζυγιασμένες δόσεις ηθογραφίας, σουρεαλισμού και γκροτέσκου, αντικαθρεφτίζει παραμορφωτικά και υπονοηματικά μια Αργεντινή, που στη δεκαετία του '70 με μια δικτατορία άρχισε να "τρώει" τα παιδιά της. Η εκατοντάχρονη γιαγιά του έργου του Κόσα, σαν αχόρταγο τρωκτικό, καταβροχθίζει τα πάντα, στερεί ακόμα και τη λιγοστή, φτωχική μπουκιά από το στόμα παιδιών και εγγονών της. Τους τρώει και το "μεδούλι". Ο γιος της και η νύφη της ξεπουλούν το φτωχικό νοικοκυριό τους, το σπιτάκι τους, την ηθική και τη συνείδησή τους, ακόμα και το κορμί της κόρης τους, για χάρη της γιαγιάς - καταβόθρας, υποφέροντας, ακόμα και πεθαίνοντας εκείνοι από την πείνα, τον καημό και την ντροπή. Μέσα σε ένα γυμνό σπίτι, έχοντας "φάει" τα παιδιά της, αυτή τερατώδης διαβολόγρια - μήτρα καταστροφής πεθαίνει, επειδή δεν έχει πια τι να ροκανίσει.

Το δαιμόνιας σύλληψης έργο του Κόσα υπηρετήθηκε από τη δουλιά όλων των συντελεστών της παράστασης. Από τη σκηνοθεσία του Βασίλη Νικολαϊδη,που συνέθεσε με μέτρο όλα τα προαναφερόμενα συστατικά στοιχεία του έργου, οδηγώντας λεπτομερειακά και κλιμακωτά την ερμηνεία των ηθοποιών, ώστε να πορευτούν από την ηθογραφική κωμωδία στην αλληγορία και στο δράμα. Συνδημιουργοί της ποιοτικής αυτής παράστασης, που προσφέρει χορταστικό γέλιο, ένα γέλιο που τελικά δακρύζει, είναι η άμεση, λαϊκή, με αίσθηση του χιούμορ μετάφραση (Ειρένα Ιωαννίδου - Αδαμίδου), τα λιτά σκηνικά και τα εύστοχα κοστούμια (Αφροδίτη Κουτσουδάκη), η αργεντίνικου, ατμοσφαιρικού κλίματος μουσική (Βαγγέλης Φάμπας), η καλή εκτέλεση της χορογράφησης του αργεντίνικου ταγκό (Εφη Καρακώστα), οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί (Κυριάκος Βλοντάκης) και οι αψεγάδιαστες ερμηνείες των Κωνσταντίνου Τζούμα, Γιώργου Ζιόβα, Λυδίας Λένωση, Παύλου Ορκόπουλου, Μαρίας Κανελοπούλου, Εύας Καμινάρη.

Υπάρχει και ένας επιπλέον, σπουδαίος λόγος, που αξίζει να δει κανείς αυτή την παράσταση. Η δαιμόνια στα κωμικά της και συνταρακτική στο φινάλε της ερμηνεία του Δημήτρη Πιατά.Μια μεγάλη, σύνθετη, γεμάτη χάρημ αλλά και το "δηλητήριο" του συμβολικού ρόλου ερμηνεία του πληθωρικού, πηγαίου κωμικού.

ΘΥΜΕΛΗ

"Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι" στο Εθνικό Θέατρο

"Λα νόνα" στο "Πολύτεχνο"