Λίγες μέρες πριν την κατάθεση του κρατικού προϋπολογισμού για το 2008, ο υπουργός Πολιτισμού, Μ. Λιάπης, συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό, Κ. Καραμανλή, και εκτός των άλλων τέθηκε και το θέμα των «πολιτιστικών» οικονομικών πόρων... «γιατί πολιτισμός χωρίς λεφτά δε γίνεται» κατά την υπουργική «ρήση». Η πρωθυπουργική απάντηση διά στόματος Λιάπη ήταν ότι «ο πρωθυπουργός, με τη μεγάλη ευαισθησία που έχει για τον Πολιτισμό, μου είπε ότι θα είναι πρώτη προτεραιότητα γι' αυτόν η ανεύρεση πόρων. Για να ενισχύσουμε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια».

Η απάντηση αυτή δεν είναι τόσο «απλοϊκή» όσο φαίνεται. Οχι μόνο λόγω της προφανούς ασυνέπειας, αφού «πρώτη προτεραιότητα» υποτίθεται πως ήταν ο πολιτισμός από την πρώτη τετραετία της ΝΔ, με όλους όμως τους προϋπολογισμούς να μην «ξεκολλάνε» από τη μισή ποσοστιαία μονάδα. Αλλά και γιατί υπογραμμίζεται η ταξική επιλογή (και αυτής) της κυβέρνησης να αφεθεί πλήρως ο πολιτισμός στις ορέξεις του κεφαλαίου, με την κρατική χρηματοδότηση απλώς να ανοίγει «δρόμους» εμπορευματοποίησης.

Γι' αυτό έσπευσε τότε ο υπουργός να διευκρινίσει τα περί «δυσκολιών» της οικονομίας αναφορικά με την κρατική χρηματοδότηση. Η «λύση» προφανώς βρίσκεται στο ότι «ο πολιτισμός είναι ένα εξαγώγιμο αγαθό» και η Ελλάδα μπορεί «να αποκομίσει πολλαπλά οφέλη από την ανάδειξη όλων αυτών των χαρακτηριστικών της ιστορίας μας, οικονομικά, τουριστικά κοκ (..)».

Αλλωστε, μία μέρα πριν τη συνάντηση, ο Μ. Λιάπης, εγκαινιάζοντας έκθεση στο ιδιωτικό μουσείο κοσμήματος «Λαλαούνη», σημείωσε ότι «είναι άκρως θετικό όταν η ιδιωτική πρωτοβουλία ενεργοποιείται, κάνει μια δημιουργική πολιτιστική παρέμβαση, προς όφελος της κοινωνίας, που η πολιτεία καλωσορίζει αλλά και ενθαρρύνει. Διότι είναι βαθιά μας πίστη ότι από τη συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα ο πολιτισμός μπορεί να βγει κερδισμένος»!

Αυτά τα πρόσφατα «συμφραζόμενα» είναι αρκετά (σ.σ. άλλωστε πολλάκις έχει αναλυθεί από τον «Ρ» η ταξική επιλογή του δικομματισμού στον πολιτισμό) για να μην προκαλέσει «έκπληξη» το γεγονός πως και ο προϋπολογισμός του 2008 της κυβέρνησης για τον πολιτισμό, όχι μόνο παραμένει σταθερά στη μισή μονάδα, αλλά εμφανίζεται και μειωμένος, τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και σε ποσοστά.

Ετσι, το συνολικό ποσό των 565,16 εκατ. ευρώ που προϋπολογίζεται για την κεντρική υπηρεσία του ΥΠΠΟ για το 2008 από τον τακτικό προϋπολογισμό και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, αποτελεί το 0,56% του γενικού συνόλου έναντι του 0,7% του 2007 και 0,82% του 2006. Το 2007 δόθηκαν αισθητά λιγότερα ποσά από τον προϋπολογισμό που είχε κατατεθεί και συγκεκριμένα κατά 3,3 εκατ. ευρώ από τον Τακτικό και κατά 80 εκατ. ευρώ από το ΠΔΕ. Μείωση όμως προκύπτει και στο ποσοστό του πολιτισμού επί του ΑΕΠ: 0,23% για το 2008 έναντι 0,30% το 2007 και 0,33% το 2006.

Δεδομένης της συνολικότερης πολιτικής για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση τομέων όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η Παιδεία κλπ., δεν είναι καθόλου τυχαίες οι μειώσεις ή οι ανεπαίσθητες αλλαγές που προκύπτουν στις επιχορηγήσεις τους. Αντιθέτως, η «γαλαντομία» - ακόμη και στη φτώχεια του ΥΠΠΟ - της κυβέρνησης προς τα ΝΠΙΔ είναι αξιοσημείωτη: Για το 2007 είχαν προϋπολογιστεί 86,08 εκ. ευρώ, μέχρι τις 30/9/2007 έφτασαν τα 102,3 εκ. ευρώ και για το 2008 προϋπολογίζονται 98,6 εκ. ευρώ.

Ακόμη, όμως, και οι αυξομειώσεις που παρατηρούνται έχουν ενδιαφέρουσα μικρή «προϊστορία». Για παράδειγμα, στα ΝΠΔΔ (επιστημονικά, εκπαιδευτικά, πολιτιστικά ιδρύματα και οργανισμοί) προϋπολογίζονται για το 2006 11,06 εκ. ευρώ, τα οποία είναι λιγότερα από τα 12,4 που πληρώθηκαν μέχρι τον Σεπτέμβρη του 2007. Αυτά τα 12,4 όμως είναι περισσότερα από τα 10 εκ. που είχαν προϋπολογιστεί για το 2007 και από τα 8,9 που πληρώθηκαν σε αυτόν τον κωδικό το 2006. Ομως για το 2006 είχαν προϋπολογιστεί 10 εκ. ευρώ, άρα δόθηκαν λιγότερα. Αντιθέτως, τα Μέγαρα Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης πληρώνονται «ντούκου»: Το 2006 πήραν ακριβώς τα προϋπολογισθέντα (15,8 εκ. ευρώ). Το 2007 «τσίμπησαν» και «κατιτίς» παραπάνω από τα προϋπολογισθέντα (15,36 εκ. ευρώ έναντι 15,067) και για το 2008 προϋπολογίζονται επίσης 15,067 εκ. ευρώ. Την ίδια στιγμή το σύνολο των ΔΗΠΕΘΕ επιχορηγούνται περίπου με το 1/5 του ποσού των «Μεγάρων»!: 3,1 εκ. ευρώ για το 2008 έναντι 15,067 εκ. ευρώ.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα για το ότι για μια σαφή εικόνα της χρηματοδότησης του πολιτισμού από τον κρατικό προϋπολογισμό οφείλει κανείς να λάβει υπόψη του τους γενικότερους προσανατολισμούς της κυβέρνησης για τον πολιτισμό αποτελεί το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου. Στον προϋπολογισμό εμφανίστηκε και κωδικός για το «Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου ΑΕ», με το πενιχρό ποσό των 3,5 εκ. ευρώ. Το ΕΚΚ θα πάρει χρήματα, όπως άλλωστε προβλέπεται και από την επιστροφή του φόρου δημοσίων θεαμάτων. Ωστόσο, το ΕΚΚ εντάχθηκε από την κυβέρνηση στο νόμο «περί ΔΕΚΟ», γεγονός που ξεσήκωσε τον περασμένο χειμώνα θύελλα αντιδράσεων από τους κινηματογραφιστές, αφού το Κέντρο θα εκλαμβάνεται και θεσμικά πλέον ως κάθε άλλη εταιρεία που θα λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

Τον περασμένο Μάη, ο πρώην υπουργός Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκης, σε μια προσπάθεια να «χρυσώσει το χάπι» προσπάθησε να εμφανίσει την υπαγωγή αυτή ως ένα είδος «τεχνικού» θέματος και ότι έγινε «για λόγους δημόσιου λογισμικού (...) διότι εξασφάλιζε καλύτερη χρηματοδότηση και μεγαλύτερο έλεγχο των οικονομικών του». Ο εν λόγω όμως νόμος δεν έχει... «καλλιτεχνικές ανησυχίες». Αντιμετωπίζει κάθε εταιρεία που εντάσσεται σε αυτόν με ιδιωτικοοικονομικούς όρους. Το Κέντρο θα οφείλει να είναι κερδοφόρο με όρους «αγοράς». Και κάθε χρηματοδότηση προς αυτό ανεξαρτήτου πηγής, με τέτοιους όρους θα διαχειρίζεται. Αρα, δεν είναι μόνο το πόσα δίνονται (κάτι που έτσι κι αλλιώς μπορεί άνετα να αλλάξει) αλλά και τι προσανατολισμό έχουν.

Αυτό αφορά και στην πολιτιστική κληρονομιά. Καταρχήν πρέπει να σημειωθεί ότι η χρηματοδότηση έργων από εθνικούς πόρους τα τελευταία χρόνια είναι κατά πολύ υπο-πολλαπλάσια της χρηματοδότησης από κοινοτικούς πόρους. Για το 2008 προϋπολογίζεται στα 35 εκ. ευρώ η πρώτη και στα 220 εκ. ευρώ η δεύτερη. Τα χρηματοδοτικά κριτήρια όμως των κοινοτικών κονδυλίων δεν είναι λιγότερο ταξικά από των εθνικών. Είναι στοχοπροσηλωμένα στο πέρασμα της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς στη λογική της «αγοράς». Αλλωστε, ο νόμος για την «πολιτιστική χορηγία», ο νέος νόμος για τον κινηματογράφο, το νομοσχέδιο για το νέο Οργανισμό του ΥΠΠΟ που «μαζεύτηκε» λόγω των αντιδράσεων αλλά εμφανίζεται από διάφορες μεριές «σαλαμοποιημένο», η αντιμετώπιση της δημόσιας περιουσίας ως «βαριδιού» (σ.σ. όπως είχε χαρακτηρίσει ο Γ. Βουλγαράκης τα ακίνητα του ΥΠΠΟ στην Πλάκα) και πλήθος άλλων ενεργειών, συγκροτούν το αντιδραστικό ιδεολογικό - θεσμικό πλαίσιο στο οποίο κινείται και αυτός ο προϋπολογισμός.