Η διαδοχή της Αγγλίας από τις ΗΠΑ, με το δόγμα Τρούμαν και με σκοπό στην περιοχή την «προστασία» της Ελλάδας (και της Τουρκίας) από το «σοβιετικό επεκτατισμό», ήρθε την κατάλληλη στιγμή, για να γείρει η πλάστιγγα στον Εμφύλιο προς την επιθυμητή πλευρά. Ακούγεται ειρωνικό το ότι «η ευθύνη της προστασίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας των δύο χωρών πέρασε στα χέρια των ΗΠΑ».

Τον εμφύλιο πόλεμο από πλευράς του κυβερνητικού στρατού συντόνισε η «...Κοινή Ομάδα Παροχής Συμβουλών και Σχεδιασμού του Αμερικανικού Στρατού (Joint UNITED States Military Advisory and Planning, JYSMAPG)...», η οποία συνέστησε να απομονωθεί ο στρατός από την υπόλοιπη κοινωνία και να «προστατευτεί» από ιδεολογικές επιρροές, που μπορούσαν να «διαβρώσουν» τη συνοχή του... Αρκούσε αυτό για να ξεκινήσει, στα πλαίσια αυτής της «προστασίας», όλο το φάσμα των μέτρων, με τις επιλογές στελεχών βάσει κομματικών κριτηρίων, τους φακέλους κοινωνικών φρονημάτων, τις υπηρεσίες ασφαλείας, την ίδρυση και έλεγχο της ΚΥΠ... Η JUSMAPG έκανε μια πολύ καλή δουλειά στον τομέα αυτόν.

Το ΝΑΤΟ, όπου «έσπευσαν» να μπουν και οι δύο προστατευόμενες χώρες, άρχισε να παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση, δομή, εκπαίδευση των Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ). Νέα συστήματα οργάνωσης, διοίκησης και ελέγχου άρχισαν να εφαρμόζονται, έτσι ώστε να εναρμονίζονται με τα κρατούντα στις λοιπές χώρες της συμμαχίας. Οι ΕΔ απομακρύνονται ακόμα περισσότερο από τον έλεγχο θεσμικών φορέων, όπως η Βουλή, με την απ' ευθείας από το ΝΑΤΟ εξάρτησή τους στην καθημερινή λειτουργία. Οι αξιωματικοί στέλνονται για εκπαίδευση και εξειδικεύσεις στο εξωτερικό (αποκλειστικά σχεδόν στην Αμερική) στην αρχή της σταδιοδρομίας τους.

Οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί δεν μπορούν ελεύθερα να φύγουν για το εξωτερικό, ούτε για τουρισμό στις άδειές τους. Μόνο σοβαροί λόγοι υγείας, που δεν αντιμετωπίζονται στην Ελλάδα, ανοίγουν το δρόμο. Ηταν η νοοτροπία που έχει καλλιεργηθεί πάνω στο θέμα μεταπολεμικά. Και ο φόβος των επιπτώσεων στα στελέχη των ΕΔ (από τα ταξίδια στο εξωτερικό). Πρέπει να συντηρήσουν και καλλιεργήσουν τη νοοτροπία και δομή, που έχει χτιστεί από τις παραγωγικές σχολές και το στράτευμα μεταπολεμικά στην Ελλάδα. Αλλο η μετάβαση στις ΗΠΑ για εκπαίδευση. Εκεί δεν ενοχλεί η όποια επίπτωση από τη ζωή, τις ιδέες, το περιβάλλον, την εκπαίδευση. Μόλις στα μέσα της δεκαετίας του 1980, άρχισαν τα στελέχη των ΕΔ να παίρνουν άδειες για τουρισμό στο εξωτερικό και κάποιοι μάλιστα και για τις Βαλκανικές χώρες, όπου ο τουρισμός ήταν φθηνότερος. Η πρώτη επίσκεψη αξιωματικού στη Ρωσία έγινε μετά το 1982 με πρόβλημα υγείας στα μάτια του.

Η εκπαίδευση σε στρατιωτικά σχολεία των ΗΠΑ φέρνουν τον αξιωματικό και υπαξιωματικό πολύ κοντά στην κουλτούρα, στις συνήθειες, στην καθημερινή ζωή, στον τρόπο σκέψης των αντίστοιχων στελεχών των ΗΠΑ. Εξάλλου, συνήθως η κατοικία τους είναι σε περιοχές, όπου μένουν οι στρατιωτικοί των ΗΠΑ. Τα παιδιά τους πηγαίνουν σε σχολεία της περιοχής, οι ίδιοι συχνάζουν σε κέντρα της οργανωμένης για στρατιωτικούς περιοχής κ.ο.κ.

Αλλά και τα υπόλοιπα σχολεία για πτυχία τεχνικής - επιστημονικής φύσεως έχουν το ίδιο αποτέλεσμα. Την πολύπλευρη εξάρτηση των στελεχών των ΕΔ από τις ΗΠΑ. Εκτός από τις μακράς διάρκειας αποστολές για εκπαίδευση και πτυχία (που πολλές εξακολουθούν, σε αναβαθμισμένο επίπεδο, αριθμό και είδος, να ισχύουν και παρουσιάζονται κάπως στην κοινωνιολογική ανάλυση), υπάρχουν και οι αποστολές για υπηρεσία στο εξωτερικό, που φέρνουν σε επαφή τα στελέχη με τις υπηρεσίες κύρια του ΝΑΤΟ, όπου οι περισσότεροι που υπηρετούν και κυρίαρχοι είναι οι Αμερικανοί.

Αυτές οι αποστολές διαρκούν για λίγες ημέρες, ενώ πολύ περισσότερο χρόνο (συνήθως δύο, αλλά ενίοτε και τρία χρόνια) καλύπτουν με τη σειρά όλοι σχεδόν οι αξιωματικοί σε θέσεις εθνικές και ΝΑΤΟ, όπως αποκαλούνται. Σχεδόν σε όλες τις θέσεις ΝΑΤΟ, η βασική επαφή είναι με Αμερικανούς αξιωματικούς και τα αντίστοιχα συστήματα. Αυτά έχουν κυριαρχήσει στις συμμαχικές υπηρεσίες, αφού είναι επιβεβλημένες ως οι πλέον οργανωμένες και παραδεκτές από όλους. Το αποτέλεσμα είναι ο Ελληνας αξιωματικός να έχει εκπαιδευτεί από Αμερικανούς, μορφωθεί με πτυχία στις ΗΠΑ, και ζήσει σε αμερικανικό περιβάλλον για σημαντικό χρόνο της ζωής του.

Η επίδραση είναι αναπόφευκτη. Η εξάρτηση, επίσης. Οτιδήποτε, επομένως, θεωρείται και διδάσκεται ως επικίνδυνο για το σύστημα αξιών των ΗΠΑ και του κοινωνικο-οικονομικού τους συστήματος, είναι εξίσου επικίνδυνο και για την Ελλάδα. Το μόνο που μένει είναι ο διαχωρισμός των στρατιωτικών σε «κατάλληλους» και «ακατάλληλους», με βάση τις συμπεριφορές και, κύρια, την ιδεολογία. Οι χαρακτηρισμοί σε κατηγορίες πρέπει να καλύψουν και τα μόνιμα στελέχη (εκτός των στρατευσίμων και των ιδιωτών).

Η ακριβής ερμηνεία των χαρακτηρισμών περιλαμβάνεται σε Παγία Διαταγή (ΠΔ) του Στρατού, που ίσχυε για όλα τα Οπλα. Διατίθεται η αναθεώρησή της, που ξεκίνησε στη μεταπολίτευση. Η νοοτροπία, η λογική και το πνεύμα, που διέπει τους ρυθμίζοντες μετεμφυλιακά τα σχετικά με τα φρονήματα και τις επιλογές προσωπικού, δύσκολα υποκρύπτονται στις αναθεωρημένες διατάξεις. Κάποιες λέξεις άλλαξαν, για να μην προκαλούν. Οι έννοιες και οι στόχοι έμειναν οι ίδιοι.

Η νέα διαταγή διευκρινίζει πως, με την έκφραση «στρατιωτικό προσωπικό» (που καλύπτει όσους χαρακτηρίζονται), νοούνται, εκτός των στρατιωτικών, και οι ακόλουθοι:

• Οι αποτελούντες το ιδιωτικό προσωπικό, μόνιμοι και έκτακτοι των στρατιωτικών μονάδων, σωμάτων και υπηρεσιών (γραφείς, δακτυλογράφοι, σχεδιαστές, εργάτες κλπ.).
• Οι ημερομίσθιοι υπάλληλοι των ίδιων υπηρεσιών, αλλά και
• οι διοριζόμενοι ή προσλαμβανόμενοι σε άλλα υπουργεία και υπηρεσίες, των οποίων οι αρμοδιότητες αναφέρονται στην εθνική άμυνα και στη δημόσια τάξη ή ασφάλεια.

Ολοι αυτοί προβλέπεται να χαρακτηρίζονται. Το έγγραφο, μάλιστα, διευκρινίζει πως κανείς δεν προσλαμβάνεται πουθενά για θέματα που αφορούν την εθνική άμυνα, εάν δεν εξακριβωθεί πλήρως η πίστη του στο δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας. Οι αλλαγές που έγιναν στα ισχύοντα μέχρι το τέλος της δικτατορίας αφορούν το χαρακτηρισμό «Ε-ΨΙΛΟΝ» (Εθνικόφρονες) στις υποκατηγορίες «Ε1» και «Ε2», «Χ» και «Ψ». Διευκρινίζεται στην αναθεώρηση από το 1975 και μετά πως, με τους χαρακτηρισμούς αυτούς, θα προσδιορίζονται τα ακόλουθα:

• Με «Ε1» τα άτομα, των οποίων η διαγωγή, η συμπεριφορά και οι συναναστροφές του ίδιου και του οικογενειακού και συγγενικού περιβάλλοντος ουδέν μεμπτόν παρουσιάζουν τώρα, ή παρουσίασαν κατά το παρελθόν.
• Με «Ε2» χαρακτηρίζονται τα άτομα, για τα οποία ουδέν υφίσταται σε βάρος τους και «διάγουν ανέκαθεν φιλησύχως και νομοταγώς», τα δε μέλη του οικογενειακού ή συγγενικού τους περιβάλλοντος δε βαρύνονται, τουλάχιστον για την τελευταία δεκαετία, με καμία «αναρχική ή αντεθνική δράση διάγοντα ομοίως φιλησύχως και νομοταγώς». Γίνεται αντιληπτό πως η κατηγορία «Ε1» είναι προτιμότερη της «Ε2».
• Το γράμμα «Χ» υποδηλώνει «Ανεξακρίβωτος». Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχουν στοιχεία για το άτομο αυτό. Εάν δε διευκρινιστεί η πολιτικο-ιδεολογική του θέση, δραστηριότητα και φρονήματα ή εάν υπάρχουν αμφιβολίες, τότε χαρακτηρίζεται με «Α». Κανείς δε μένει με χαρακτηρισμό «Χ». Εάν απολύεται χωρίς να έχει ξεκαθαρίσει περί τίνος πρόκειται, τότε πάλι χαρακτηρίζεται ως «Α». Αυτά σήμαιναν πως ήταν πολλοί χαρακτηρισμένοι ως «Χ». Οπότε ο συντάκτης του εγγράφου για την αναθεώρηση της ΠΔ το 1975 σημειώνει πως πρέπει να βρεθεί τρόπος, ώστε έγκαιρα να έχουν τις σωστές για όλους πληροφορίες, ώστε να μην είναι πολλοί χαρακτηρισμένοι «Χ», δηλαδή «ανεξακρίβωτοι».
• Ο χαρακτηρισμός «Ψ» είναι για τον «Υποπτο». Στην αναθεώρηση προβλέπεται να παραμένει υπό παρακολούθηση, μέχρις ότου πάρει τελικό χαρακτηρισμό. Επομένως, είναι προσωρινός ο χαρακτηρισμός αυτός. Εάν με τον περιοδικό έλεγχο δεν προκύψει σαφής μεταβολή των στοιχείων, τότε τοποθετείται σε μία από τις προβλεπόμενες κατηγορίες.

Από τις ερμηνείες των γραμμάτων που δόθηκαν και παρατίθενται, το στοιχείο που ξεχωρίζει δεν είναι πως όλα αφορούν εθνικόφρονες και κομμουνιστές (ακόμα και οι «Ξ», δηλαδή οι «ξενοκίνητοι») κάθε κατηγορίας, αλλά η κατηγορία «Χ». Δηλαδή, οι στρατιωτικοί και το υπόλοιπο προσωπικό των ΕΔ, για τους οποίους ο μηχανισμός ασφαλείας και πληροφοριών δε διαθέτει στοιχεία ή έχει αμφιβολίες.

Δεν αποδέχεται ο μηχανισμός αυτός τέτοια «αδυναμία» εντοπισμού στοιχείων. Και για να αποκλείσει την πιθανότητα να κάνει λάθος «αθωώνοντας» τον άνθρωπο αυτό με το αθώο «Ε», επιβάλλει το χαρακτηρισμό όλων των σε αμφιβολία ευρισκομένων με «Α». Δηλαδή, την πρώτη βαθμίδα χαρακτηρισμού εκείνων, που στο άμεσο οικογενειακό τους περιβάλλον είναι κάποιος κομμουνιστής και τους επηρεάζει. Εστω και εάν δε γνωρίζουν κάτι τέτοιο.

Οι ερμηνείες των υπολοίπων γραμμάτων είναι οι εξής:

«Α»: «Επηρεαζόμενος από γονείς κομμουνιστές. Εάν είναι η μητέρα κομμουνίστρια (πρέπει να εφιστάται) ιδιαιτέρα προσοχή, διότι ο επηρεασμός είναι 100%».

«Β»: «Θέσις ιδίου», δηλαδή ο ίδιος ο χαρακτηρισμένος έχει εκδηλωθεί και αυτοπροσδιορίζεται ως κομμουνιστής.

«Γ»: «Ο χαρακτηρισμένος έχει δραστηριότητα ως κομμουνιστής».

«Ξ»: «Ξενοκίνητος». Επηρεάζεται ή ελέγχεται από κομμουνιστές άλλων κρατών.

Οι επιπτώσεις των χαρακτηρισμών δεν ήταν μόνο μέσα στις ΕΔ, αλλά και στην κοινωνία, στις σχέσεις με το κράτος, στη δυνατότητα εύρεσης εργασίας. Δεν αφήνουν ανεκμετάλλευτη μια τέτοια πλούσια δεξαμενή πληροφοριών. Το σύστημα ασφαλείας λειτουργεί με την αρχή «όποιος δεν είναι μαζί μας και για όποιον δε γνωρίζουμε, είναι εναντίον μας». Σταδιακά, φτάσαμε στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, που όμως καλύπτει τον πολίτη μόνον από τρίτους και όχι από το κράτος και τους μηχανισμούς του. Οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα συλλογής και συντήρησης των πληροφοριών, άρα και τη διαχείρισή τους.

Δεν αποτελούν αντικείμενο ελέγχου φρονημάτων μόνον οι στρατεύσιμοι. Ελέγχονται όλοι όσοι υπηρετούν τις ΕΔ με στολή ή με πολιτικά. Που σημαίνει πως δεν αποκλείονται από αυτές τις διαδικασίες τα μόνιμα στελέχη και το πολιτικό προσωπικό καθόλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους. Οι διαδικασίες ελέγχου, παρακολούθησης και χαρακτηρισμού ανακυκλώνονται και το βασικό προσωπικό, που συντηρεί, παρακολουθεί και υλοποιεί τα προβλεπόμενα, αυτοτροφοδοτείται με νέους ελεγκτές. Επιλεγμένους από τους προηγούμενους, έτσι ώστε να μην παραβιάζεται το στενό κύκλωμα των «καθαρών ημετέρων εθνικοφρόνων», που μεριμνούν για την «εθνική ασφάλεια και την ασφάλεια των ΕΔ».

Η δικτατορία βρήκε τακτοποιημένους όλους όσους υπηρετούσαν στις ΕΔ σε κατηγορίες τέτοιες, ώστε εύκολα μπορούσε να προχωρήσει στις δικές της επιλογές. Οι οπαδοί της δεν ήθελαν και πολλή προσπάθεια να πειστούν για προσφορά υπηρεσιών. Εκείνο, πάντως, που παρατηρήθηκε ήταν πως οι χαρακτηρισμοί σε «εθνικόφρονες» και μη δεν ήταν και τόσο αξιόπιστοι.

Πολλοί από τους αντιχουντικούς ήταν από το συντηρητικό πολιτικό χώρο και οι περισσότεροι έδειξαν έμπρακτα την εναντίωσή τους στο καθεστώς της επταετίας. Σε γενικές γραμμές, όμως, οι εξαρτήσεις των στελεχών των ΕΔ από τους ξένους παράγοντες (ΗΠΑ και ΝΑΤΟ), η εκπαίδευσή τους και η κυρίαρχη ιδεολογία (αντικομμουνισμός) υπήρξαν παράγοντες, που στήριξαν την εκτροπή και τους φορείς της.