Η υπόθεση των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα είναι μια ιστορία περίπου μισού αιώνα. Η εγκατάστασή τους και εν γένει η παρουσία τους συνδέεται άμεσα με όλες τις μεταπολεμικές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, είτε στο εσωτερικό της χώρας, είτε στη γύρω περιοχή. Είτε αυτές οι επεμβάσεις αφορούσαν την άμεση άσκηση εξουσίας στο εσωτερικό της χώρας, είτε και αυτήν ακόμα την υπονόμευση της εθνικής άμυνας. Πλούσια και οδυνηρή είναι η ιστορική εμπειρία του ελληνικού λαού. Ολόκληρο το φάσμα των αμερικανικών επεμβάσεων στην Ελλάδα, επεμβάσεων που έφτασαν να καθορίζουν, όχι μόνο τη διάταξη των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων ή τους προσανατολισμούς της εξωτερικής πολιτικής, αλλά ακόμα και το σχεδιασμό των δημοσίων έργων, ακόμα και το εκλογικό σύστημα, συνδέεται άμεσα με την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη χώρα, με τις βάσεις.

Το θέμα των αμερικανικών βάσεων τα προηγούμενα χρόνια, από την υπογραφή της τελευταίας συμφωνίας για την παραμονή τους το 1990, είχε μπει στο περιθώριο, όχι όμως και αυτές καθαυτές οι βάσεις, οι οποίες διαρκώς εκσυγχρονίζονται και εξαπλώνονται για να μπορούν να ανταποκρίνονται όλο και πιο αποτελεσματικά στην κάλυψη των νέων ιμπεριαλιστικών σχεδίων, φορώντας μανδύα είτε αμερικανικό είτε ΝΑΤΟικό. Στα πλαίσια αυτά ήρθε η μυστική υπογραφή εκ μέρους της κυβέρνησης Σημίτη της παράτασης της ισχύουσας συμφωνίας. Πρόκειται για ένα νέο μνημείο υποτέλειας και ξενοδουλίας, που παίρνει τη θέση του ανάμεσα στα άλλα από την εποχή του "στρατηγέ μου ιδού ο στρατός σου" μέχρι το "ευχαριστώ" Σημίτη στους Αμερικανούς για τα Ιμια.

Το γεγονός της ανανέωσης της συμφωνίας έγινε πριν τρεις μέρες "από σπόντα" γνωστό, διά στόματος υφυπουργού Αμυνας, Δ. Αποστολάκη, ο οποίος, απευθυνόμενος στους Αμερικανούς, στη διάρκεια των εργασιών της 7ης Συνόδου της Συμβουλευτικής Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου Ελλάδας - ΗΠΑ, στο Γιουίλιαμσμπουργκ των ΗΠΑ, που συγκαλείται κάθε χρόνο εναλλάξ επί ελληνικού ή αμερικανικού εδάφους σε εφαρμογή της συμφωνίας του 1990. "Οι δύο χώρες, είπε παρουσιάζοντας το "επίτευγμα", συνέπεσαν στο θέμα της παρατάσεως της ισχύος αυτής της συμφωνίας, που εξέπνεε το Νοέμβριο του τρέχοντος έτους, κατά 12 μήνες".

Η μυστική αυτή συμφωνία επιβεβαιώθηκε την επομένη από τον υπουργό Τύπου, Δ. Ρέππα, που παραδέχτηκε ότι η κυβέρνησή του προχώρησε στην εν κρυπτώ συμφωνία με τους Αμερικανούς για τη διαιώνιση της ισχύος της 8ετούς συμφωνίας για τις βάσεις (MDCA - 90), που υπέγραψε το 1990 η κυβέρνηση Μητσοτάκη, υπογράφοντας την κατά 12 ακόμα μήνες παράταση της ισχύος της. Η παράταση αυτή, με δεδομένη την πρόνοια της συμφωνίας του 1990 για επαναλαμβανόμενες κάθε χρόνο ανανεώσεις, σημαίνει επ' αόριστον παράταση της παραμονής των βάσεων. Οι χειρισμοί της σημερινής κυβέρνησης Σημίτη δεν έχουν να ζηλέψουν σε τίποτα τους χειρισμούς της κυβέρνησης Παπάγου το 1953, όταν υπέγραφε την αρχική συμφωνία για την εγκατάσταση των βάσεων στο προτεκτοράτο που λεγόταν Ελλάδα. Η κυβέρνηση Παπάγου την είχε υπογράψει χωρίς καν εξουσιοδότηση από τη Βουλή, όπως και σήμερα. Το δε περιεχόμενό της είχε και τότε κρατηθεί μυστικό, όμως μόνο επί ένα μήνα και όχι για τρεις, όπως στις μέρες μας η κυβέρνηση Σημίτη.

Οχι μόνο για την ιστορία αλλά και για να κρίνονται και οι σημερινές επιλογές, αξίζει να κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν των βάσεων. Η αρχική εγκατάστασή τους έγινε με τη συμφωνία της 12ης Οκτώβρη 1953 "μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδος και των Ηνωμένων Πολιτειών περί στρατιωτικών ευκολιών", που την υπέγραψε η κυβέρνηση Παπάγου και αποτελεί ένα μνημείο υποτέλειας και ξενοδουλίας. Η συμφωνία αυτή έρχεται ως συνέχεια της ένταξης της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, που επικυρώθηκε στις 19 Φλεβάρη του 1952 και κωδικοποιεί προϋπάρχουσες συμφωνίες - εντολές των Αμερικανών προς τους τοποτηρητές τους.

Με τη συμφωνία του 1953 η ελληνική κυβέρνηση, όπως αναφέρεται στο άρθρο 1, "εξουσιοδοτεί" την κυβέρνηση των ΗΠΑ "να χρησιμοποιεί οδούς, σιδηροδρομικές γραμμές και χώρους, να κατασκευάζει, αναπτύσσει και χρησιμοποιεί και θέτει σε λειτουργία στρατιωτικά και βοηθητικά έργα στην Ελλάδα". Με βάση το άρθρο 2, "οι Ενοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ και το υπό έλεγχό τους υλικό δύνανται να εισέρχονται, κυκλοφορούν, υπερίπτανται ελεύθερα στην Ελλάδα και στα χωρικά της ύδατα". Το κείμενο αυτό αποτυπώνει όλο το πλέγμα της ιμπεριαλιστικής επέμβασης στην Ελλάδα, που έλαβε χώρα την περίοδο εκείνη και μετά.

Είχαν βέβαια προηγηθεί διάφορες άλλες "συμφωνίες", που είχαν προετοιμάσει το έδαφος. Βάση αποτελούσε το λεγόμενο "Δόγμα Τρούμαν",της 12ης Μάρτη 1947, σύμφωνα με το οποίο οι ΗΠΑ αναλάμβαναν την ηγεσία του δυτικού κόσμου. Ακολούθησε η συμφωνία της 8ης Ιούλη του 1947 "αφορώσης εις την βοήθειαν προς περίθαλψιν του ελληνικού λαού υπό των ΗΠΑ". Το άλλοθι των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων, όπως γίνεται ανά τον κόσμο και στις μέρες μας, ήταν η "περίθαλψη", η παροχή "ανθρωπιστικής βοήθειας" κλπ. Επίσης, είχαν εκδοθεί πράξεις του Υπουργικού Συμβουλίου "περί στρατιωτικών ευκολιών".

Δύο χρόνια μετά την πτώση της χούντας η ανάγκη "εκσυγχρονισμού" του καθεστώτος της εξάρτησης και, κατά συνέπεια, των βάσεων ήταν εμφανής. Το άθλιο καθεστώς της συμφωνίας του 1953 είχε γίνει ακόμα αθλιότερο και πιο προκλητικό με τις συμφωνίες της 7ης Φλεβάρη 1972 και της 8ης Γενάρη του 1973 "περί διευκολύνσεων και ελλιμενισμού".Τελικά τον Απρίλη του 1976 οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και ΗΠΑ, Δ. Μπίτσιος και Χ. Κίσινγκερ,μονογραφούν ένα "κείμενο αρχών",όπως το αποκάλεσαν.

Το κείμενο αυτό έθετε γενικές κατευθύνσεις και στην ουσία ερχόταν να θεσμοθετήσει την αμερικανική επικυριαρχία στις νέες συνθήκες, που είχαν διαμορφωθεί με την όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Το αντάλλαγμα που έπαιρνε η Ελλάδα τώρα με την ανανέωση της άνευ όρων παράδοσής της στους Αμερικανούς ήταν οι "εγγυήσεις" για την ασφάλειά της απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα,που βέβαια υποθάλπεται από τους ίδιους τους Αμερικανούς.

Η "αμερικανική εγγύηση" είναι γνωστή ως επιστολή Κίσινγκερ προς Μπίτσιο της 7ης Απρίλη του 1976.Σύμφωνα με αυτή, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαβεβαιώνουν ότι "θα αντιταχθούν ενεργά και απερίφραστα σε απόπειρα οποιουδήποτε εκ των μερών επιδιώξει (στην Ανατολική Μεσόγειο και, ιδιαίτερα, στην περιοχή του Αιγαίου) στρατιωτική επέμβαση και θα καταβάλουν μείζονα προσπάθεια για την αποτροπή μιας τέτοιας ενέργειας".Το σκεπτικό αυτής της επιστολής αποτέλεσε τη βάση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για τα επόμενα 20 χρόνια και μέχρι σήμερα. Είναι η ίδια λογική της επαιτείας στις Βρυξέλλες για δήθεν "εξασφάλιση των εξωτερικών συνόρων", στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι η βάση της σημερινής αμερικανικής επιδιαιτησίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.Με βάση αυτή τη λογική εκφράστηκε και το "ευχαριστώ" του Κ. Σημίτη προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ για τις υπηρεσίες τους στην κρίση των Ιμίων.

Με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση το 1981, η ιστορία των βάσεων μετατρέπεται σε "θέατρο".Οι βάσεις... "φεύγουν".Βέβαια, δεν έφυγαν ακριβώς, αλλά θεσμοθετείται με τη συμφωνία που υπογράφτηκε τελικά το 1983 ένα καινούριο ευέλικτο καθεστώς. Οι λόγοι ήταν προφανείς. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έπρεπε να εκτονώσει το τεράστιο λαϊκό κίνημα ενάντια στις βάσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν και μετά τη συμφωνία του 1983 συγκροτήθηκαν στην Αθήνα μεγαλειώδεις διαδηλώσεις για την οριστική απομάκρυνση των βάσεων.

Κάποιες βάσεις ωστόσο, όπως του Ελληνικού, της Νέας Μάκρης και των Γουρνών καταργούνται σταδιακά στη συνέχεια, επειδή οι εξελίξεις της τεχνολογίας τις ξεπέρασαν, ενώ αυτές που διατηρούνται, όπως της Σούδας στην Κρήτη, γίνονται απόρθητα φρούρια των Αμερικανών. Η συμφωνία ήταν πενταετούς ισχύος και την ανανέωσε το 1990 η κυβέρνηση της ΝΔ με μια νέα συμφωνία 8ετούς ισχύος,η οποία προβλέπει διαρκή ετήσια ανανέωση με την πάροδο των 8 χρόνων μετά το Νοέμβρη του 1998, με την προϋπόθεση να γίνεται 6 μήνες πριν η ανταλλαγή των σχετικών εγγράφων, πράγμα που είχε γίνει από το Φλεβάρη του 1998 και η κυβέρνηση το κρατούσε μυστικό.

Η ιστορία των βάσεων περιέχει και μια μεγάλη απάτη.Οι διάφορες συμφωνίες, που κατά καιρούς υπογράφηκαν, υποτίθεται ότι αφορούν μόνο τις αμερικανικές βάσεις και όχι αυτές που "βαφτίστηκαν" ΝΑΤΟικές, προφανώς και για λόγους οικονομικούς, ώστε να καλύπτονται τα έξοδά τους από τον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ. Αυτών όχι μόνο δε μειώθηκε ο αριθμός τους αλλά και δημιουργήθηκαν καινούριες, ενταγμένες πλήρως στους νέους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ. Ο λόγος γίνεται για το Ακτιο,από όπου απογειώνονται τα ιπτάμενα ραντάρ, την αεροπορική βάση του Αραξου,όπου φυλάσσονται οι ατομικές βόμβες των ΗΠΑ, που μάλιστα ανανεώθηκαν το 1992 και τόσες άλλες "διευκολύνσεις".

Βάσεις του ΝΑΤΟ αποτελούν κατά περίπτωση και όλα τα λιμάνια και αεροδρόμια της χώρας. Ο εκσυγχρονισμός των βάσεων της εξάρτησης και της υποτέλειας δε σταματάει εδώ.Με την εφαρμογή της νέας δομής του ΝΑΤΟ, που θα μπει και τυπικά σε λειτουργία από το Γενάρη του 1999, τη συνακόλουθη λειτουργία των ΝΑΤΟικών Στρατηγείων στη Λάρισα,αλλά και με την υπαγωγή επίλεκτων μονάδων του Στρατού Ξηράς, του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων απευθείας στο ΝΑΤΟ, όλη η Ελλάδα είναι μια βάση εξόρμησης για την επιβολή των τυχοδιωκτικών σχεδίων της "νέας τάξης πραγμάτων" στην περιοχή. Ετσι, λοιπόν, δεν είναι μόνο οι παλιές βάσεις, που πολλές από αυτές εκ των πραγμάτων ξεπεράστηκαν, αλλά όλη η χώρα, καθώς η αποδοχή και ενεργός συμμετοχή της χώρας στους πολεμικούς του τυχοδιωκτισμούς την μετατρέπει σε βάση των ιμπεριαλιστικών επιδιώξεων, ανάλογα με τις ανάγκες και τα σχέδια που έχουν κάθε φορά.

Κυριάκος ΖΗΛΑΚΟΣ