Οσοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν το 1996 ως τη χειρότερη χρονιά για την "ειρηνευτική διαδικασία" στη Μέση Ανατολή, σίγουρα κατά τη διάρκεια του περασμένου χρόνου διαψεύστηκαν. Αν, μάλιστα, κάποιος ακολουθήσει τη λογική του ρητού "η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται", τότε σίγουρα το αντίστροφο ακριβώς συνέβη στις ισραηλινό - παλαιστινιακές σχέσεις.

Την πρώτη μέρα το 1997, ο Νόαμ Φρίντμαν, Ισραηλινός στρατιώτης που υπηρετεί στην, τότε, κατεχόμενη πόλη της Χεβρώνας, ανοίγει πυρ κατά Παλαιστινίων στην κεντρική αγορά της πόλης, τραυματίζοντας 8 ανύποπτους περαστικούς. Η πράξη του Φρίντμαν έδωσε με τον καλύτερο τρόπο το στίγμα και την ατμόσφαιρα της "ειρηνευτικής διαδικασίας" για τη χρονιά που, μόλις, άρχιζε.

Η προκλητική ενέργεια του Φρίντμαν επέτεινε τις αμερικανικές πιέσεις προς την κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου και προς την Παλαιστινιακή Αρχή και έτσι, μετά από παρέμβαση και του Ιορδανού μονάρχη Χουσεϊν, στις 15 του Γενάρη υπογράφεται η συμφωνία αποχώρησης των ισραηλινών στρατευμάτων από τη Χεβρώνα, η οποία, αφού προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ακροδεξιών συγκυβερνώντων του Μπ. Νετανιάχου, τέθηκε σε εφαρμογή 3 μέρες αργότερα. Το κείμενο της συμφωνίας για τη Χεβρώνα, εκτός από την παραμονή 450 εποίκων στον εβραϊκό θύλακα στο κέντρο της πόλης, προβλέπει, επίσης, την ολοκλήρωση της περαιτέρω αποχώρησης του Ισραηλινού στρατού από τη Δυτική Οχθη και τη Λωρίδα της Γάζας μέχρι τα μέσα του 1998, καθώς και την έναρξη στα μέσα του 1997 του τελικού γύρου διαπραγματεύσεων για το οριστικό καθεστώς στα αυτόνομα εδάφη. Στους μήνες που ακολούθησαν μέχρι το τέλος του 1997 καμία από τις δεσμεύσεις αυτές δεν υλοποιήθηκε.

Οι αρχές του Φλεβάρη βρίσκουν τον Ισραηλινό πρωθυπουργό εμπλεγμένο στο σκάνδαλο του διορισμού του Ρόνι Μπαρ - Ον, στελέχους του ακροδεξιού συγκυβερνώντος κόμματος "Σας", στη θέση του Γενικού Εισαγγελέα με αντάλλαγμα τη στήριξη του "Σας" στην ψηφοφορία για τη συμφωνία της Χεβρώνας. Η εικόνα και το κύρος του Μπέντζαμιν Νετανιάχου υπέστησαν το πρώτο από μια σειρά ισχυρά πλήγματα που θα δεχτούν κατά το 1997. Ο θόρυβος γύρω από την υπόθεση είναι μεγάλος και καταλαγιάζει κάπως μόνο μετά το τραγικό ατύχημα της 4ης του Φλεβάρη, όταν δύο μεταγωγικά στρατιωτικά ελικόπτερα συγκρούονται στον αέρα, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 70 Ισραηλινοί στρατιώτες στο χειρότερο στρατιωτικό ατύχημα της ιστορίας του Ισραήλ.

Η έγκριση της οικοδόμησης ενός νέου εβραϊκού οικισμού 6.500 κατοίκων στη θέση Αμπού Γκνέιμ ή Χαρ Χόμα στην αραβική Ιερουσαλήμ στις 26 του Φλεβάρη ταράσσει την επιφανειακή ηρεμία των προηγούμενων ημερών. Η ισραηλινή απόφαση πυροδοτεί τις αλυσιδωτές αντιδράσεις Παλαιστινίων και Αράβων, που υποστηρίζουν ότι μέσα από την παραβίαση των υπαρχουσών συμφωνιών, επιχειρείται η αλλοίωση της πληθυσμιακής σύνθεσης της Ιερής Πόλης.

Η στάση της ισραηλινής κυβέρνησης επηρεάζει βαθύτατα και τις σχέσεις της με τους κατ' εξοχήν Αραβες συμμάχους της, δηλαδή την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Κατά τη συνάντησή του με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, στις 5 Μάρτη, ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ δεν κρύβει τη βαθιά αγανάκτησή του για τις εξελίξεις και προειδοποιεί για το ενδεχόμενο έξαρσης βίας στην περιοχή.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 11 Μάρτη, και ενώ οι συγκρούσεις Παλαιστινίων διαδηλωτών και Ισραηλινών στρατιωτών στη Δυτική Οχθη έχουν γίνει καθημερινό φαινόμενο, την αγανάκτησή του για τους χειρισμούς της ισραηλινής κυβέρνησης εκφράζει με επιστολή του προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό και ο Ιορδανός μονάρχης. Εντούτοις, στις 18 του ίδιου μήνα οι μπουλντόζες ρίχνουν τα θεμέλια του οικισμού Χαρ Χόμα. Στις 21 του ίδιου μήνα, ένας κομάντο αυτοκτονίας της εξτρεμιστικής ισλαμικής οργάνωσης "Χαμάς" πραγματοποιεί βομβιστική επίθεση στο κέντρο του Τελ Αβίβ: τελικός απολογισμός 4 νεκροί και 47 τραυματίες. Ο Αμερικανός ειδικός μεσολαβητής Ντένις Ρος σπεύδει στην περιοχή, στις 27 Μάρτη, για να κατευνάσει τα πνεύματα κάτι το οποίο, όμως, δεν πετυχαίνει, με αποτέλεσμα οι διαδηλώσεις των Παλαιστινίων να εντείνονται, όπως και οι συγκρούσεις με τον ισραηλινό στρατό.

Ο Απρίλης κυλά σε πολεμική ατμόσφαιρα με βίαιες συγκρούσεις. Η συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου Μπιλ Κλίντον με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό στις αρχές του μήνα δεν αποδίδει κανέναν καρπό. Η αραβική οργή ξεχειλίζει. Σε σταθερά πολεμικό κλίμα κυλά και ο Μάης. Νέα επεισόδια ξεσπούν ανάμεσα σε Ισραηλινούς στρατιώτες και Παλαιστινίους διαδηλωτές, ενώ σε αποτυχία οδηγείται και η νέα περιοδεία του Αμερικανού μεσολαβητή Ντένις Ρος.

Σφοδρές και πολυήμερες συγκρούσεις ξεσπούν στη Χεβρώνα, στις 21 Ιουνίου, μετά την απόφαση του αμερικανικού Κογκρέσου να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως ενιαία ισραηλινή πρωτεύουσα.Η μη έγκριση της απόφασης από τον Πρόεδρο Κλίντον δεν κατευνάζει τα πνεύματα. Σχεδόν ταυτόχρονα, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου αποφασίζει να επαναφέρει στο πολιτικό σκηνικό της χώρας του τον"σκληροπυρηνικό" Αριέλ Σαρόν στη θέση του υπουργού Υποδομής, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις των μετριοπαθών υπουργών Αμυνας, Γιτζάκ Μορντεχάι, και Εξωτερικών, Νταβίντ Λεβί. Γίνεται πλέον σαφές ότι στους κόλπους της ισραηλινής κυβέρνησης δεν επικρατεί διόλου ευχάριστο κλίμα συνεργασίας.

Ο Ιούλιος βρίσκει τους Παλαιστινίους να συγκρούονται καθημερινά και σκληρά με τους Ισραηλινούς στρατιώτες, ιδιαίτερα στην πόλη της Χεβρώνας, ενώ, ήδη, οι τραυματίες διαδηλωτές καταμετριούνται σε εκατοντάδες. Στις 17 Ιουλίου, και ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη άλλη μια διπλωματική "κόντρα" των ΗΠΑ με την ΕΕ για τη μεσολαβητική κυριαρχία και αναδοχή της παραπαίουσας "ειρηνευτικής διαδικασίας", το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, μετά τις αλλεπάλληλες αραβικές εκκλήσεις, εκδίδει την τρίτη καταδικαστική απόφαση για την ανέγερση του Χαρ Χόμα. Ο Παλαιστίνιος ηγέτης και ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών συναντιούνται, στις 22 του μήνα, στις Βρυξέλλες και στις 29 Ιουλίου ανακοινώνεται η επανέναρξη των ισραηλινό - παλαιστινιακών συνομιλιών.Μια μέρα μετά, όλα τινάζονται στον αέρα μετά τη διπλή βομβιστική επίθεση κομάντο της "Χαμάς" στην υπαίθρια αγορά Μαχάνε Γιεχούντα της Ιερουσαλήμ, που στοίχισε τη ζωή σε 17 ανθρώπους και τραυμάτισε άλλους 150.

Το θερμόμετρο στην περιοχή βρίσκεται και πάλι στα ύψη. Στις αρχές Αυγούστου, ο Ιορδανός βασιλιάς αναβάλλει την επίσκεψή του στο Ισραήλ, κύμα συλλήψεων Παλαιστινίων εξαπολύεται από τον ισραηλινό στρατό, τα παλαιστινιακά εδάφη τίθενται υπό αυστηρότατο αποκλεισμό. Παράλληλα, τα πνεύματα έχουν οξυνθεί και στο μέτωπο του Νοτίου Λιβάνου, όπου ο ισραηλινός στρατός πραγματοποιεί σειρά επιδρομών σε πιθανά κρησφύγετα της φιλοϊρανικής"Χεζμπολάχ", στα πλαίσια των οποίων έπληξε και το λιμάνι της Σιδώνας, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 6 πολίτες και άλλοι 35 να τραυματιστούν. Την επομένη, στις 19 Αυγούστου, το Βόρειο Ισραήλ δέχεται βροχή ρουκετών από τη "Χεζμπολάχ". Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι αλληλοκατηγορούνται, ο Παλαιστίνιος ηγέτης συγκαλεί εθνική διάσκεψη με τη συμμετοχή της "Χαμάς" και ο Αμερικανός διαμεσολαβητής πιέζει τις δύο πλευρές να εντείνουν τη μεταξύ τους συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με τη συμμετοχή της CIA.

Στις αρχές Σεπτέμβρη, η κατάσταση έχει, ελαφρώς, αποκλιμακωθεί, ο αποκλεισμός έχει χαλαρώσει και προετοιμάζεται η πρώτη επίσκεψη της Αμερικανίδας υπουργού Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ στην περιοχή. Η τριπλή βομβιστική επίθεση κομάντο της "Χαμάς" σε πεζόδρομο της Ιερουσαλήμ, στις 4 Σεπτέμβρη, σκοτώνει 7 ανθρώπους, τραυματίζει άλλους 192 και κάνει τις ισραηλινό - παλαιστινιακές σχέσεις να κλυδωνίζονται επικίνδυνα.Το Ισραήλ "παγώνει" κάθε διαδικασία αποχώρησης από τη Δυτική Οχθη, ενώ στις 10 του μήνα η Μαντλίν Ολμπράιτ, κατά την άφιξή της, αναφέρεται στη μείζονα σημασία της "ισραηλινής ασφάλειας", προκαλώντας την παλαιστινιακή οργή. Η Παλαιστινιακή Αρχή συνεχίζει τις δεκάδες συλλήψεις εξτρεμιστών, εντούτοις η συνάντηση του Ισραηλινού υπουργού Εξωτερικών Νταβίντ Λεβί με τον Παλαιστίνιο αξιωματούχο Μαχμούντ Αμπάς, στις 30 Σεπτέμβρη, στην Ουάσιγκτον δεν καταλήγει σε κανένα αποτέλεσμα.

Την 1η Οκτώβρη επιστρέφει στη Λωρίδα της Γάζας, μετά από σύντομη παραμονή στην Ιορδανία, ο πνευματικός ηγέτης της "Χαμάς" Σεϊκ Αχμέντ Γιασίν, που αφέθηκε ελεύθερος από τις ισραηλινές φυλακές μετά από αίτημα του Ιορδανού μονάρχη, σε αντάλλαγμα της παράδοσης στο Ισραήλ δύο πρακτόρων της Μοσάντ που επιχείρησαν, αποτυχημένα, να δολοφονήσουν στέλεχος της "Χαμάς" στο Αμμάν. Η φήμη της Μοσάντ αμαυρώνεται, η ισραηλινή κυβέρνηση δέχεται σωρεία επικρίσεων και οι σχέσεις της με την Ιορδανία χειροτερεύουν.Ο Ντένις Ρος επιστρέφει στην περιοχή, στις 8 Οκτώβρη, πραγματοποιείται αιφνίδια συνάντηση του Γιάσερ Αραφάτ με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου υπό το βλέμμα του Αμερικανού διαμεσολαβητή, όμως, και αυτή τη φορά κανένα σημαντικό βήμα προόδου δεν επιτελείται. Ταυτόχρονα, κλιμακώνεται η ένταση στο Νότιο Λίβανο με συνεχόμενες ισραηλινές επιδρομές και αντίποινα από τους αντάρτες. Στις 29 Οκτώβρη αναβάλλεται η προγραμματισμένη συνάντηση του Νταβίντ Λεβί με τον Μαχμούντ Αμπάς στην Ουάσιγκτον, εξαιτίας της αδυναμίας της ισραηλινής κυβέρνησης να καταλήξει σε συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με την"ειρηνευτική διαδικασία". Παράλληλα, εντείνεται η λαϊκή δυσαρέσκεια στο εσωτερικό του Ισραήλ λόγω του σκληρού προϋπολογισμού. Ολο και περισσότεροι εργασιακοί κλάδοι κατεβαίνουν σε απεργία και αναγκάζονται να επιστρέψουν στις εργασίες τους μετά από καταδικαστικές δικαστικές αποφάσεις.

Το Νοέμβρη η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο δύσκολη για την ισραηλινή κυβέρνηση, που συγκλονίζεται από τις διαφωνίες τόσο για την "ειρηνευτική διαδικασία" που έχει περιέλθει σε τέλμα όσο και για τον προϋπολογισμό και τη διακυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Ο ίδιος, δε, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δέχεται άλλο ένα πλήγμα μετά την εμπλοκή του στενού του συνεργάτη Αβιγκντόρ Λίμπερμαν σε οικονομικό σκάνδαλο.Η 50ή επέτειος για την ίδρυση του Ισραήλ βρίσκει τον ισραηλινό λαό βαθιά διχασμένο σε μια σειρά από ζητήματα.

Ο τελευταίος μήνας του 1997 χαρακτηρίζεται από τις αλλεπάλληλες συσκέψεις του ισραηλινού υπουργικού συμβουλίου, στις οποίες, όμως, δε γίνεται δυνατή η συμφωνία σε ορισμένες προτάσεις για την, ήδη κατά πολύ, καθυστερημένη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Δυτική Οχθη. Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου συναντάται με την Μαντλίν Ολμπράιτ στις 18 του μήνα, μην έχοντας, στην ουσία, να της προτείνει τίποτε καινούριο. Ο Παλαιστίνιος ηγέτης κάνει και πάλι έκκληση προς την ΕΕ να αναλάβει ενεργότερο ρόλο. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα βαλλόμενος για τον προϋπολογισμό, για την αποτυχία της Μοσάντ, για την κατάσταση στον Νότιο Λίβανο, για τη διακυβέρνησή του, για την "ειρηνευτική διαδικασία". Οι ακροδεξιοί συγκυβερνώντες του απειλούν να αποχωρήσουν από την κυβέρνηση σε περίπτωση που γίνει η όποια παραχώρηση στους Παλαιστινίους. Ο υπουργός Εξωτερικών και ηγέτης του συγκυβερνώντος κόμματος του "Τρίτου Δρόμου" απειλεί να αποχωρήσει από την κυβέρνηση, αν δε γίνουν άμεσα βήματα προόδου στην "ειρηνευτική διαδικασία" και αν δε βελτιωθεί ο σκληρός προϋπολογισμός. Το κόμμα του, το "Λικούντ" μοιάζει να έχει χάσει την υποστήριξη στο πρόσωπό του. Χιλιάδες Ισραηλινοί εργαζόμενοι απεργούν για τα μέτρα σκληρής λιτότητας και τις προγραμματιζόμενες ιδιωτικοποιήσεις, ενώ στις 17 του μήνα σημειώνονται πρωτοφανή, για τα ισραηλινά δεδομένα, επεισόδια ανάμεσα σε εξαγριωμένους ανέργους και την αστυνομία στην πόλη Οφακίμ. Ορθόδοξοι και μεταρρυθμιστές Εβραίοι διαξιφίζονται για την κυριαρχία στο θρησκευτικό επίπεδο και ο αραβικός κόσμος δεν κρύβει την αγανάκτησή του για τις εξελίξεις. Λίγα 24ωρα μετά την έναρξη του νέου έτους, ο υπουργός Εξωτερικών Νταβίντ Λεβί παραιτείται από τα καθήκοντα του και αποχωρεί από τον κυβερνητικό συνασπισμό χαρακτηρίζοντας αγεφύρωτες τις διαφωνίες του με τον Νετανιάχου σχετικά με τον προϋπολογισμό και την "ειρηνευτική διαδικασία".

Το 1998 προμηνύεται ιδιαίτερα δύσκολο τόσο για ολόκληρη την περιοχή όσο και για το εσωτερικό του Ισραήλ, όπου το αντιπολιτευόμενο Εργατικό Κόμμα υποστηρίζει ότι θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ

Ο Μπ. Νετανάχιου σε μια από τις πολλές του συναντήσεις με τον Μπ. Κλίντον