«Ζω για να δουλεύω ή δουλεύω για να ζω;». Αυτός ήταν ο τίτλος της εκδήλωσης και το ερώτημα που έθεταν στους συναδέλφους τα μέλη της ΚΟΒ και της ΟΒ Πληροφορικής Αττικής του ΚΚΕ και της ΚΝΕ καλώντας τους στη συζήτηση που διοργάνωσαν την Παρασκευή 4/11.

Ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Γρηγόρης Λιονής, μέλος της ΕΠ της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ και του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ. Το περιεχόμενό της αφορούσε τις δυνατότητες που προκύπτουν από την εξέλιξη της επιστήμης της Πληροφορικής αλλά και τις κατακτήσεις και τα δικαιώματα των εργαζομένων στις εταιρείες Πληροφορικής σήμερα. Η συζήτηση βασίστηκε στην μπροσούρα του Καρλ Μαρξ για τον εργάσιμο χρόνο, η οποία μάλιστα ανατυπώθηκε και διακινήθηκε από τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στους χώρους δουλειάς προετοιμάζοντας την εκδήλωση.

Στο χώρο της εκδήλωσης στήθηκαν ταμπλό με στιγμιότυπα από τους αγώνες της εργατικής τάξης στην πάλη για τα δικαιώματά της ιστορικά, τη μάχη για το 8ωρο, αλλά και από τους σύγχρονους αγώνες των ταξικών δυνάμεων στον κλάδο, του ΣΕΤΗΠ, για τις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης λειτούργησε και μικρή έκθεση βιβλίου με τις πρόσφατες εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής» αλλά και έργα των κλασικών.

Ο Γ. Λιονής αναφέρθηκε στο μεγάλης σημασίας έργο του Μαρξ για τον εργάσιμο χρόνο, που έδωσε για πρώτη φορά ξεκάθαρη, επιστημονική απάντηση στο ποιος καθορίζει το χρόνο εργασίας και στο πώς καθορίζεται ο μισθός εργασίας, αναδεικνύοντας το μηχανισμό της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Στην ομιλία τονίστηκε ότι η συμφωνία στην οποία έρχεται ένας εργάτης με τον καπιταλιστή για να δουλέψει στην επιχείρησή του δεν είναι καθόλου μια «συμφωνία μεταξύ ίσων», αφού οι καπιταλιστές διαθέτουν τα μέσα παραγωγής και αποφασίζουν τι και πώς θα παραχθεί, ενώ οι εργάτες είναι αναγκασμένοι να πωλούν την εργατική τους δύναμη για να επιβιώσουν.

Τα παραπάνω ισχύουν απόλυτα και για τους εργάτες στη βιομηχανία της Πληροφορικής, παρ' όλα τα ιδεολογήματα που προωθούνται για να υποστηριχθεί το αντίθετο. Ενα χαρακτηριστικό επιχείρημα είναι ότι «σήμερα ο καθένας με έναν υπολογιστή κατέχει μέσα παραγωγής και άρα δεν υπάρχουν εργάτες στον κλάδο». Σε αυτήν τη βάση προωθείται η ατομική λύση, του «βρες μια καινοτόμα ιδέα και θα πιάσεις την καλή». Οπως όμως ανέδειξε ο ομιλητής, για να αναπτυχθεί ένα προϊόν πληροφορικής, όπως π.χ. το πασίγνωστο λειτουργικό σύστημα «Windows», στην πραγματικότητα απαιτείται η εργασία δεκάδων χιλιάδων εργαζομένων σε όλο τον κόσμο που, όλο και περισσότερο, εργάζονται στα μεγάλα μονοπώλια του κλάδου. Η τάση για συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου στην Πληροφορική συγκεντρώνει και τους εργαζόμενους στον κλάδο, ενώ η τεράστια κοινωνικοποίηση της παραγωγής σε αυτόν καθιστά άτοπη την επιδίωξη της ατομικής λύσης για τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων.

Το στέλεχος του ΚΚΕ ανέδειξε το μηχανισμό της εκμετάλλευσης, μέσα από τη συζήτηση για το μισθό και το χρόνο εργασίας. Ανέλυσε δηλαδή ότι ο χρόνος εργασίας δεν ταυτίζεται με το μισθό, αφού το κέρδος του καπιταλιστή προκύπτει από το απλήρωτο κομμάτι της εργάσιμης μέρας. Οι καπιταλιστές αξιοποιούν το γεγονός ότι το εμπόρευμα «ανθρώπινη εργατική δύναμη» είναι το μόνο που μπορεί να παράγει αξία. Προσπαθούν, από τη μία, να αποκρύψουν αυτό το μηχανισμό εκμετάλλευσης και, από την άλλη, να αυξήσουν όσο περισσότερο γίνεται το απλήρωτο κομμάτι του εργάσιμου χρόνου.

Χαρακτηριστικό για τον κλάδο είναι, επίσης, το επιχείρημα της εργοδοσίας ότι «το ωράριο είναι ελεύθερο, αρκεί να βγαίνει η δουλειά», το οποίο όμως μεταφράζεται σε ατελείωτες ώρες απλήρωτων συνήθως υπερωριών όταν πλησιάζει η προθεσμία παράδοσης του έργου (deadline), αλλά και σε προώθηση ενός προτύπου ζωής που πλασάρει τη δουλειά στην Πληροφορική ως «μεράκι» ή χόμπι, ενθαρρύνοντας τους εργαζόμενους να δουλεύουν, να διαβάζουν και να παίρνουν πιστοποιήσεις πέρα από το ωράριο της εργασίας. Τα μονοπώλια του κλάδου στην Ελλάδα πρωτοστατούν, επίσης, σε δράσεις «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης», εθελοντισμού μέσω ΜΚΟ κ.ά., που οδηγούν στη χρήση του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων υπέρ σκοπών του κεφαλαίου γενικότερα, άσχετα αν ωφελείται άμεσα η συγκεκριμένη επιχείρηση στην οποία δουλεύουν. Τα παραπάνω προστίθενται στη γενικότερη προσπάθεια του κεφαλαίου για μείωση μισθών μέσω μείωσης των εξόδων για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, γενίκευσης της μερικής απασχόλησης κ.λπ.

Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η αύξηση του απλήρωτου χρόνου εργασίας είναι νομοτέλεια στον καπιταλισμό αφού ο καπιταλιστής που δεν θα επιδιώξει να αυξήσει το ποσοστό κέρδους του, θα πεταχτεί έξω από το παιχνίδι λόγω του ανταγωνισμού. Αυτός είναι και ο λόγος που ενώ υπάρχουν σήμερα τεράστιες δυνατότητες μείωσης του εργάσιμου χρόνου με ταυτόχρονη αύξηση των αποδοχών, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

Ο ομιλητής τόνισε ότι όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν μια θεωρητική συζήτηση, αλλά τα συναντάμε στις εταιρείες του κλάδου. Γι' αυτόν το λόγο, οι κομμουνιστές, οι φίλοι και οι οπαδοί του ΚΚΕ πρέπει να εντείνουμε τη δράση μας στις εταιρείες Πληροφορικής για να δείξουμε ότι κανένας δεν μπορεί να το παλέψει μόνος του, για να εξηγήσουμε γιατί είναι απαραίτητη σήμερα η γραμμή που χαράζει το ταξικό εργατικό κίνημα για ανάκτηση των απωλειών που είχαμε στα χρόνια της κρίσης και για σύγχρονα δικαιώματα, όπως Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, ασφαλιστικά δικαιώματα κ.ά.

Ανέδειξε, επίσης, ότι οι αγώνες σε αυτήν τη γραμμή μπορούν να αποσπάσουν κάποιες προσωρινές νίκες, αλλά παραμένουν αμυντικοί, δεν μπορούν να σταματήσουν την επιθετικότητα του κεφαλαίου. Χρειάζεται συνολικότερη πάλη σε πολιτικό επίπεδο, ρήξη και ανατροπή του κεφαλαίου και της εξουσίας του. Είναι εφικτή σήμερα η πρόταση του ΚΚΕ για την εργατική εξουσία με μια οικονομία με επιστημονικό, κεντρικό σχεδιασμό, όπου τα μέσα παραγωγής θα ανήκουν στην κοινωνία. Ενας δρόμος ανάπτυξης που βάζει τέλος στην αναρχία στην παραγωγή και οδηγεί σε μια ορθολογική ανάπτυξη με κριτήριο τις λαϊκές ανάγκες.

Για μια κοινωνία όπου δε θα ζούμε για να δουλεύουμε, «εξάρτημα στη μηχανή» τους, όπως λέει και το τραγούδι, αλλά θα δουλεύουμε για να ζούμε, αυτή είναι η κοινωνία του σοσιαλισμού - κομμουνισμού που προτείνει το ΚΚΕ.

Μετά την ομιλία, ακολούθησε πλούσια συζήτηση με τους εργαζόμενους που παρευρίσκονταν, για την ανεργία, την εργασιακή περιπλάνηση και την απάντηση των εργαζομένων. Αρκετά απασχόλησε το φαινόμενο του λεγόμενου «λογισμικού ανοιχτού κώδικα» (open source), που αξιοποιείται προπαγανδιστικά κυρίως από τον οπορτουνιστικό χώρο στην ίδια λογική με τις «σοσιαλιστικές νησίδες στον καπιταλισμό», επειδή η βάση αυτών των προγραμμάτων είναι διαθέσιμη για επεξεργασία και χρήση. Ομως, σε τελευταία ανάλυση, ο τεράστιος όγκος ωρών απλήρωτης δουλειάς εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων καταλήγει να αξιοποιείται κατά κύριο λόγο στην ανάπτυξη λογισμικού που ανήκει σε μεγάλα μονοπώλια. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα με το λειτουργικό σύστημα για κινητά Android, του γνωστού μονοπωλίου της «Google», που βασίστηκε σε υπάρχον λογισμικό ανοιχτού κώδικα.

Η συζήτηση στάθηκε και στο κυνήγι της «καινοτομίας» από τα μεγάλα μονοπώλια του κλάδου. Ο ομιλητής σημείωσε ότι η επίτευξη της καινοτομίας είναι σύμφυτη με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, αφού μέσω αυτής ο κάθε καπιταλιστής επιδιώκει το πρόσθετο κέρδος και κοιτάει να πετάξει τον ανταγωνιστή του εκτός παιχνιδιού. Σε περίοδο κρίσης, οι καπιταλιστές εντείνουν το κυνήγι της καινοτομίας για να βρουν νέα πεδία (π.χ. πράσινη οικονομία) για να επενδύσουν κερδοφόρα τα λιμνάζοντα κεφάλαιά τους. Η παρότρυνση μεγάλων εταιρειών του κλάδου στην Ελλάδα (π.χ. ΟΤΕ, ΝΟΚΙΑ) προς τους εργαζομένους τους για να φέρουν καινοτόμες ιδέες αποτελεί ουσιαστικά προσπάθεια παρέμβασης των επιχειρήσεων στον ελεύθερο χρόνο τους ώστε αυτοί να δουλεύουν για εκείνες ακόμα και εκτός ωραρίου. Επιπλέον, επιδιώκεται να καλλιεργείται στον εργαζόμενο η αντίληψη ότι το αν ζει καλά εξαρτάται από τον ίδιο και τις ιδέες του. Σε τελική ανάλυση, όμως, ο εργαζόμενος δεν ωφελείται από την καινοτομία, αφού η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας που οφείλεται σ' αυτήν καταλήγει να αξιοποιείται αποκλειστικά για την αύξηση της κερδοφορίας των μονοπωλίων, οδηγώντας τελικά σε αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης. Γι' αυτό και απέναντι στη σημερινή υπερώριμη δυνατότητα των παραγωγικών δυνάμεων για μια γενική μείωση του εργάσιμου χρόνου και ουσιαστική κάλυψη των αναγκών των εργαζομένων, ο καπιταλισμός απαντά με την πραγματικότητα των ελαστικών εργασιακών σχέσεων, της ανεργίας, των μειωμένων μισθών, της σχετικής και απόλυτης εξαθλίωσης, των κρίσεων και των πολέμων. Ο καπιταλισμός σαπίζει και πεθαίνει. Εχει έρθει η ώρα για την ανατροπή του.