Από το πάνελ της εκδήλωσης. Δεξιά ο Ν. Χριστάνης

Η πολύτιμη πείρα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου παρουσιάστηκε στην εκδήλωση, στο πλαίσιο της προσπάθειας οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες να ανταποκριθούν στο σύνθετο και δύσκολο καθήκον να ανανεώσουν και να διευρύνουν τις δυνάμεις του Κόμματος, κυρίως στις παραγωγικές ηλικίες, πρώτα απ' όλα των εργατών και εργατριών στη βιομηχανία, των χώρων συγκέντρωσης μισθωτών, των νέων από τις λαϊκές οικογένειες. Να γίνουν πιο ικανοί στην προβολή της πολιτικής πρότασης του Κόμματος, που απαντάει στη δυνατότητα οι εργαζόμενοι να ζήσουν καλύτερα, με βάση τις σύγχρονες ανάγκες τους, αρκεί οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, οι πλουτοπαραγωγικές πηγές, τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής να γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία, με κεντρικό σχεδιασμό, με ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων στην οργάνωση - διεύθυνση της κοινωνικής παραγωγής και των κοινωνικών υπηρεσιών.

Μεταξύ άλλων, σημείωσε: «Η μεγάλη απεργιακή κινητοποίηση που ξεδιπλώθηκε εκείνες τις μέρες, και μαζί με αυτή ο παλλαϊκός ξεσηκωμός του εργαζόμενου λαού της Θεσσαλονίκης, δεν ήταν ένα κίνημα χωρίς προσανατολισμό. Στην καθοδήγησή του ήταν πρωτοποριακός ο ρόλος της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ και της Πανελλαδικής Καπνεργατικής Ομοσπονδίας, όπως και ο ρόλος του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης.

Ο Μάης του '36 έδειξε ότι η πορεία του Κόμματος βρίσκεται σε στενή διαλεκτική σχέση με το κίνημα. Η πρωτοπόρα δράση του ΚΚΕ στο εργατικό κίνημα τη δεκαετία του '30 και πριν, η καθοδήγηση των αγώνων ήταν καθοριστική για να οικοδομηθούν ισχυροί δεσμοί εμπιστοσύνης, καταρχήν με την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Είναι, άλλωστε, η περίοδος που το Κόμμα αυξάνει σημαντικά τις οργανωμένες του δυνάμεις σε εργασιακούς χώρους. Οι αδυναμίες δεν μπορούν να μειώσουν την τεράστια αυτή προσφορά.

Ο Μάης του '36 ήταν στην πραγματικότητα η κορύφωση των προηγούμενων αγώνων που ξέσπασαν την περίοδο της διεθνούς οικονομικής κρίσης του καπιταλισμού, που επέφερε τη χειροτέρευση των συνθηκών εργασίας και ζωής των εργαζομένων. Επρόκειτο για αγώνες που ήρθαν ως αποτέλεσμα έντονων διεργασιών στο νεαρό εργατικό κίνημα της χώρας. Ενα κίνημα που τα προηγούμενα χρόνια είχε δεχτεί μεγάλα χτυπήματα, τόσο πριν όσο και ιδιαίτερα μετά την εφαρμογή του "Ιδιώνυμου". Με διασπαστικά σωματεία που φτιάχνονταν από εργοδότες, σοσιαλδημοκράτες συνδικαλιστές και αστικά κόμματα, με απεργοσπαστικούς μηχανισμούς ελέγχου και τρομοκρατίας στους χώρους δουλειάς. Επομένως, είχε συγκεντρωθεί σημαντική πείρα.

Πολλά πλούσια συμπεράσματα βγαίνουν για το πώς δούλευαν οι κομμουνιστές στα σωματεία.

Το παράδειγμα του κλάδου των καπνεργατών δίνει πολλά στοιχεία χρήσιμα.

Η ταξική ενότητα: Σ' αυτούς συμμετείχε μια πολυεθνική εργατική τάξη της Θεσσαλονίκης (Ελληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι) χωρίς κανέναν εθνικό διαχωρισμό μεταξύ τους και με σεβασμό στις εθνικές ιδιαιτερότητες. Κι' αυτό παρά τη λυσσαλέα προσπάθεια εργοδοσίας και κράτους να σπείρουν τη διάσπαση μεταξύ τους.

Εξίσου κορυφαία παραμένει η ανάδειξη της ταξικής ενότητας με τους χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο, που αποτελούσαν πολύ σημαντική δύναμη μέσα στην εργατική τάξη. Αποτέλεσαν βασική παραγωγική δύναμη που κίνησαν την καπιταλιστική ανάπτυξη του μέσου της 10ετίας του '30, λόγω της υπερεκμετάλλευσής τους με μισθούς πείνας μπροστά στις οξυμένες ανάγκες τους και τη φτώχεια τους (το 20% δούλευε). Η αστική τάξη και οι μηχανισμοί της δεν μπόρεσαν να φέρουν - στην κρίσιμη στιγμή - το τμήμα αυτό σε σύγκρουση με άλλα, παλιότερα τμήματα της εργατικής τάξης. Ηταν μια σημαντικότατη ήττα της άρχουσας τάξης, που είχε λυσσάξει από τον ερχομό των προσφύγων, να τους διαχωρίσει από τους ντόπιους, να οικοδομήσει πάνω στη διάσπασή τους. Οι πρόσφυγες ενσωματώθηκαν στην κοινωνία μέσα από τους ταξικούς αγώνες και όχι τις αστικές φιλανθρωπίες και τις ελεγχόμενες από το κράτος και τους προσφυγοπατέρες προσφυγικές οργανώσεις. Αποτέλεσαν πρωτοπορία του αγώνα. Γεγονός που αποδείχθηκε και σε όλους τους μετέπειτα αγώνες του λαού μας (Αντίσταση, ΔΣΕ κ.λπ.).

Η δουλειά στις γυναίκες: Οι κομμουνιστές ενθάρρυναν την ανάδειξη γυναικών στα ανώτερα όργανα των σωματείων και των Κομματικών Οργανώσεων και εναντιώθηκαν σε οποιαδήποτε προσπάθεια διαχωρισμού των γυναικών από το υπόλοιπο εργατικό κίνημα, φροντίζοντας για την έμπρακτη ενασχόληση των σωματείων με τα ιδιαίτερα προβλήματα των καπνεργατριών. Ενδεικτικά αναφέρουμε την Βασιλική Γεωργαντζέλη, που το '26 δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια απεργίας των καπνεργατών στο Αγρίνιο. Η καπνεργάτρια Στέρα Κοέν εκλέχθηκε στην πρώτη Εκτελεστική Επιτροπή της ταξικής Ενωτικής ΓΣΕΕ: Ηταν η πρώτη γυναίκα που αναδεικνυόταν στη διοίκηση τριτοβάθμιου συνδικαλιστικού οργανισμού. Στα γεγονότα του Μάη του '36 η συμμετοχή των γυναικών ήταν μεγάλη. Αλλωστε, το 70% των 12.000 καπνεργατών, που στις 29 Απρίλη κατέβηκε σε απεργία ύστερα από απόφαση του συνδικαλιστικού τους φορέα, ήταν γυναίκες. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της συμμετοχής τους σε αυτόν τον αγώνα ήταν η αποφασιστικότητα, η αυτοθυσία και το μαχητικό πείσμα των εργαζόμενων γυναικών, που έφτανε και στην ανοιχτή σύγκρουση με τους εργοδότες και την αστυνομία.

Η Αναστασία Καρανικόλα, καπνεργάτρια και στέλεχος της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης, που ήταν στους δολοφονημένους του Μάη, σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής ήταν καταξιωμένη στη συνείδηση των καπνεργατών της πόλης λόγω της ακούραστης προσφοράς της στους αγώνες του κλάδου και της αφοσίωσης που έδειχνε στην υπόθεση της εργατικής τάξης.

Τις μέρες του Μάη γεννήθηκαν και αξιοποιήθηκαν μορφές πάλης που εξασφάλιζαν τους όρους της μαζικότητας, της διάρκειας και της συνέχισης του αγώνα. Μορφές πάλης που διαπαιδαγωγούν και καλλιεργούν την παλικαριά, την αγωνιστική πειθαρχία, την αλληλεγγύη. Αναδείχθηκε πως η ανάπτυξη της λαϊκής πρωτοβουλίας, δραστηριότητας και ορμητικότητας είναι αστείρευτη, γεγονός που δείχνει τις δυνάμεις που κρύβουν η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα.

Η αλληλεγγύη που εκφράστηκε απ' όλο τον λαό, η εξέλιξη του απεργιακού αγώνα σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, ιδιαίτερα εκεί που είχαν ήδη γίνει σημαντικοί αγώνες των καπνεργατών και άλλων κλάδων και το προηγούμενο διάστημα, όπως η Καβάλα, η Ξάνθη, η Δράμα, ο Βόλος, ο Πειραιάς και η Αθήνα κ.α., δεν είχαν προηγούμενο.

Οι καταστηματάρχες και οι έμποροι όλοι έκλεισαν τα μαγαζιά τους και ενώθηκαν με τους εργάτες. Οι φοιτητές που από τις αρχές Μάη βρίσκονταν σε κινητοποιήσεις και συμμετείχαν στις διαδηλώσεις.

Ιδιαίτερα σημαντικός ήταν ο ρόλος της Εργατικής Βοήθειας, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως.

Εξαιρετική - παραδειγματική ήταν η συμφιλίωση του λαού και του στρατού.

Η σφυρηλάτηση των δεσμών με τα στρατευμένα εργατικά νιάτα - όπου σημαντικό ρόλο έπαιξε και η δράση της ΟΚΝΕ - είχε ουσιαστικά αποτελέσματα. Πολύ συχνά, όλα τα προηγούμενα χρόνια, οι νέοι φαντάροι που στέλνονταν προκειμένου να καταστείλουν κάποια εργατική κινητοποίηση, αρνούνταν να υπακούσουν στις εντολές των ανωτέρων τους και να ανοίξουν πυρ κατά των απεργών.

Ο πολλαπλασιασμός των παραδειγμάτων αποδεικνύει ότι η συναδέλφωση στρατιωτών και απεργών ήταν ένα φαινόμενο πανελλαδικής εμβέλειας, που εκδηλώθηκε σε πολλές κινητοποιήσεις και κορυφώθηκε στις διαδηλώσεις του Μάη του '36 στη Θεσσαλονίκη.

Η μεγάλη έκταση που πήρε το φαινόμενο της υποστήριξης των στρατιωτών προς τους απεργούς και το λαό το Μάη του 1936, συνδέεται άμεσα με την ίδια τη διάρθρωση του στρατού και τον τρόπο που οι κληρωτοί υπηρετούσαν τη στρατιωτική τους θητεία. Προερχόμενοι οι περισσότεροι από την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα, μοιράζονταν τα ίδια προβλήματα επιβίωσης, εξακολουθούσαν να συμμετέχουν ενεργά στην προσπάθεια της οικογένειας, της γειτονιάς, μέσω των θεσμών αλληλεγγύης, για την αντιμετώπιση της φτώχειας και της εξαθλίωσης. Ως προς αυτό σημαντικό ρόλο έπαιζε και το ίδιο το ταξικό εργατικό κίνημα. Συνδικαλιστικά, αρκετοί παρέμεναν συνδεδεμένοι με το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, το οποίο επισκέπτονταν στις άδειές τους ήδη από το 1922.

Επιβεβαιώθηκε και πάλι πόσο ωμοί και αδίστακτοι είναι η αστική τάξη και οι πολιτικοί της εκπρόσωποι, όταν υπερασπίζονται τα συμφέροντά της. Από την πρώτη στιγμή που το εργατικό κίνημα απέκτησε οργανωτική πολιτική υπόσταση σε ταξική κατεύθυνση, δέχτηκε και την πιο βάρβαρη καταστολή από τους διάφορους κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς, ταυτόχρονα με την ιδεολογικοπολιτική επίθεση και την προσπάθεια να παραμένει η εργατική τάξη κατακερματισμένη, να ζει στην ενσωμάτωση και στο συμβιβασμό, με μοχλό τους πράκτορες του κεφαλαίου μέσα στο εργατικό κίνημα, τους σοσιαλδημοκράτες και τους οπορτουνιστές συνδικαλιστές».