Ο Πρώτος Παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος, που κράτησε 4 χρόνια, 3 μήνες και 11 μέρες, αναμφισβήτητα ήταν ολέθριος: Εκατομμύρια οι νεκροί, τεράστια καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, πείνα και εξαθλίωση. Μετά το τέλος του, μια νέα εποχή πρόβαλε. Η εποχή των σοσιαλιστικών επαναστάσεων, η εποχή του περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό που εγκαινιάστηκε με τη Μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση. Ετσι, δίπλα στον καπιταλιστικό κόσμο εμφανίζεται ο σοσιαλιστικός. Αυτό είναι το πρώτο βασικό ποιοτικό χαρακτηριστικό της εποχής μετά τον πόλεμο. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η απαρχή της κατάρρευσης του αποικιακού συστήματος. Στο διάστημα 1919 - 1922, στη Μέση και Απω Ανατολή ξεσπάνε μια σειρά - ολόκληρη αλυσίδα - από επαναστατικά, αντιαποικιακά κινήματα. Ταυτόχρονα, αρχίζει μια οξύτατη πάλη για το μοίρασμα των αγορών και την κυριαρχία των κεφαλαίων σε κάθε γωνιά του κόσμου.

Στα 1918, η Οθωμανική Αυτοκρατορία καταρρέει. Στις 30 Οκτώβρη, στο Μούδρο της Λήμνου, στο αγγλικό πολεμικό σκάφος "Αγαμέμνων", υπογράφεται η ανακωχή ανάμεσα στις δυνάμεις της Αντάντ και την καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τους όρους της ανακωχής υπαγορεύει ο Αγγλος αντιναύαρχος Κάλθροπ και, όπως είναι ευκολονόητο, επρόκειτο για όρους που εξυπηρετούσαν πλήρως τη Βρετανία. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία έχανε τη Μεσοποταμία, την Παλαιστίνη, τη Συρία, την Αραβία, την Υεμένη, την Κιλικία και την Αρμενία. Φυσικά, οι άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν ήταν διατεθειμένες να παραιτηθούν των συμφερόντων τους και να δεχτούν την αγγλική κυριαρχία πάνω στην καταρρέουσα αυτοκρατορία που εξασφάλιζε η ανακωχή του Μούδρου. Δεν ήταν διατεθειμένος, όμως, ούτε ο τουρκικός λαός να δεχτεί τη βρετανική κατοχή και έτσι ξέσπασε στη χώρα επαναστατικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Αλλά και η ελληνική αστική τάξη είχε τους δικούς της σκοπούς. Ο μεγαλοϊδεατισμός για την "Ελλάδα των πέντε θαλασσών και των δύο Ηπείρων", συνταυτισμένος με την εξάρτηση από τον ιμπεριαλισμό, ήταν τα βασικά και αλληλένδετα μεταξύ τους αίτια που οδήγησαν στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας και στην καταστροφή.

Η απόφαση για την αποστολή ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία πάρθηκε στις 6/5/1919 με το νέο ημερολόγιο. Ηταν μια απόφαση που δεν εξασφάλιζε τίποτα στην Ελλάδα, αλλά, αντίθετα, έβαζε το λαό της σε ανυπολόγιστες περιπέτειες. Καμιά από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν αναγνώρισε στην Ελλάδα δικαιώματα πάνω στα εδάφη της Μικράς Ασίας. Τέτοιες ελπίδες στην ελληνική αστική τάξη έδιναν, στα παρασκήνια, μόνο οι Αγγλοι, εκμεταλλευόμενοι τον μεγαλοϊδεατισμό και το γεγονός ότι στην περιοχή υπήρχε ισχυρό ελληνικό στοιχείο.

Η πρώτη ελληνική μεραρχία αποβιβάστηκε στη Σμύρνη στις 15/5/1919. Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετώπισε το γεγονός σαν απαρχή της πραγματοποίησης της Μεγάλης Ιδέας. Το αποτέλεσμα όμως ήταν η καταστροφή. Μέσα σε τρία χρόνια, τα πράγματα αντιστράφηκαν. Στις 9 Σεπτέμβρη του 1922, ο κεμαλικός στρατός μπήκε στη Σμύρνη. Το τι ακολούθησε είναι λίγο - πολύ γνωστό. Πέραν της οικονομικής εξαθλίωσης που έφερε στον ελληνικό λαό ο τυχοδιωκτισμός της εκστρατείας και η υποτέλεια στον ιμπεριαλισμό, πέραν των απωλειών σε ανθρώπινες ζωές που έφερε ο τρίχρονος πόλεμος, η μικρασιατική καταστροφή οδήγησε και στον ξεριζωμό ολόκληρης της ελληνικής παροικίας, που αιώνες ζούσε και δημιουργούσε στην περιοχή. Ακόμη η Ελλάδα έχανε τα Δωδεκάνησα που παρέμειναν υπό ιταλική κατοχή, την Ανατολική Θράκη που δόθηκε στην Τουρκία, τη Βόρειο Ηπειρο που επιδικάστηκε στην Αλβανία και την Κύπρο που παρέμεινε στη Βρετανία. Ιδιαίτερα οι Ελληνες της Κύπρου και των Δωδεκανήσων ξεπουλήθηκαν στην αποικιοκρατία με τη Συνθήκη της Λωζάνης, που ακολούθησε τη μικρασιατική καταστροφή, χωρίς καν να ρωτηθούν.

Ο μεγάλος κερδισμένος ήταν ο ιμπεριαλισμός, ιδιαίτερα ο αγγλο-αμερικάνικος. Οι Εγγλέζοι άρπαξαν την ευκαιρία όταν ο στρατός του Κεμάλ καταδίωκε τους Ελληνες της Μικράς Ασίας και ανενόχλητοι, τον Οκτώβρη του '22, κατέλαβαν τη Μοσούλη. Τα πετρέλαια της περιοχής περνούσαν στα χέρια τους. Αλλά και οι Αμερικανοί έβαλαν πόδι στην περιοχή της Εγγύς Ανατολής. Στις 6/8/1923, οι ΗΠΑ υπέγραψαν διμερή συμφωνία με την Τουρκία, με την οποία εξασφάλιζαν για τα αμερικανικά μονοπώλια ίσα δικαιώματα μ' αυτά που είχαν οι τουρκικές επιχειρήσεις. Ο ιμπεριαλισμός μοίρασε τη λεία με το δικό του τρόπο. Κι ανεξαρτήτως ποιες από τις δυνάμεις του ήταν λιγότερο ή περισσότερο κερδισμένες, δυσαρεστημένες ή ευχαριστημένες, το σίγουρο ήταν πως οι μόνοι χαμένοι ήταν οι λαοί της περιοχής.

Εδώ είναι Βαλκάνια! Δεν είναι παίξε - γέλασε. Ποτέ δεν ήτανε, άλλωστε. Μόνο στον εικοστό αιώνα να θελήσει κανείς να δει τι έγινε και τι δεν έγινε σε τούτα τα μέρη, θα συμφωνήσει με το γνωστό ρεφρέν. Δυο βαλκανικοί πόλεμοι στις αρχές του αιώνα, δυο παγκόσμιοι, που "τρύγησαν" για τα καλά τα βαλκανικά εδάφη, μια εκστρατεία - η μικρασιατική - και αρκετοί εμφύλιοι φρόντισαν να κρατούν, για μεγάλες χρονικές περιόδους, σε ροή το ποτάμι του αίματος των βαλκανικών λαών. Οχι ότι δεν μπορούσαν να ζήσουν ειρηνικά και φιλικά οι Βαλκάνιοι. Το απέδειξαν, άλλωστε, όταν για σαράντα τόσα χρόνια, μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ανέπτυξαν πολύ καλές - τις καλύτερες στην ιστορία τους - σχέσεις καλής γειτονίας. Τότε, που στα βαλκανικά κράτη - πλην Ελλάδας και Τουρκίας - οικοδομούνταν ο σοσιαλισμός. Ενώ την υπόλοιπη περίοδο, που ο ιμπεριαλισμός αλώνιζε από το ένα άκρο των Βαλκανίων μέχρι το άλλο, τα βάσανα των λαών τους ήταν ατελείωτα. Αυτή την τεράστια ευθύνη του ιμπεριαλισμού, για όλα όσα έγιναν στην "μπαρουταποθήκη της Ευρώπης" τον 20ό αιώνα, προσπαθεί να ανιχνεύσει το σημερινό μας μικρό αφιέρωμα.