Αυτές τις μέρες ξεκινάει στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής η συζήτηση του νομοσχεδίου του υπουργείου Παιδείας για την Τεχνικο-Επαγγελματική Εκπαίδευση (ΤΕΕ). Πρόκειται για άλλο ένα νομοθέτημα μέσα στις τελευταίες δεκαετίες, που υπόσχεται «αναβάθμιση» για την ΤΕΕ και ευκαιρίες για όσους την επιλέγουν. Αυτά βέβαια δεν τα ακούμε για πρώτη φορά. Ολες οι μέχρι σήμερα κυβερνήσεις υπόσχονταν αναβάθμιση της ΤΕΕ και έφερναν σχετικά νομοθετήματα, με στόχο τη μαζικοποίηση της Τεχνικής Εκπαίδευσης έναντι της Γενικής στο δευτεροβάθμιο επίπεδο και το συμμάζεμα του «άναρχου» τοπίου στο μεταδευτεροβάθμιο επίπεδο. Ωστόσο, παρ' όλες αυτές τις προσπάθειες, η εικόνα της υποβάθμισης παραμένει και χαρακτηρίζει την ΤΕΕ.

Ολα αυτά τα χρόνια π.χ., και κύρια τα χρόνια της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, έγινε και γίνεται προσπάθεια (σίγουρα διαφημιστική...) για να γίνει πιο «ελκυστική» στα μάτια των μαθητών η ΤΕΕ, με πιο χαρακτηριστικό το πρόγραμμα «Νέα Αρχή για τα ΕΠΑΛ», όπου θεσπίστηκε ο θεσμός του μεταλυκειακού έτους μαθητείας, άνοιξαν μια σειρά από νέες ειδικότητες.

Και έχει αξία να ρίξουμε μια ματιά στην εικόνα των ΕΠΑΛ σήμερα, καθώς αυτά αποτελούν ένα μεγάλο τμήμα της ΤΕΕ.

Η πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές των ΕΠΑΛ, παρά τις προσπάθειες διαφήμισής τους, είναι τα χιλιάδες κενά σε εκπαιδευτικούς, εργαστηριακό εξοπλισμό και βιβλία ειδικοτήτων (για πολλά από αυτά βάζουν το χέρι στην τσέπη και οι ίδιοι οι μαθητές). Είναι οι ειδικότητες που ανοιγοκλείνουν με ταχύτητα φωτός, τα ολιγομελή τμήματα που μόνο κάτω από τις κινητοποιήσεις των μαθητών εγκρίνονται κατ' εξαίρεση κάθε χρόνο, ενώ στην πλειοψηφία τους κλείνουν και χιλιάδες σπουδαστές μένουν στον αέρα για τη συνέχιση της ειδικότητας που έχουν ξεκινήσει.

Μετά το ΕΠΑΛ, για τους αποφοίτους συχνά επικρατεί ανασφάλεια, αφού δεν είναι θεσμοθετημένο μόνιμα το ποσοστό εισαγωγής των ΕΠΑΛιτών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ενώ και για όσους μαθητές επιλέγουν τη μαθητεία, είτε αντιμετωπίζουν μεγάλες καθυστερήσεις στην καταβολή του - έτσι και αλλιώς ελάχιστου - μισθού που λαμβάνουν, είτε κάνουν μαθητεία σε άσχετα αντικείμενα, χωρίς να μαθαίνουν επί της ουσίας.

Είναι σύνηθες οι μαθητές που επιλέγουν να πάνε σε ΕΠΑΛ να αντιμετωπίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση σαν μαθητές β' κατηγορίας, σαν «σκάρτοι μαθητές που δεν παίρνουν τα γράμματα», άρα πρέπει να δέχονται χωρίς πολλά πολλά την άσχημη κατάσταση που επικρατεί στα σχολεία τους.

Ομως η ταξικότητα της Εκπαίδευσης στο σύστημα που ζούμε, που έχει κάνει τη μόρφωση ζήτημα πορτοφολιού, είναι αυτή που σπρώχνει τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών, είτε πηγαίνουν σε ΕΠΑΛ είτε σε ΓΕΛ, όλο και πιο μακριά από τη μόρφωση. Είναι απαίτηση της μεγαλοεργοδοσίας ένα μεγάλο κομμάτι αποφοίτων να είναι απλά χειριστές της τεχνολογίας και της επιστήμης και όχι γνώστες της. Να νιώθουν ανίκανοι να κατανοήσουν βαθύτερα την επιστήμη που είναι ενσωματωμένη σε κάθε πρακτική εφαρμογή, να νιώθουν υποτιμημένοι και μειονεκτικά απέναντι σ' αυτούς που «ξέρουν τα μυστικά της», για να μπορούν πιο εύκολα να τους εξουσιάζουν μετά.

Το αστικό σύστημα, αντιμετωπίζοντας την παροχή μόρφωσης ως κόστος, δίνει τόση γνώση όση χρειάζονται τα αφεντικά για να αυξάνουν τα κέρδη τους και ουσιαστικά καλεί τους μαθητές των ΕΠΑΛ να συμβιβάζονται στα λίγα, να «μαθαίνουν στα μισά».

Ωστόσο, πραγματική αναβάθμιση της Τεχνικο-Επαγγελματικής Εκπαίδευσης σημαίνει να προετοιμάζει τους μαθητές για να αντιμετωπίσουν δημιουργικά την εργασία και τη ζωή τους, όποιο επάγγελμα κι αν ακολουθήσουν. Σημαίνει οι ΕΠΑΛίτες να μαθαίνουν την ειδικότητα του επαγγέλματος που επέλεξαν όσο πιο ολοκληρωμένα γίνεται!

Ανεξαρτήτως του λόγου για τον οποίο ο κάθε μαθητής ξεκινά να φοιτά στο ΕΠΑΛ και διάλεξε μια ειδικότητα, ανεξάρτητα από τα σχέδια που έχει ο καθένας για το μέλλον του, υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής:

Από τη στιγμή που μαθαίνει κανείς μια ειδικότητα σε ένα δημόσιο σχολείο, πάνω στην οποία θέλει να εργαστεί στο μέλλον, έχει το αυτονόητο δικαίωμα να τη μάθει όσο πιο ολοκληρωμένα γίνεται. Δηλαδή, να πάρει όλες τις απαραίτητες γνώσεις και εφόδια για να μπορέσει να έχει τις βάσεις να τα βγάλει πέρα σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει και απαιτεί την κατανόηση και παρακολούθηση της εξέλιξης της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Με άλλα λόγια, να μπορεί ο καθένας να έχει ένα στέρεο θεωρητικό υπόβαθρο, για να γίνει καλός σε όποιο επάγγελμα κι αν αποφασίσει να επιλέξει στη ζωή, όποια κι αν είναι τα σχέδιά του.

Γιατί, διαφορετικά δεν θα μπορεί να παρακολουθεί την οποιαδήποτε εξέλιξη της τεχνικής, που αντικειμενικά υπάρχει τον 21ο αιώνα για κάθε επάγγελμα, και θα τρέχει λαχανιασμένος πίσω από την παραμικρή μεταβολή της τεχνολογίας, κυνηγώντας καταρτίσεις επί πληρωμή, όπως γίνεται σήμερα.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Τομέας της Πληροφορικής, που μέσα μόνο στην τελευταία δεκαετία έχει σημειώσει απίστευτη πρόοδο. Ας σκεφτούμε: Πώς μπορεί ένας απόφοιτος ΕΠΑΛ να δουλέψει άμεσα πάνω σε αυτό το αντικείμενο, όταν στο ΕΠΑΛ ο τρόπος που το διδάσκεται είναι του «περασμένου αιώνα»; Οταν πολλές φορές δεν έχει ούτε καθηγητή της συγκεκριμένης ειδικότητας; Οταν τα εργαστήρια έχουν υπολογιστές του 2000 (στην καλύτερη) ή τα βιβλία έχουν να ανανεωθούν επίσης πάνω από μια δεκαετία; `Η όταν στα μαθήματα Γενικής Παιδείας, τα απαραίτητα για να καταλάβει κανείς τι του γίνεται, πολλές φορές δεν γίνεται καν μάθημα;

Και δυστυχώς, μπορούμε να σκεφτούμε τέτοια παραδείγματα για κάθε ειδικότητα...

Χρειάζεται, αντίστοιχα, να αναβαθμιστεί και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται σήμερα η μαθητεία. Να βοηθάει πραγματικά να μάθουν οι μαθητές το επάγγελμά τους. Η μαθητεία να γίνεται σε εργασιακά αντικείμενα που συνδέονται με τον κλάδο των αποφοίτων των ΕΠΑΛ. Οσο η μαθητεία μπορεί και αξιοποιείται από τη μεγαλοεργοδοσία για φθηνή εργασία, τόσο θα εκμεταλλεύονται το πόσο υποβαθμισμένη είναι η παροχή τεχνικής γνώσης στο ΕΠΑΛ και τελικά οι μαθητές δεν θα κερδίζουν όσα θα μπορούσαν από αυτήν.

Φυσικά, ταυτόχρονα με αυτό, κατά τη μαθητεία οι μαθητές, από τη στιγμή που δουλεύουν, έχουν εργασιακά δικαιώματα. Αυτά περιλαμβάνουν τόσο το να πληρώνονται στο ύψος του βασικού μισθού, όπως και πλήρη κάλυψη ασφάλισης και υγείας. Διαφορετικά, με το θεσμό της μαθητείας δίνεται σε μια μεγάλη επιχείρηση η δυνατότητα να προσλαμβάνει με ελάχιστα χρήματα και κάθε χρόνο κάποιον μαθητευόμενο που της βγάζει τη δουλειά ξανά και ξανά έναντι ενός «κανονικού» εργαζόμενου, κάτι που σίγουρα δεν συμφέρει τους απόφοιτους ΕΠΑΛ ως μελλοντικούς εργαζόμενους.

Το γεγονός πως για τη μαθητεία υπάρχει επιτροπή του υπουργείου που συμμετέχουν οι βιομήχανοι, οι εφοπλιστές και οι μεγαλοξενοδόχοι, δείχνει τελικά τους σκοπούς αξιοποίησης της μαθητείας.

Πόσο μάλλον, που η πλειοψηφία των ΕΠΑΛιτών παράλληλα με το σχολείο δουλεύουν είτε πάνω στο αντικείμενό τους είτε κάνοντας μεροκάματα σε άσχετα αντικείμενα.

Γι' αυτό και είναι κομβικό οι μαθητές των ΕΠΑΛ να γνωρίζουν τα εργασιακά τους δικαιώματα, να έρχονται σε επαφή με τα αντίστοιχα κλαδικά σωματεία, να διεκδικούν από κοινού το δίκιο τους. Γιατί μόνο ο οργανωμένος και συλλογικός αγώνας μπορεί να έχει αποτέλεσμα.

Για παράδειγμα, στα επαγγέλματα που έχουν εξοντωτικά ωράρια, ορθοστασία και κούραση, όπως στον τομέα του τουρισμού ή της ευεξίας (π.χ. κομμωτική), δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτές οι συνθήκες εργασίας από κανέναν εργαζόμενο μόνο του. Πόσο μάλλον όταν μπορεί να μπαίνει σε κίνδυνο ακόμα και η σωματική ακεραιότητα του νέου εργαζόμενου, επειδή δεν ξέρει τι να κάνει ή δεν έχει μέτρα προστασίας...

`Η ακόμα και σε επαγγέλματα που μπορεί να φαντάζουν σίγουρα και σταθερά, όπως το να πάρει κανείς το μαγαζί του πατέρα του (όπως πολλοί ΕΠΑΛίτες σκέφτονται), οι εξοντωτικοί όροι που έχουν επιβληθεί από όλες τις κυβερνήσεις για τους αυτοαπασχολούμενους (φόροι, εισφορές στα Ταμεία κ.ο.κ.), αντιμετωπίζονται μόνο με την οργανωμένη διεκδίκηση.

Ο δρόμος της οργανωμένης συλλογικής διεκδίκησης είναι ο μόνος δρόμος που μπορεί να έχει αποτελέσματα για τα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων που επιλέγουν τα ΕΠΑΛ. Είναι αυτός που μπορεί να φέρει πραγματική αναβάθμιση κόντρα στις εκάστοτε υποσχέσεις των αστικών κυβερνήσεων για την ΤΕΕ, που στην πράξη αποδεικνύονται κενές.

Αυτό πιο συγκεκριμένα στα ΕΠΑΛ σημαίνει όλη η γνώση που είναι απαραίτητη για το κάθε επάγγελμα να δίνεται μέσα στο πτυχίο ειδικότητας του ΕΠΑΛ, να σταματήσει το ανοιγοκλείσιμο ειδικοτήτων και τμημάτων με λογικές κόστους εις βάρος των μαθητών και κάθε μαθητής να έχει πρόσβαση στην ειδικότητα που επιλέγει και να την ολοκληρώνει χωρίς εμπόδια. Σημαίνει ακόμα εργαστηριακά κέντρα με σύγχρονη υποδομή, για να γίνεται ουσιαστικά η σύνδεση θεωρίας και πράξης για όλους τους μαθητές, να εξασφαλίζεται δωρεάν ο εξοπλισμός των εργαστηρίων που χρειάζεται και να μην τον αγοράζουν οι μαθητές, αλλά και να μην εμπλέκονται εταιρείες και ιδιώτες. Να διανέμονται σύγχρονα βιβλία με την ευθύνη του κράτους από την αρχή της χρονιάς, να μειωθεί η αναλογία μαθητών/εκπαιδευτικών στις τάξεις και τα εργαστήρια, να εξασφαλιστεί ενισχυτική διδασκαλία σε όλα τα ΕΠΑΛ.

Αντίστοιχα, το πτυχίο ειδικότητας του ΕΠΑΛ να είναι η μόνη προϋπόθεση για την πλήρη πρόσβαση στο επάγγελμα, με ταυτόχρονη κατάργηση των επαγγελματικών εξετάσεων πιστοποίησης επί πληρωμή μετά τη μαθητεία. Κατά τη μαθητεία να υπάρχουν όλα τα εργασιακά δικαιώματα, καθώς και να πληρώνεται στο ύψος του βασικού μισθού της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Ενώ διαρκής, συχνή και δωρεάν πρέπει να είναι η επιμόρφωση των αποφοίτων για κάθε ειδικότητα με ευθύνη του κράτους.