"Δεν μπορούμε να δουλέψουμε. Το εργοστάσιο είναι παγωμένο".

Αυτά είναι τα λόγια των εργαζομένων στο εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ στο Λαύριο, μια βδομάδα μετά το δυστύχημα. Στα μάτια τους, περνάνε ακόμη οι σκηνές της έκρηξης με το νεκρό συνάδελφό τους και τους τραυματισμένους εργαζόμενους.

Η πλειοψηφία των εργαζομένων δεν άντεξε και πήρε την καλοκαιρινή άδεια, για να μπορέσει να ηρεμήσει και να σκεφτούν. Η απογοήτευση, όμως, είναι έντονα χαραγμένη στα πρόσωπα και ειδικά όταν αναφέρονται στο εργοστάσιο που δε θέλουν αν κλείσει, αλλά να λειτουργήσει με ασφάλεια για τη ζωή τους.

"Εμπαινα αυτές τις μέρες στο εργοστάσιο και είχα συνέχεια φόβο. Χτες δεν άντεξα, στις 11 το πρωί σηκώθηκα και έφυγα. Το εργοστάσιο είναι παγωμένο και σκέφτεσαι συνέχεια το δυστύχημα", είπε χαρακτηριστικά ο Αμέτ Χαμντί."Πάμε στο εργοστάσιο, συνέχισε, και κάνουμε μόνο καθαριότητα και σκεφτόμαστε συνέχεια μην κάνει πάλι μπαμ! Με τους συναδέλφους δε μιλάμε, τι να πούμε. Χάθηκε ένας συνάδελφος, τεχνίτης 15 χρόνια εκεί. Δεν έχουμε όρεξη να δουλέψουμε. Ολος ο κόσμος θέλει να φύγει. Η γυναίκα μου, κάθε πρωί, μου λέει να μην πάω για δουλιά και ας φάμε σκέτο ψωμί, αλλά τι να κάνω έχω τέσσερα παιδιά να μεγαλώσω", είπε χαρακτηριστικά.

Η Μεμέτ Μιρά, η οποία δουλεύει στο τμήμα συσκευασίας, τόνισε ότι "την ώρα της έκρηξης είχαμε κάνει διάλειμμα, αλλιώς θα είχαμε σκοτωθεί και εμείς. Εχω απογοητευτεί και δεν μπορώ να δουλέψω πια. Καλύτερα να δουλέψω αλλού με λιγότερα λεφτά, αλλά να έχω τη ζωή μου σίγουρη".

Ο Μεχμέτ Μεμέτ ήταν αυτός που είδε πρώτος το καζάνι να έχει πιάσει φωτιά και το φώναξε. "Την ώρα που έπιασε φωτιά, πήγαινα στην καντίνα, την είδα και φώναξα, "παιδιά, φωτιά πάμε να τη σβήσουμε". Ευτυχώς δεν πήγαμε, γιατί μετά από λίγο έγινε η έκρηξη. Ευτυχώς υπήρχε ένα ντουβάρι και χτυπήσαμε και σωθήκαμε. Εκείνη την ώρα, όλα τα συνεργεία είχαν διάλειμμα, αλλιώς θα είχαμε σίγουρα κι άλλους νεκρούς".

Ο Σαλί Μεμέτ,μέλος της διοίκησης του σωματείου και μέλος της Επιτροπής για την Υγιεινή και Ασφάλεια, επιρρίπτει σοβαρές ευθύνες στη διοίκηση του εργοστασίου, καθώς και στη φιλοκυβερνητική πλειοψηφία της διοίκησης του σωματείου, καταγγέλλοντας συνδικαλιστές του ΠΑΣΟΚ. "Τα ίδια τα μέλη της πλειοψηφίας της διοίκησης του σωματείου, λέει, όταν σχολούσαμε, έμεναν πίσω και πετούσαν τα οξέα μέσα στο πηγάδι. Η δικαιολογία που πρόβαλλαν ήταν ότι έπρεπε να λειτουργήσει το εργοστάσιο και επειδή τα καζάνια δε χωρούσαν άλλα απόβλητα τα πέταγαν στο πηγάδι για να μπορούμε να παράγουμε κάθε μέρα".

Και ο Σ. Μεμέτ σχολίασε: "Να το έκανε η εταιρία με ανθρώπους της, θα το καταλάβαινα, γιατί έτσι τη συμφέρει. Αλλά να το κάνει το ίδιο το σωματείο - είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό. Κι όχι μόνο αυτό. Εγινε ολόκληρη έκρηξη και ένας συνάδελφός μας σκοτώθηκε και το σωματείο δεν έβγαλε ούτε μια ανακοίνωση και ούτε συνεδρίασε το διοικητικό του συμβούλιο".

Ο Σ. Μεμέτ υπογραμμίζει και τις ευθύνες του υπουργείου Εργασίας και του Εργατικού Κέντρου, όπου είχε κάνει καταγγελίες πριν ακόμα και απ' την έκρηξη του Μάη. "Το υπουργείο Εργασίας, είπε ο Σ. Μεμέτ, μου απάντησε ότι η ΠΥΡΚΑΛ είναι κρατική επιχείρηση και δεν μπορεί να κάνει τίποτα, εκτός του να στείλει επιτροπή να ελέγξει. Από την άλλη, ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου, Π. Μπαφίλιας, μου είπε να τον καλέσει γραπτά το σωματείο απλά για να βοηθήσει". Στην κυβερνητική πολιτική για συρρίκνωση και αφανισμό της αμυντικής βιομηχανία, ενέταξε τη γενικότερη άθλια κατάσταση του εργοστασίου της ΠΥΡΚΑΛ ο Σαλί Μεμέτ. "Ηδη, είπε, στα άλλα δύο, στην Ελευσίνα και τον Υμηττό, δεν υπάρχουν παραγγελίες και οι εργαζόμενοι δε δουλεύουν. Μόνο αυτό το κομμάτι της ΠΥΡΚΑΛ δουλεύει ακόμη, αλλά και αυτό όχι για πολύ. Η ίδια η κυβέρνηση, αντί να στηρίξει το εργοστάσιο και να το εκσυγχρονίσει, έχει ξεκινήσει και κάνει εισαγωγές δυναμίτη".

Στο εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ στο Λαύριο κατασκευάζονται δυναμίτες. Υπάρχουν ακόμα δυο εργοστάσια της ΠΥΡΚΑΛ: Ενα στον Υμηττό που παράγει πυρομαχικά τρίτης γενιάς και ένα στην Ελευσίνα, όπου κατασκευάζονται βλήματα για κανόνια.

Στο εργοστάσιο του Λαυρίου εργάζονται συνολικά 55 άτομα, από τους οποίους οι 17 μόνο είναι στην παραγωγή δυναμίτη και οι υπόλοιποι είναι διοικητικοί υπάλληλοι. Η πρώτη ύλη για την παραγωγή του δυναμίτη είναι η νιτρογλυκερίνη. Για να βγει η νιτρογλυκερίνη πρέπει να γίνει πρώτα νίτρωση των χημικών υλικών. Αφού γίνει η νίτρωση και παρασκευαστεί η νιτρογλυκερίνη, τα τοξικά απόβλητα της παρασκευής αυτής μέσω δύο σωλήνων μεταφέρονται σε καζάνια. Από εκεί η εταιρία της ΠΥΡΚΑΛ είχε κάνει συμφωνία με εργοστάσιο λιπασμάτων, το οποίο έστελνε βυτία και έπαιρνε τα απόβλητα αυτά και τα χρησιμοποιούσε.

Μετά την πρώτη έκρηξη στις 5 Μάη στο εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ το εργοστάσιο λιπασμάτων σταμάτησε να στέλνει βυτία για να παίρνουν τα απόβλητα. Η διοίκηση όμως του εργοστασίου αντί να βρει λύση, όταν γέμιζαν τα καζάνια, και να σταματήσει τη νίτρωση, έδινε εντολή να ρίχνουν τα απόβλητα σε ένα πηγάδι, δημιουργώντας μια εστία απειλής για την υγεία όλης της πόλης του Λαυρίου.

Μετά την πρώτη έκρηξη δόθηκαν τα χρήματα και ξεκίνησε να κατασκευάζεται η δεξαμενή, η οποία είναι μια ειδική μηχανή όπου καταλήγουν τα απόβλητα και αδρανοποιούνται. Οπως μας είπαν μάλιστα οι εργαζόμενοι τα αδρανοποιημένα απόβλητα μπορούν να χρησιμεύσουν για την παραγωγή απορρυπαντικών και η ΠΥΡΚΑΛ να έχει έσοδα.

Ο Σαλί Μεμέτ είπε: "Μετά την πρώτη έκρηξη που έγινε το εργοστάσιο, έπρεπε να σταματήσει να λειτουργεί και να φτιάξουν τον πύργο με τη δεξαμενή που ζητάγαμε τόσα χρόνια. Από τη μια όμως κατασκεύαζαν τον πύργο, από την άλλη προχωρούσαν στην παραγωγή παράνομα και χωρίς μέτρα ασφάλειας. Δεν είχαμε καζάνια να πετάμε τα απόβλητα από τη νίτρωση και τα έριχναν μέσα σε ένα πηγάδι. Το εργοστάσιο δουλεύει χωρίς χημικό. Ο μέχρι πρότινος χημικός έγινε διευθυντής στο εργοστάσιο και δεν ασχολείται καθόλου με την παραγωγή. Ο χημικός είναι απαραίτητος. Αν είχαμε χημικό, δε θα γινότανε η έκρηξη".

Ο Σαλί Ραμαντάν εργάζεται 19 χρόνια στο εργοστάσιο και έχει περάσει απ' όλα τα τμήματα του. "Οταν, λέει ο Σαλί, έγινε η έκρηξη στο καζάνι, η θερμοκρασία είχε ανέβει κατακόρυφα. Εκείνη την ώρα έπρεπε να υπήρχε ένας χημικός να τη μετρήσει και να σταματήσει τις μηχανές, αυτό όμως δεν έγινε. Αυτή η κατάσταση όμως ήταν καθημερινή και το πρόβλημα δε λύνεται μόνο με την κατασκευή δεξαμενής. Θα είναι άχρηστη, αν δεν εκσυγχρονιστεί όλο το εργοστάσιο, το οποίο λειτουργεί με προπολεμικά χαλασμένα μηχανήματα που κάθε δυο και τρεις χαλάνε".

Και ο Σ. Ραμαντάν τονίζει: "Κάθε μέρα τη στιγμή που η νιτρογλυκερίνη πρέπει να φύγει από το μηχάνημα νίτρωσης και να πάει στο κατάλληλο καζάνι αλλάζει διαδρομή λόγω βλάβης. Κάθε μέρα τρέχω να την τραβήξω από εκεί, ώστε να μη γίνει εξαέρωση και τιναχτούμε στον αέρα. Η κατάσταση αυτή συνεχίζεται περίπου 1,5 χρόνο και την καταγγέλλω συνέχεια στον υπεύθυνο, αλλά κανένα μέτρο δεν πάρθηκε ώστε να αλλαχτούν τα μηχανήματα. Οι εκρήξεις στα καζάνια είναι καθημερινές, αφού ξεχειλίζουν, ανεβαίνει η πίεση και η θερμοκρασία".

Εκτός από τους κινδύνους, υπάρχει και η εντατικοποίηση της δουλιάς. "Ενώ κανονικά στο 8ωρο πρέπει να βγάλουμε περίπου 10 μαλαξέρ (καζάνια) με υλικό, έρχεται ο εργοδηγός και μας πιέζει να βγάλουμε 13-14 μαλαξέρ", είπε ο Θωμάς και υπογράμμισε: "Αν έχει πολλή ζέστη δεν μπορείς να εργαστείς καθόλου, ζαλίζεσαι συνέχεια. Οχι απλά δεν πρέπει να βγάζουμε περισσότερα μαλαξέρ σε ένα 8ωρο, αλλά και λιγότερα από τα κανονικά. Η διοίκηση όμως μας βάζει με το ζόρι να βγάζουμε παραπάνω".

"Υπάρχει μεγάλη πίεση στη δουλιά, λέει ο Σ. Μεμέτ. Η εταιρία ζητάει μεγαλύτερη παραγωγή, η οποία όμως για να βγει εξαρτάται και από τον καιρό. Εάν κάνει πολλή ζέστη, τα υλικά σκληραίνουν και ο κόσμος δεν μπορεί να δουλέψει. Πολλοί εργαζόμενοι ζαλίζονται και τους μεταφέρουμε στο Κέντρο Υγείας".

Η εντατικοποίηση της δουλιάς οφείλεται στο γεγονός ότι η ΠΥΡΚΑΛ πήρε τους πελάτες μιας άλλης εταιρίας που έκλεισε. Η ΠΥΡΚΑΛ είχε σκοπό να βάλει και μια ακόμα βάρδια, αλλά δεν το έκανε λόγω έλλειψης υποδομής.

Χιλιάδες βαμβακοπαραγωγοί δεν έχουν πάρει την επιστροφή της συνυπευθυνότητας, που αντιστοιχεί σε 60 δραχμές για κάθε κιλό βαμβακιού που παραδόθηκε στους εκκοκκιστές τον Οκτώβρη του 1996. Η μη εξόφληση των βαμβακοπαραγωγών έχει δημιουργήσει οξύ οικονομικό πρόβλημα στους παραγωγούς, αφού πέρυσι είχαν και μειωμένη παραγωγή, ενώ "τρέχουν" τα έξοδα της φετινής καλλιέργειας.

Ο Σύλλογος Γεωπόνων του Νομού Καρδίτσας, με ανακοίνωσή του, καταγγέλλει την τακτική των εκκοκκιστών, που αρνούνται να αποδώσουν στους αγρότες τις 60 δραχμές κατά κιλό και τις παρακρατούν παράνομα. Είναι πρωτοφανές, τονίζουν οι γεωπόνοι, να έχουμε φθάσει στα μέσα Αυγούστου και να μην έχει καταβληθεί στους βαμβακοπαραγωγούς το υπόλοιπο των 60 δραχμών από την επιδότηση που δικαιούνται. Οι ευθύνες, βεβαίως, εντοπίζονται στον Κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης και σε κείνους που τον αποδέχτηκαν και συμφώνησαν, επισημαίνει ο Σύλλογος των Γεωπόνων, αλλά φέτος εμφανίστηκε και ένα ακόμα εμπόδιο: Οι έμποροι - εκκοκκιστές αξιώνουν να εισπράξουν μέρος από την επιδότηση των παραγωγών, με το επιχείρημα ότι η απόδοση του βαμβακιού ήταν κατώτερη του κανονικού, λόγω ποιότητας. Αυτό, όμως, το γνώριζαν έγκαιρα οι εκκοκκιστές, ενώ γνωρίζουν ότι στον ίδιο τον Κανονισμό της ΕΕ, που επικαλούνται για να μην καταβάλουν ολόκληρη την επιδότηση, προβλέπεται ο "όρος της ελάχιστης τιμής", που δεν πρόλαβαν οι εταίροι της ΕΕ νακαταργήσουν. Σε κάθε περίπτωση, οι εκκοκκιστές δεν μπορούν να αρνούνται την επιδότηση στους βαμβακοπαραγωγούς, τονίζει ο Σύλλογος των Γεωπόνων.

Πέρα από την άρνηση των εκκοκκιστών να δώσουν την επιδότηση των 60 δραχμών κατά κιλό βαμβακιού στους παραγωγούς, ο Γεωπονικός Σύλλογος Καρδίτσας επισημαίνει ότι η κυβέρνηση έχει όλα τα μέσα, ώστε να γίνει άμεσα η εξόφληση των βαμβακοπαραγωγών για όλο το ποσό της επιδότησης. Ακόμα, ζητά να καταβληθούν οι συμπληρωματικές τιμές (συμπληρωματικά τιμολόγια, λόγω ανώτερης ποιότητας) των περιόδων 1995/96 και 1996/97, που τα οφείλουν σε ένα μεγάλο αριθμό δικαιούχων βαμβακοπαραγωγών και δεν τα αποδίδουν ακόμα οι εκκοκκιστές.

Στην εγκατάλειψη της τευτλοκαλλιέργειας από τους παραγωγούς οδηγούν πρωτοφανή, απαράδεκτα μέτρα που προσπαθεί να επιβάλει η διοίκηση της Βιομηχανίας Ζάχαρης σε βάρος των τευτλοπαραγωγών.

Αυτό διαπιστώθηκε σε σύσκεψη τευτλοπαραγωγών της Πιερίας, που οργανώθηκε την περασμένη Δευτέρα στα γραφεία της ΕΑΣ Πιερίας στην Κατερίνη. Οπως ανακοινώθηκε συγκεκριμένα, η ΕΒΖ μεθοδεύει δραστική μείωση της τιμής των τεύτλων, αλλάζοντας τον τρόπο υπολογισμού των τιμών και πληρωμής της αξίας των τεύτλων. Η διοίκηση της Βιομηχανίας Ζάχαρης καταργεί και τη στρεμματική κατανομή της καλλιέργειας τεύτλων και, τώρα, καθορίζει την ποσόστωση με τόνους - λες και είναι οι παραγωγοί που καθορίζουν την απόδοση ανά στρέμμα για να μπορούν εκ των προτέρων να ξέρουν πόσα στρέμματα θα καλλιεργήσουν... Θα καθυστερεί η εξόφληση του προϊόντος στους παραγωγούς τεύτλων, αφού ένα μήνα μετά την παράδοση του προϊόντος θα δίνεται προκαταβολή της αξίας της παραγωγής στο 80% και η εξόφληση του υπόλοιπου 20% θα γίνεται στα τέλη Φλεβάρη, όταν θα οριστικοποιείται η συνολική ποσόστωση. Τέλος, πρόβλημα δημιουργείται και με την κατάργηση του μέτρου για μη πληρωμή μεταφορικών στις περιπτώσεις που αφορούν αποστάσεις μεγαλύτερες των 80 χιλιομέτρων από το εργοστάσιο.

Τα παραπάνω μέτρα, όταν έγιναν γνωστά στη σύσκεψη, προκάλεσαν την έντονη αγανάκτηση των τευτλοπαραγωγών. Θα οδηγήσουν στην εγκατάλειψη της καλλιέργειας και τις αθρόες εισαγωγές ζάχαρης από το εξωτερικό για την κάλυψη των αναγκών της χώρας - και να σκεφθεί κανείς πως η χώρα μας πριν την ένταξη ήταν εξαγωγική σε ζάχαρη χώρα... Από τους συγκεντρωμένους στιγματίστηκε η τακτική της διοίκησης της ΕΒΖ, η οποία προκειμένου να περιορίσει το κόστος της ζάχαρης - όπως διατείνεται - όχι μόνον επιβάλλει αντεργατικά μέτρα για μείωση του εργατικού κόστους (δυστυχώς, με τη συναίνεση της διοίκησης του Σωματείου Εργαζομένων...), αλλά πλήττει και την ίδια την καλλιέργεια. Οι απαράδεκτοι όροι καλλιέργειας που επιβάλλονται θα μειώσουν το εισόδημα των παραγωγών δραματικά και, είναι βέβαιο, θα υποχρεώσουν τους παραγωγούς να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια, μια από τις ελάχιστες δυναμικές καλλιέργειες στη χώρα μας.

Οι παραγωγοί και οι οργανώσεις τους συνειδητοποιούν πως δεν πρέπει να περάσουν αυτά τα καταστροφικά για την τευτλοκαλλιέργεια μέτρα. Ηδη, την ερχόμενη Δευτέρα στις 9.30 το απόγευμα, οι τευτλοπαραγωγοί της Πιερίας μαζί και όσοι έχουν μηχανήματα εξαγωγής τεύτλων, αποφάσισαν να συγκεντρωθούν στο Εργατικό Κέντρο Πιερίας, προκειμένου να μεθοδεύσουν την αντίδρασή τους, να συντονίσουν τον αγώνα τους σχετικά.

Ηταν Παρασκευή. 1η Αυγούστου 1997. Η ώρα ήταν 11 πμ. Το καζάνι με τα απόβλητα της νιτρογλυκερίνης ανέβασε για μία ακόμη φορά θερμοκρασία.

Μέσα σε λίγα λεπτά πήρε φωτιά. Μια δυνατή έκρηξη στο εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ συγκλόνισε για δεύτερη φορά μέσα σε τρεις μήνες την πόλη του Λαυρίου. Αυτή τη φορά όμως ο απολογισμός ήταν τραγικός: Ενας νεκρός και οχτώ τραυματίες.

Παρασκευή, 8 Αυγούστου 1997. Εξι εργαζόμενοι της ΠΥΡΚΑΛ μιλάνε και καταγγέλλουν την άθλια κατάσταση του εργοστασίου, την αδιαφορία της διεύθυνσης του εργοστασίου και την πολιτική της κυβέρνησης για την αμυντική βιομηχανία, τη στάση των συνδικαλιστών του ΠΑΣΟΚ, που οι ίδιοι πέταγαν τα απόβλητα σε πηγάδι. Θυμούνται στιγμές της έκρηξης και την παγωμάρα που νιώθουν πια μέσα στο εργοστάσιο, έχοντας κρατήσει στη μνήμη τους το νεκρό συνάδελφό που πλήρωσε με τη ζωή του την αδιαφορία των αρμοδίων.

"Φοβήθηκα πολύ. Μετά πήγα και βρήκα τον πατέρα μου και τον αγκάλιαζα και τον φίλαγα. Εγώ δε θα τους αφήσω να πεθάνουν εκεί μέσα. Να πάνε μόνοι τους να τα μαζέψουν τα σκουπίδια. Εγώ θα παλέψω και θα προσπαθήσω να μην πάθει άλλο κακό ο πατέρας μου".

Αυτά είναι λόγια του δεκάχρονου Ακη, γιου του Σαλί Μεμέτ. Λόγια ενός παιδιού, που μέχρι να δει την περασμένη Παρασκευή τον πατέρα του ζωντανό "τρελάθηκε", αλλά παράλληλα πείσμωσε και έδωσε όρκο να μην επιτρέψει σε κανένα να του κάνει κακό.

Οι εργάτες της ΠΥΡΚΑΛ μιλούν στον συντάκτη του "Ρ"

Η πύλη της ΠΥΡΚΑΛ

Αμέσως μετά τη θανατηφόρα έκρηξη

ΡΕΠΟΡΤΑΖ:

Γ. ΜΙΧΑΗΛΑΡΗΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:

Μ. ΠΑΚΙΑΣ