Το θέμα των αρχείων ελληνικών πολιτικών κομμάτων και πολιτικών προσωπικοτήτων, η διαχείρισή τους και το ζήτημα της πρόσβασης σ' αυτά ιστορικών επιστημόνων και ερευνητών απασχόλησε την ημερίδα, που διοργάνωσε το περασμένο Σάββατο η Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία (ΕΑΕ). Στην ημερίδα μίλησαν:

- Ο αρχειονόμος Ζήσιμος Συνοδινός,πρόεδρος της ΕΑΕ, ο οποίος αναφέρθηκε στη διεθνή εμπειρία διαχείρισης πολιτικών αρχείων και της πρόσβασης σ' αυτά.

- Η αρχειονόμος Βαλεντίνη Τσελίκα, η οποία αναφέρθηκε στα αρχεία που διαθέτει το Μουσείο Μπενάκη, στη διαχείρισή τους και στους όρους πρόσβασης που τα διέπουν. Μεταξύ άλλων, η ομιλήτρια σημείωσε ότι η πρόσβαση στα αρχεία που έχει στην κατοχή του το Μουσείο Μπενάκη υπόκειται στους περιορισμούς που έχουν θέσει οι ιδιώτες, οι οποίοι δώρισαν το αρχειακό τους υλικό στο Μουσείο και από τους περιορισμούς που θέτει ο νόμος.

- Ο καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας Π. Πετρίδης, ο οποίος αναφέρθηκε στα αρχεία του ιδρύματος Γ. Παπανδρέου, του οποίου είναι αντιπρόεδρος.

- Ο ιστορικός Φ. Ηλιού, ο οποίος αναφέρθηκε στα αρχεία που έχει στην κατοχή της η εταιρεία Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (τμήμα των αρχείων του ΚΚΕ, τα αρχεία της προδικτατορικής ΕΔΑ, τα αρχεία του "ΚΚΕ εσωτερικού" και της ΕΑΡ, αρχεία της ΕΠΟΝ κλπ.) και στις δυνατότητες πρόσβασης σ' αυτά. Υποστήριξε τη θέση για δυνατότητα απόλυτης πρόσβασης του ερευνητή στα αρχεία, πλην εκείνων που αφορούν ατομικές υποθέσεις ζώντων. Μια θέση, που, φυσικά, δε βρήκε σύμφωνους τους περισσότερους από τους άλλους ομιλητές.

- Ο καθηγητής Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Κ. Σβολόπουλος, ο οποίος αναφέρθηκε στα αρχεία του ιδρύματος Κ. Καραμανλή.

- Η ιστορικός Ξένια Μπαλωτή, η οποία αναφέρθηκε στα αρχεία τουιδρύματος Στ. Καλλέργη και στα αρχεία της ΓΣΕΕ.

- Ο δημοσιογράφος Π. Κουταφάς, ο οποίος αναφέρθηκε στα αρχεία του ιδρύματος Α. Τρίτση.

- Ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, μέλος του ΕΓ του και πρόεδρος του Ι.ΣΤΑ.ΜΕ. Γ. Σουλαδάκης, ο οποίος ανέφερε γενικότερους προβληματισμούς γύρω από το ζήτημα των αρχείων.

Αν και δεν είναι εύκολο να συνοψίσει κανείς με πληρότητα τη συζήτηση που έγινε, μπορούν να επισημανθούν ορισμένα συμπεράσματα κοινής αποδοχής. Συγκεκριμένα:

- Υπογραμμίστηκε η ανάγκη συντονισμού των φορέων και της πολιτείας, για τον εντοπισμό, τη διάσωση και την επιστημονική διαχείριση των αρχείων που υπάρχουν στη χώρα μας.

- Τονίστηκε πως το ζήτημα της πρόσβασης στα αρχεία, τόσο διεθνώς, όσο και στην Ελλάδα διέπεται και πρέπει να διέπεται από σταθερούς κανόνες. Η ιδέα της απόλυτης πρόσβασης δε συναντιέται πουθενά στον κόσμο, γιατί η πρόσβαση δεν μπορεί, π.χ., να περιορίζει τη δυνατότητα του ατόμου να περιφρουρήσει τον εαυτό του από διαρροή πληροφοριών, που αγγίζουν το σκληρό πυρήνα της προσωπικής του ζωής, αλλά ούτε και να απαλλοτριώνει το δικαίωμα κομμάτων και πολιτικών να ασκούν πολιτική.

- Επισημάνθηκαν καθυστερήσεις που υπάρχουν στην Ελλάδα, όσον αφορά την ανάπτυξη των επιστημών που σχετίζονται με τα αρχεία (διάσωση, συντήρηση, αρχειοθέτηση, αξιοποίηση νέων τεχνολογιών κ.ο.κ.).

- Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε από ομιλητές στο οικονομικό πρόβλημα που υπάρχει, ούτως ώστε τα αρχεία να συγκεντρώνονται, να συντηρούνται και να αξιοποιούνται.

Μιλώντας στην ημερίδα, η Ελένη Μπέλλου,οικονομολόγος και μέλος της Γραμματείας της ΚΕ του ΚΚΕ, τόνισε τα εξής:

"Ως κόμμα, έχουμε δεχτεί το ενδιαφέρον και τις πρωτοβουλίες στήριξης των προσπαθειών μας για τη διάσωση και συντήρηση του δικού μας αρχείου και έχουμε εκφράσει τις ευχαριστίες μας, έχουμε πάρει μέρος και σε άλλες πρωτοβουλίες, όπως του ΕΜΠ, για τον εντοπισμό προβλημάτων φύλαξης, συντήρησης, διαχείρισης αρχείων.

Ως προς το θέμα της σημερινής ημερίδας, θα ήθελα αρχικά να σημειώσω ορισμένες γενικές κατευθυντήριες θέσεις:

α) Κάθε αρχείο πολιτικού κόμματος ή πολιτικής προσωπικότητας ή και ιδρύματος έχει την αυτοτέλεια και την ιδιαιτερότητά του, χαρακτηριστικά που εκδηλώνονται και στη διαχείρισή του και στην πρόσβαση σ' αυτό.

β) Η οργάνωση, συντήρηση και αξιοποίηση ενός αρχείου απαιτεί ανάλογες επιστημονικές γνώσεις, τεχνικές και εμπειρίες. Από τις εργασίες συντήρησης, αποκατάστασης των αρχείων που υπάρχουν στην Ελλάδα, από τις εργασίες οργάνωσης και διαχείρισης των αρχείων, έχει συσσωρευτεί πλούσιο υλικό. Τίθενται προβλήματα για την επιστημονική έρευνα και για αναζήτηση τεχνικών μεθόδων αντιμετώπισής τους.

γ) Στην Ελλάδα υπάρχει ένα αξιόλογο επιστημονικό και τεχνικό δυναμικό σε όλους τους κλάδους, που άπτονται της συντήρησης, διαχείρισης, πρόσβασης σ' ένα αρχείο. Ισως, όμως, χρειάζεται ένα Επιστημονικό Κέντρο, το οποίο θα αναπτύσσει την έρευνα, θα κατακτά νέες επιστημονικές γνώσεις και τεχνικές μεθόδους για τους επιμέρους κλάδους, που άπτονται των ευρύτερων εργασιών συντήρησης και διαχείρισης ενός αρχείου.

Από την άποψη αυτή, θα θεωρούσαμε χρήσιμες πρωτοβουλίες, συντονισμένες ενέργειες και διεκδικήσεις, στην κατεύθυνση διαμόρφωσης ενός σχεδίου έγκυρων οδηγιών, που να προσανατολίζει σωστά στην οργάνωση των αρχείων από την άποψη των συνθηκών φύλαξης και συντήρησης.

Η σκοπιμότητα αυτού του μέτρου σχετίζεται με την αποκατάσταση από αναπόφευκτες καταστροφές που υφίστανται τα αρχεία και ειδικά σπάνια και πρωτότυπα αρχειακά υλικά ή την πρόληψη από ανεπανόρθωτες καταστροφές (π.χ., πλημμύρες, πυρκαγιές).

Η ηλεκτρονική αρχειοθέτηση, απαραίτητη και χρήσιμη για κάθε αρχείο, δεν αναιρεί την παραπάνω ανάγκη.

Το πρωτότυπο υλικό δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να καταστρέφεται.

Ως συμπέρασμα και ως πολιτικό αίτημα,θα λέγαμε ότι απαιτείται Σχολή πανεπιστημιακού επιπέδου, με τις απαιτούμενες εξειδικεύσεις, προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου.

Νομίζουμε ότι φορείς, όπως και η Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, μπορούν να συμβάλουν στη διεύρυνση της περιορισμένης ελληνικής βιβλιογραφίας, στην ελληνική έκδοση ξένης βιβλιογραφίας. Η ύπαρξη μιας ανάλογης περιοδικής έκδοσης θα μπορούσε να συμβάλει στην πληροφόρηση και το συντονισμό φορέων, επιστημονικού και τεχνικού δυναμικού, σ' αυτόν τον τομέα".

"Η συγκέντρωση του αρχειακού υλικού έγινε κατά το χρονικό διάστημα '89 - '90. Η πλημμύρα του '94, όπως σας είναι γνωστό, έθεσε σε σοβαρό κίνδυνο το αρχείο του ΚΚΕ.

Μετά το στάδιο της διάσωσης, βρισκόμαστε στο στάδιο συνολικής οργάνωσης του αρχείου, που περιλαμβάνει όλες τις εργασίες, αποκατάστασης, συντήρησης, φύλαξης, μηχανοργάνωσης.

Εχουμε συνεργασία για επιστημονική στήριξη και τεχνική βοήθεια με φορείς, όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη, το ΕΜΠ.

Η όλη εργασία απαιτεί μεγάλο οικονομικό κόστος".

"Θα ήθελα, αρχικά, να σημειώσω ότι και σ' αυτόν τον τομέα εκδηλώνονται τα χαρακτηριστικά της αυτοτέλειας και ιδιαιτερότητας του κάθε αρχείου.

Ως ΚΚΕ, ιδιοκτήτης και διαχειριστής του δικού του αρχείου, είμαστε από τα κόμματα που δημιουργούμε ευνοϊκές συνθήκες πρόσβασης: Εχουμε σταθερές δημοσιεύσεις, π.χ., τα Επίσημα Κείμενα του ΚΚΕ, ζώνες δημοσίευσης αρχειακού υλικού στο θεωρητικό πολιτικό περιοδικό της ΚΕ, την "Κομμουνιστική Επιθεώρηση" και στην ημερήσια εφημερίδα της ΚΕ, το "Ριζοσπάστη", άλλες ειδικές εκδόσεις. Στα πλαίσια αυτά, θα κυκλοφορήσει η έκδοση μελέτης του Νίκου Μπελογιάννη για "Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα", προς τιμήν των 46 χρόνων από την εκτέλεσή του.

Υπογραμμίζω ότι έχουμε ανταποκριθεί σε συνεργασίες με άλλους εκδοτικούς οίκους, δίνοντας υλικό για δημοσίευση.

Συνοψίζοντας, θα σημείωνα τις εξής κατευθυντήριες θέσεις ως προς το ζήτημα της πρόσβασης:

α) Η πρακτική, στην Ελλάδα και διεθνώς, επιβεβαιώνει ότι για κάθε αρχείο πολιτικού κόμματος, πολιτικής προσωπικότητας ή ιδρύματος, οι όροι πρόσβασης διαμορφώνονται από την ίδια τη διεύθυνσή του. Από αυτήν, γίνεται η επιλογή του τι, πώς, πότε δίνεται.

Αυτή την αρχή και πρακτική ακολουθούν, όχι μόνο αρχεία πολιτικών κομμάτων, αλλά κάθε είδους αρχεία, π.χ., κρατικά αρχεία, αρχεία Τραπεζών.

β) Ως προς τη σχέση πρόσβασης σε αρχείο και αξιοποίησης αρχειακού υλικού για την ιστορική έρευνα, θα σημείωνα τα εξής:

Κάθε κόμμα, εκφράζοντας συμφέροντα συγκεκριμένης τάξης, αποτελεί ταυτόχρονα μέρος της ιστορίας ενός έθνους, στην προκειμένη της ιστορίας του ελληνικού έθνους.

Και η ιστορία του ΚΚΕ, ως κόμματος της εργατικής τάξης, αποτελεί τμήμα της ιστορίας του ελληνικού έθνους. Ταυτόχρονα, η ιστορία του, που διασώζεται εγγράφως και στο αρχείο του, είναι ιστορία του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα, καθώς και της ιστορίας άλλων καταπιεσμένων κοινωνικών στρωμάτων.

Η αυτοτέλεια και ιδιαιτερότητα του αρχείου του, όπως και κάθε αρχείου κόμματος ή πολιτικής προσωπικότητας, έγκειται ακριβώς σ' αυτό το ταξικό περιεχόμενο του πολιτικού συστήματος, αλλά και της κρατικής δομής.

Το ΚΚΕ ενδιαφέρεται για την ιστορική αλήθεια, γι' αυτό και διαμορφώνει όρους αποκάλυψής της, μέσω της γνωριμίας με το ανάλογο αρχειακό υλικό.

Ομως, ιστορία δεν είναι μόνο καταγραφή γεγονότων. Είναι, ταυτόχρονα, και ερμηνεία γεγονότων, γεγονότα, τα οποία διαδραματίζονται από κοινωνικές ομάδες και τάξεις, με διαφορετικά συμφέροντα, με ηγέτες και ηγετικές ομάδες που συνδέονται με αυτά ή άλλα ταξικά συμφέροντα.

Γι' αυτό και συχνά η ιστορική αλήθεια συσκοτίζεται, αμαυρώνεται, διαστρεβλώνεται, στο όνομα της ιστορίας, υπηρετώντας ιδεολογικούς και πολιτικούς στόχους αντίπαλης τάξης.

Γι' αυτό το λόγο, η αρχή της αυτοτέλειας στη διαχείριση ενός αρχείου πολιτικού κόμματος και στους όρους πρόσβασης σ' αυτό δεν έρχεται σε αντιπαράθεση, αντίθετα μάλιστα, υπερασπίζεται τη διερεύνηση της ιστορικής αλήθειας".

ΛΕΥΚΩΣΙΑ (του ανταποκριτή μας). - Εφτασε χτες το βράδυ στην Κύπρο, ύστερα από απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο ειδικός σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ για το Κυπριακό Ντιέγκο Κορντοβέζ, ο οποίος θα καταβάλει προσπάθειες με σκοπό την ενεργοποίηση των συνομιλιών για το Κυπριακό.

Ο Κορντοβέζ κομίζει επιστολές του Κόφι Ανάν προς τον Πρόεδρο Κληρίδη και τον Ντενκτάς, με τις οποίες τους καλεί να εργαστούν για να βγει το Κυπριακό από το σημερινό αδιέξοδο. Ο ειδικός σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ θα παραμείνει στην Κύπρο έξι μέρες και θα έχει χωριστές συναντήσεις με τον Πρόεδρο Κληρίδη και τον Ντενκτάς. Ο Κύπριος Πρόεδρος θα επιστρέψει την Πέμπτη από το Ισραήλ.

Επίσης χτες το βράδυ έφτασε στην Κύπρο αντιπροσωπεία από τη Σουηδία, η οποία, όπως δήλωσε ο επικεφαλής της, υπεύθυνος για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις Γκουνάρ Λουντ,θα ζητήσει από την κυβέρνηση να μην αναπτύξει τους ρωσικούς πυραύλους S - 300. Κατά την παραμονή της στην Κύπρο, η σουηδική αντιπροσωπεία θα συναντηθεί με εκπροσώπους της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και με Τουρκοκύπριους.

Ο πρέσβης της Ρωσίας Γκεόργκι Μουράτοφ, αναφερόμενος στις εξελίξεις στο Κυπριακό, εξέφρασε την ελπίδα ότι ο Ντενκτάς θα μεταβάλει την αρνητική στάση του. Η Ρωσία, είπε ο Μουράτοφ, ευελπιστεί ότι θα πρυτανεύσει τελικά η κοινή λογική και η τουρκική πλευρά θα ανταποκριθεί θετικά στην επιθυμία της διεθνούς κοινότητας για συνέχιση ενός ουσιαστικού διαλόγου για την επίλυση του Κυπριακού.

Ο Ρώσος πρέσβης επιβεβαίωσε ότι θα επισκεφθεί την Κύπρο ο ειδικός αντιπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας για το Κυπριακό Βλαντιμίρ Τζίζοφ.

Από τις εργασίες συντήρησης των Αρχείων του ΚΚΕ μετά την πλημμύρα