Ακόμα κι αν αφήσουμε κατά μέρος τον ΣΕΒ και δούμε τις μεμονωμένες επιχειρήσεις, που αυτοπαρουσιάζονται ως ιδρυτικά μέλη του Ελληνικού Δικτύου για την «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη», θα διαπιστώσουμε ότι είναι όλες τους ...μία και μία. Οι περισσότερες είναι γνωστές πολυεθνικές ή μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν συνεργασία με πολυεθνικές και, απ' ό,τι φαίνεται, ανέλαβαν το βάρος να πρωτοστατήσουν στην ίδρυση του Δικτύου. Ολες τους έχουν δείξει επανειλημμένα δείγματα γραφής για την πολιτική τους, σε όλα τα θέματα που άπτονται των εργασιακών σχέσεων, των περιβαλλοντικών τους ...ανησυχιών, του ενδιαφέροντός τους για την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Στη λίστα, λοιπόν, των πρωτεργατών για την προώθηση της «Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης» στην Ελλάδα, φιγουράρουν, μεταξύ άλλων, επιχειρήσεις πασίγνωστες στο πανελλήνιο για τα έργα και τις ημέρες τους. Ιδού ο κατάλογος:

Τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ: Οι πιο πρόσφατες αναφορές που έγιναν στον Τύπο για τη συγκεκριμένη εταιρεία ήταν στα τέλη Μάη, όταν δύο εργάτες βρήκαν φρικτό θάνατο και άλλοι πέντε τραυματίστηκαν, στις εγκαταστάσεις της στην Ελευσίνα. Το δυστύχημα, όπως βεβαιώνουν όλοι οι αρμόδιοι παράγοντες, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, αφού οι εργαζόμενοι και το Εργατικό Κέντρο της περιοχής από καιρό έχουν επισημάνει τη συνεχή υποβάθμιση των μέτρων ασφαλείας στις μονάδες της επιχείρησης. Αλλωστε, τον Ιούλη του 2004, οι εργαζόμενοι προσέφεραν προς την εταιρία ...βραβείο αδιαφορίας για την υγεία των εργαζομένων.

Μεγάλα είναι, όμως, τα ...επιτεύγματα της ΤΙΤΑΝ και σε ό,τι αφορά την ΕΚΕ στον τομέα του περιβάλλοντος, αφού, όπως είναι γνωστό, η ΤΙΤΑΝ έχει «στήσει» τα φουγάρα της μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας.

Η καπνοβιομηχανία PHILIP MORRIS HELLAS (πρώην ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ). Η εταιρεία διαφημίζει ότι στα πλαίσια της «εταιρικής ευθύνης» πληροφορεί και «ενημερώνει το κοινό για τους κινδύνους από το κάπνισμα», ενώ επιπλέον προκαλεί, λέγοντας ...«κάνουμε ό,τι μπορούμε για να κρατήσουμε τα τσιγάρα μακριά από τα παιδιά». Ισως γι' αυτούς τους δύο λόγους γεμίζουν κατά καιρούς τους δρόμους των πόλεων με διαφημιστικές γιγαντοαφίσες, επιδιώκοντας να προκαλέσουν συνειρμούς πως όσοι καπνίζουν τα δικά της τσιγάρα έχουν μεγαλύτερη πέραση, είναι πιο μοδάτοι και έχουν μεγαλύτερες επιτυχίες στο άλλο φύλο.

Η «Philip Morris» λέει, επιπλέον, ότι «είναι λογικό οι εταιρείες να επενδύουν στη μακροχρόνια ευημερία των κοινοτήτων των οποίων είναι μέρος. Είναι γεγονός ότι οι περισσότερες εταιρείες ήδη προωθούν την κοινωνική ευημερία, απλώς κατασκευάζοντας προϊόντα που το κοινό επιθυμεί, παρέχοντας θέσεις εργασίας και καταβάλλοντας τους φόρους τους». Ναι, μόνο που η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική. Ετσι, στα τέλη του Μάρτη του 2005, τα αφεντικά της εταιρείας προσπάθησαν να ακυρώσουν τα εργασιακά δικαιώματα και τις κατακτήσεις των εργαζομένων στην επιχείρηση, να αλλάξουν τις εργασιακές σχέσεις, να καταργήσουν τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας του κλάδου και να καθιερώσουν την υπογραφή ατομικών συμβάσεων, κομμένων και ραμμένων στα μέτρα του αφεντικού, και την προώθηση της ιδιωτικής ασφάλισης. Παράλληλα, πέρσι τον Απρίλη, εξέδωσαν τελεσίγραφο, στο οποίο σημειωνόταν: «Η εταιρεία υποχρεούται να καταγγείλει διακόσιες (200) περίπου συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας», πετώντας στο δρόμο 200 οικογενειάρχες και προκαλώντας προβλήματα που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση, ούτε με την ...παροχή θέσεων εργασίας, ούτε βεβαίως με την προώθηση της ευημερίας των εργαζομένων.

Η εταιρεία πετρελαιοειδών SHELL HELLAS. Η συγκεκριμένη εταιρεία είναι από τις πρώτες που αξιοποίησαν το σκλαβοπάζαρο των ενοικιαζόμενων εργαζομένων. Μάλιστα, αυτό έγινε με μια καθόλα προκλητική μεθόδευση, αφού η εταιρεία απέλυσε εργαζόμενους που απασχολούνταν στα δικά της πρατήρια και εμφανίζονταν κανονικά στις καταστάσεις που τηρούνται στις Επιθεωρήσεις Εργασίας, ενώ αργότερα εμφανίστηκαν να εργάζονται και πάλι στα ίδια πρατήρια ως ενοικιαζόμενοι εργάτες, μέσω τουλάχιστον δύο εταιρειών, της «ΕΡΜΗΣ» και της «ΜΗΡΤΕΑ». Μόνο, που αυτή τη φορά είχαν 8μηνες συμβάσεις και με μισθό, αντί γι' αυτόν που ισχύει στον κλάδο και για τα βενζινάδικα, τον κατώτερο που προβλέπει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση.

Η καναδική TVX HELLAS. Επιχείρηση μεταλλουργίας, που επί χρόνια είχε βάλει στο χέρι τον τεράστιο ορυκτό πλούτο της Χαλκιδικής, είναι από τις παροιμιώδεις περιπτώσεις ...δραστήριας υποστήριξης των περισσότερων στόχων της «εταιρικής ευθύνης», δηλαδή της δημιουργίας θέσεων εργασίας, προστασίας του περιβάλλοντος ή για τη συμβολή της στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας.

Το αποτέλεσμα των «κοινωνικών πρωτοβουλιών» που πήρε ήταν: Στο διάστημα της παραμονής της στη χώρα μέχρι το 2004, χάθηκαν περισσότερες από 500 θέσεις εργασίας. Στην προσπάθειά της, αρχικά να λειτουργήσει το μεταλλείο χρυσού στην Ολυμπιάδα και στη συνέχεια τα μεταλλεία σε «Μαύρη Πέτρα, «Σκουριές» κλπ., προκάλεσε τεράστιες ζημιές στο περιβάλλον με ξεχερσώσεις δασών (Κηπουρίστρα, Σκουριές, κλπ.). Η δράση της είχε καταστροφικές επιπτώσεις στα υδατικά αποθέματα της περιοχής. Μαζί με την προηγούμενη εταιρεία, ευθύνονται για την απόθεση στον όρμο του Στρατωνίου τεράστιων ποσοτήτων τοξικών αποβλήτων. Παράλληλα, όπως αποκαλύφθηκε, έσκαβε παράνομα κάτω από τα σπίτια της Στρατονίκης, προκαλώντας ζημιές στον οικισμό, κλπ.

Τα καμώματα για τη δήθεν «εταιρική ευθύνη», όχι μόνο έπεσαν στο κενό, αλλά η δράση της πολυεθνικής ανάγκασε τους κατοίκους της Χαλκιδικής να οργανώσουν ολόκληρο κίνημα με δυναμικές κινητοποιήσεις, απαιτώντας την αποχώρηση της επιχείρησης από την περιοχή, κάτι που έγινε και μετά τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, που απέρριψε τις εγκρίσεις των περιβαλλοντικών όρων που παρείχαν απλόχερα οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ.

Οι γαλακτοβιομηχανίες ΔΕΛΤΑ και ΦΑΓΕ και η πολυεθνική ΝΕΣΤΛΕ ΕΛΛΑΣ. Εδώ τα περί «εταιρικής ευθύνης» μόνο καγχασμό μπορούν να προκαλέσουν, αφού μιλάμε για τρεις συγκεκριμένες επιχειρήσεις, που έχουν καταβροχθίσει πολλές δεκάδες άλλες μικρότερες, στέλνοντας στην ανεργία χιλιάδες και χιλιάδες εργαζόμενους, ενώ πρόσφατα η πρώτη, εκ των τριών, εξαγόρασε την ...τρίτη. Εκμεταλλευόμενες ασύστολα τους κτηνοτρόφους - παραγωγούς, έχοντας καθηλωμένες τις τιμές που δίνουν για την αγορά γάλακτος και πουλώντας στη λιανική αγορά πανάκριβα, προϊόντα που κανονικά θα έπρεπε να πωλούνται σε συμβολικές τιμές, μόνο το 2004 κατάφεραν να αποσπάσουν καθαρά κέρδη 123 εκατομμυρίων ευρώ. Για να κατανοηθεί το μέγεθος, να πούμε ότι αυτά τα ποσά αναλογούν στα ετήσια μηνιάτικα περίπου 18.600 εργαζομένων!

Το γεγονός ότι με αυτά τα δεδομένα οι ίδιες εταιρείες δίνουν και κάποια προϊόντα τους δωρεάν προς κάποια ιδρύματα ή κάνουν και μερικές πολιτιστικές εκδηλώσεις, μόνον ως φτηνή διαφήμιση μπορεί να εκληφθεί παρά οτιδήποτε άλλο.

Η κλωστοϋφαντουργία ΦΑΝΚΟ: Πρόκειται για μία από τις επιχειρήσεις του ομίλου Λαναρά, που θησαύρισε κυριολεκτικά την εποχή της μεγάλης κομπίνας στο Χρηματιστήριο της Αθήνας κι αφού έφαγε, έφαγε, έφαγε και τις παχυλές επιδοτήσεις που πήρε, τώρα κλείνει τις παραγωγικές μονάδες πετώντας στο δρόμο εκατοντάδες εργαζόμενους και οδηγώντας στο μαρασμό ολόκληρες περιοχές. Γιατί τις κλείνει; Μα, επειδή πρώτιστο ...κοινωνικό έργο για τα κεφάλαιά του είναι να διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα την κερδοφορία των επιχειρήσεών του. Κι αφού ελέω ΕΕ και των πολιτικών απελευθέρωσης μπορεί τώρα να εκμεταλλεύεται, σε γειτονικές χώρες, εργαζόμενους με μισθό 30 και 40 ευρώ το μήνα, εκτίμησε ότι πρέπει να συνεχίσει το ...θεάρεστο έργο του και εκτός συνόρων...

Στον πίνακα με τα ιδρυτικά μέλη του ελληνικού δικτύου για την ΕΚΕ υπάρχουν, ακόμα, η επιχείρηση του πρώην προέδρου του ΣΕΒ «ΑΡΓΥΡΟΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΩΝ & ΒΑΡΥΤΙΝΗΣ», η «ΒΡ HELLAS», η «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΕ», η «ΙΒΜ HELLAS», και η «ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΙΝ ΕΝΔΥΣΗΣ», γνωστές οι περισσότερες ως από τις πλέον κερδοφόρες εταιρείες, οι διοικήσεις των οποίων τις έχουν μεταβάλει σε σύγχρονες μονάδες υπερεκμετάλλευσης των εργαζομένων, χώρους με περιορισμένες δυνατότητες συνδικαλιστικής δράσης, όπου δεσπόζουν ο εκβιασμός και ο εκφοβισμός του προσωπικού.

Βέβαια, το ζήτημα δεν είναι τι κάνουν αυτές οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις και η «εταιρική κοινωνική ευθύνη» που αυτές επιδεικνύουν. Το θέμα είναι γενικότερο και αφορά τους εκπροσώπους του κεφαλαίου στο σύνολό τους, αφού η πολιτική προώθησης της ΕΚΕ είναι μια παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ και αφορά το σύνολο των επιχειρήσεων, που η μία μετά την άλλη σπεύδουν να ανακοινώσουν ότι την υιοθετούν. Και αυτό που υιοθετούν είναι μια πολιτική για την άμεση και έμμεση αύξηση της κερδοφορίας τους και, παράλληλα, μια τακτική προπαγάνδας των επιχειρήσεων, οι εκπρόσωποι των οποίων, στην προσπάθειά τους να εξευμενίσουν την κοινή γνώμη για τα αστρονομικά κέρδη που τσεπώνουν, προσποιούνται ότι εντάσσουν στα σχέδιά τους πρωτοβουλίες για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων που απασχολούν τους εργαζόμενους.

Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε τη φαρμακοβιομηχανία «JANSSEN - CILAG PHARMACEUTICAL», θυγατρική της αμερικανικής «Johnson & Johnson» ξεχωριστά. Οχι για κανέναν άλλον λόγο, αλλά επειδή με τον κυνισμό που διακρίνει παρόμοιου είδους επιχειρήσεις, λέει τα πράγματα με το όνομά τους και αποκαλύπτει τον πραγματικό ρόλο που καλείται να παίξει η ΕΚΕ.

Στον επίσημο, λοιπόν, απολογισμό της από την ενσωμάτωση της εταιρικής ευθύνης αξιολογούν τα οφέλη σε τρεις τομείς. Στον ανθρώπινο, που λέει ότι «κέρδισε την εκτίμηση των εργαζομένων της που είναι περήφανοι για την εταιρεία όπου εργάζονται». Στον κοινοτικό, όπου αναφέρει ότι κέρδισε «σαν κοινότητα και άρα κέρδισε ο καθένας από μας, οι οικογένειές μας, οι φίλοι μας και τα παιδιά μας». Και μετά πάει στο ...ψητό, στον τομέα των κερδών: «Κερδίσαμε - αναφέρουν - σαν εταιρεία κέρδη. Δεν είναι δυνατό να ποσοτικοποιηθεί το μέρος της αύξησης των κερδών που οφείλεται στο ότι οι πελάτες μας μας σέβονται περισσότερο και άρα εμπιστεύονται εμάς και τα προϊόντα μας περισσότερο, (...) το γεγονός όμως παραμένει: τα 5 τελευταία χρόνια οι πωλήσεις τετραπλασιάστηκαν και από τα 40 εκατομμύρια ευρώ ξεπέρασαν τα 160, ενώ τα κέρδη μας εκτοξεύτηκαν από τα 500 χιλιάδες ευρώ στα 20 εκατομμύρια».

Ολοι αντιλαμβανόμαστε ότι αυτά τα «κερδίσαμε την εκτίμηση των εργαζομένων» ή «οι εργαζόμενοι είναι περήφανοι για την εταιρεία τους» και ακόμα περισσότερο ότι από την πορεία της εταιρείας κέρδισαν όσοι εργάζονται σε αυτή και οι φίλοι τους, είναι ...αμερικανιές που απευθύνονται σε Αμερικανάκια. Περήφανος εργαζόμενος, σε σχέση με την εργοδοσία - επιχείρηση, μπορεί να είναι μόνο ο εργαζόμενος που εργάζεται στον τομέα που επιθυμεί, αμείβεται αξιοπρεπώς για ό,τι προσφέρει, εργάζεται σε ανθρώπινες συνθήκες εργασίας και ωραρίων, μπορεί να συνδικαλίζεται ελεύθερα σε σωματεία που δεν είναι εργοδοτικά, διεκδικεί και κατακτά την υλοποίηση των αιτημάτων του, αγωνίζεται και βελτιώνει το βιοτικό του επίπεδο. Ομως, οι πάντες γνωρίζουν πως για τους εργαζόμενους στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, στις πολυεθνικές και στην «Johnson & Johnson» συγκεκριμένα, όλα αυτά κινούνται στη σφαίρα των φαντασιώσεων.

Το ζουμί όλης της ιστορίας για την «JANSSEN - CILAG PHARMACEUTICAL» και την ...ΕΚΕ της είναι τα κέρδη, όπως άλλωστε το αξιολογεί και η ίδια η επιχείρηση. Και εμείς εδώ δε χρειάζεται να σχολιάσουμε το παραμικρό. Οταν τετραπλασιάζεις τα έσοδά σου και αυξάνεις πάνω από 40 φορές τα επίσημα κέρδη σου από τις πωλήσεις φαρμάκων, αποτελεί τουλάχιστον μέγα θράσος να μιλάς για κοινωνική ευθύνη, αφού μια τέτοια εξέλιξη των οικονομικών δεικτών σημαίνει - το λιγότερο - μεγαλύτερη λεηλασία των ασφαλιστικών ταμείων και των εργαζομένων που βρέθηκαν στην ανάγκη να κάνουν χρήση των προϊόντων της εταιρείας. Και να φανταστεί κανείς ότι γίνεται λόγος για είδη που συνδέονται με την υγεία του λαού και από αυτή την άποψη θα έπρεπε, κανονικά, να χορηγούνται εντελώς δωρεάν, από φορείς και μονάδες που θα ελέγχονταν από το δημόσιο, ενώ όποιος θα τολμούσε να βγάλει κέρδη από παρόμοιες δραστηριότητες θα έπρεπε να ελέγχεται και να είναι υπόλογος απέναντι σε ολόκληρη την κοινωνία.