Παπαγεωργίου Βασίλης

Αν κρίνουμε από τις δηλώσεις των υπουργών Οικονομίας της ΕΕ, αυτό που «έσωσε» τη Γερμανία από τη σύσταση είναι το μέγεθός της, η οικονομική ισχύς και, γενικότερα, ο ρόλος της στις εξελίξεις. Ούτως ή άλλως, από την εξέλιξη αυτή, καταρρίπτονται όλοι οι ισχυρισμοί περί ισοτιμίας των κρατών - μελών. Ισχυρισμοί, που κατά καιρούς διατυπώνουν κυβερνητικοί αξιωματούχοι και στη χώρα μας, αλλά και άλλοι θιασώτες της Ευρώπης του Μάαστριχτ.

Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας είναι τμήμα της Συνθήκης του Αμστερνταμ και, επομένως, θεμελιώδες στοιχείο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ενσωματώθηκε στη Συνθήκη μετά από ασφυκτική πίεση της Γερμανίας, η οποία φοβόταν ότι μετά την εισαγωγή του ευρώ θα χαλάρωνε η «δημοσιονομική πειθαρχία» στους κόλπους της ΕΕ. Το Σύμφωνο προσδιορίζει τους οικονομικούς δείκτες και τα κριτήρια για τις επιδόσεις των κρατών - μελών της «ζώνης του ευρώ». Προσδιορίζει, ακόμη, και τις ποινές που θα επιβάλλονται στα κράτη - μέλη, που παρεκκλίνουν από τους δείκτες αυτούς. Μεταξύ των ποινών, είναι και η σύσταση από το Συμβούλιο Υπουργών προς το κράτος - μέλος που παρεκκλίνει. Η σύσταση έχει την έννοια της επίπληξης και της προειδοποίησης για επιβολή αυστηρότερης ποινής, που μπορεί να είναι χρηματικό πρόστιμο, ή διακοπή των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων.

Από τη συγκεκριμένη υπόθεση, όμως, ανακύπτει και πάλι το θέμα, για το κατά πόσον είναι εφικτή μια πραγματική σύγκλιση των οικονομιών των κρατών - μελών. Αναδεικνύονται, έτσι, οι νόμοι της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης και οι συνέπειές τους, αφού αποδεικνύεται ότι ένα γενικό μέτρο μπορεί για την οικονομία ενός κράτους να είναι ευεργετικό, ενώ για την οικονομία ενός άλλου κράτους καταστρεπτικό. Από την άποψη αυτή, είναι πολύ χαρακτηριστική η δήλωση του υπουργού Οικονομίας της Βρετανίας, Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος τόνισε: «Το Σύμφωνο Σταθερότητας χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη τον οικονομικό κύκλο, τις επενδυτικές ανάγκες και να διαθέτει μία πιο σφαιρική κατανόηση του χρέους».

Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται, φυσικά, η κατάσταση της γερμανικής οικονομίας, η οποία θεωρείται «ατμομηχανή» της οικονομίας σ' ολόκληρη την ΕΕ. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα τελευταία στοιχεία, η Γερμανία διέρχεται μια μακρά περίοδο οικονομικής επιβράδυνσης, που έχει προσλάβει χαρακτηριστικά ύφεσης. Η πτώση της βιομηχανικής παραγωγής ήταν υπερτριπλάσια των προβλέψεων και έφτασε το 1,8%, σηματοδοτώντας νέα συρρίκνωση του γερμανικού ΑΕΠ το τέταρτο τρίμηνο του 2001. Ενας άλλος δείκτης ύφεσης είναι η ανεργία, αφού, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Απασχόλησης για την ανεργία, το Δεκέμβρη του 2001, οι άνεργοι είχαν αυξηθεί κατά 174.600, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό σε 3.963.500, κάτι λιγότερο, δηλαδή, από τα τέσσερα εκατομμύρια. Μόλις προχθές, η Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας ανακοίνωσε ότι οι πωλήσεις λιανικής μειώθηκαν τον περασμένο Δεκέμβρη κατά 3,4% σε μηνιαία βάση, ποσοστό το οποίο σε ετήσια βάση αντιστοιχεί στο 4,1%. Μια επίσης προειδοποίηση ότι η κρίση έχει ακόμη δρόμο να διανύσει.

Εχει σημασία, όμως, να δούμε και πώς αντιμετωπίζουν την κατάσταση οι Γερμανοί βιομήχανοι, που βλέπουν την κρίση ως ευκαιρία για μια σκληρότερη επίθεση κατά των εργαζομένων. «Η Γερμανία θα υποστεί περαιτέρω επιβράδυνση της οικονομίας της, δήλωσε ο γενικός διευθυντής της Ομοσπονδίας Βιομηχανικών και Εμπορικών Επιμελητηρίων, Μάρτιν Βανσλέμπεν. Η Γερμανία θα πρέπει να ντρέπεται για το ότι αυτή τη στιγμή βρίσκεται στα τελευταία βαγόνια ύπνου, στο τρένο της ανάπτυξης». Οσον αφορά στις αιτίες για τη σημερινή κατάσταση της γερμανικής οικονομίας, ο κ. Βανσλέμπεν επέρριψε ευθύνη στην κυβέρνηση για «υπερβολικές εισφορές Υγείας και Κοινωνικής Ασφάλισης, στην υπερελεγχόμενη αγορά εργασίας και στην έλλειψη ελαστικότητάς της».

Στην περικοπή 5.800 επιπλέον θέσεων εργασίας προχώρησε η βρετανική αεροπορική εταιρία «British Airways», μετά τους 7.200 υπαλλήλους της που είχε απολύσει το φθινόπωρο. Η μεγάλη ευρωπαϊκή εταιρία προχώρησε στην κίνηση αυτή, μετά την ανακοίνωση της δραματικής πτώσης των κερδών της το 2001, ευελπιστώντας, έτσι, να μειώσει μεγάλο μέρος των λειτουργικών της εξόδων.

Ενα σκάνδαλο με στατιστικά στοιχεία φαίνεται να υπονομεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στην ικανότητα της γερμανικής κυβέρνησης να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ανεργίας. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της γερμανικής κυβέρνησης, η αρμόδια για την ανεργία υπηρεσία (Arbeitsamt) μπορεί να καλύψει ένα ποσοστό 50% σε θέσεις εργασίας. Πρόσφατη, όμως, έρευνα έδειξε ότι το πραγματικό ποσοστό ανέρχεται κοντά στο 17%.

Δραματική υποχώρηση, σε ποσοστό 90,5%, παρουσίασαν τα προ φόρων κέρδη της Dresdner Bank την περσινή χρονιά, εξαιτίας των προβλέψεων για επισφαλή δάνεια, σε συνδυασμό με την αύξηση των λειτουργικών εξόδων. Τα προ φόρων κέρδη της γερμανικής τράπεζας - η οποία εξαγοράστηκε από τον ασφαλιστικό όμιλο «Allianz» έναντι τιμήματος 24 δισ. ευρώ - μειώθηκαν στα 153 εκατ. ευρώ το 2001, με τις προβλέψεις για επισφαλή δάνεια να αυξάνονται κατά 19,4%, στο 1,893 δισ. ευρώ, έναντι προβλέψεων ύψους 1,585 δισ. ευρώ του 2000.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση προχώρησε την Πέμπτη σε μια ύστατη προσπάθεια για αποφυγή εμπορικού πολέμου για τα χαλυβουργικά, προτείνοντας στις HΠA να επιβάλουν δασμό για όλες τις ποσότητες χάλυβα που πωλούνται στην αμερικανική αγορά, έτσι ώστε να καλυφθεί το κόστος αναδιάρθρωσης της κλονισμένης της βιομηχανίας. H Ευρωπαϊκή Ενωση δεσμεύτηκε να περιορίσει το χαλυβουργικό δυναμικό της κατά 6-8 εκατ. μετρικούς τόνους, μέχρι το έτος 2005, πέραν των περικοπών κατά περίπου 15 εκατ. τόνους τα επόμενα τρία χρόνια, όπως είχε ανακοινωθεί το Δεκέμβρη.

Η παρατεταμένη κρίση της ιαπωνικής οικονομίας έφερε στο προσκήνιο απόψεις, που μέχρι πριν από λίγους μήνες θα προκαλούσαν ανατριχίλα στους ιθύνοντες της «παγκοσμιοποίησης», όπως η πρόταση για την εθνικοποίηση τραπεζών. O αριθμός των αναλυτών και εμπειρογνωμόνων, που θεωρεί ως επιβεβλημένη λύση την εθνικοποίηση των τραπεζών, αυξάνεται καθημερινά και τα μέτρα που θα ληφθούν πρέπει να είναι ριζικά. Για παράδειγμα, αναλυτές αναφέρουν ότι απέτυχαν τα ημίμετρα του παρελθόντος, με το Δημόσιο να αγοράζει προνομιούχες μετοχές των τραπεζών, στην προσπάθειά του να τις ενισχύσει με ρευστό. Παράλληλα, προϋπόθεση για τη διάσωση των ιαπωνικών τραπεζών αποτελεί η επαναφορά της οικονομίας σε φάση ανάπτυξης και, φυσικά, η αντιμετώπιση της θανάσιμης απειλής του αντιπληθωρισμού.