Αντιπροσφυγικό νομοθετικό πλαίσιο, που δεν αντιμετωπίζει τον αιτούντα πολιτικό άσυλο ως ανθρώπινη προσωπικότητα, αλλά μάλλον ως «πρόβλημα» που πρέπει να επιλυθεί, χαρακτηρίζει το νομικό καθεστώς για τους πολιτικούς πρόσφυγες στη χώρα μας, ο δικηγόρος και μέλος της Γραμματείας της ΕΕΔΥΕ Αντώνης Αντανασιώτης.

Απαντώντας σε τρεις ερωτήσεις του «Ρ», ο Αντ. Αντανασιώτης μιλά ακόμα για τη Συνθήκη Σένγκεν και για τις επιπτώσεις που έχει η εφαρμογή της στους πρόσφυγες και τους μετανάστες - είναι ενδεικτικό ίσως ότι αναφέρει πως «αυτές οι κατηγορίες ανθρώπων αποτελούν τα πειραματόζωα της εφαρμογής αυτής της Συνθήκης» - ενώ δεν παραλείπει να επισημάνει το ρόλο του Συμφώνου Σταθερότητας και πώς αυτό συνδράμει στην επιβολή της «νέας τάξης πραγμάτων» στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

- Ποιο είναι το νομικό καθεστώς για τους πολιτικούς πρόσφυγες στη χώρα μας;

- Ο βασικός νόμος που ρυθμίζει τα ζητήματα του πολιτικού ασύλου στη χώρα μας είναι ο 1975/91, όπως τροποποιήθηκε - προς το χειρότερο - με τον 2452/96. Πρόκειται - όπως έχει επανειλημμένα καταγγελθεί - για ένα αντιπροσφυγικό, ουσιαστικά, νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο δεν αντιμετωπίζει τον αιτούντα πολιτικό άσυλο ως ανθρώπινη προσωπικότητα με τις ιδιαίτερες ανάγκες μάλιστα που έχει, αλλά μάλλον ως «πρόβλημα» που πρέπει να επιλυθεί, όπως - όπως. Αντιστρατεύεται, έτσι, τις διεθνείς συμβάσεις που έχει επικυρώσει και η χώρα μας, όπως τη Συνθήκη της Γενεύης του 1951 για τους πρόσφυγες, αλλά ακόμη και το ίδιο το ελληνικό Σύνταγμα, το οποίο δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικής εθνικότητας.

Ακόμη χειρότερη είναι η εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας, η οποία έχει ως συνέπεια τη συνεχή μείωση του αριθμού των αιτήσεων πολιτικού ασύλου που γίνονται δεκτές, ενώ οι πρόσφυγες που αναγκάζονται να έρθουν στην Ελλάδα συνεχώς αυξάνονται. Πρέπει να επισημανθεί και να στιγματιστεί επίσης, η διαδικασία των άτυπων απελάσεων που εφαρμόζει η κυβέρνηση, σύμφωνα με την οποία, χωρίς να εξετάζονται καθόλου τα αιτήματα πολιτικού ασύλου των προσφύγων, ή χωρίς να τους παρέχεται καν η δυνατότητα να υποβάλουν τέτοια, απελαύνονται αυθαίρετα και βίαια από τη χώρα, κυρίως προς την Τουρκία, με αποτέλεσμα συχνά να χάνουν τη ζωή τους.

- Με την καθιέρωση της Συνθήκης Σένγκεν πόσο έχουν δυσκολέψει τα πράγματα;

- Είναι γνωστό ότι τα πρώτα θύματα της Συνθήκης Σένγκεν είναι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Από μιαν άποψη, αυτές οι κατηγορίες των ανθρώπων αποτελούν τα πειραματόζωα της εφαρμογής αυτής της Συνθήκης. Δοκιμάζουν σε αυτούς την τεχνική επάρκεια του συστήματος, σφυγμομετρούν τις αντιδράσεις κλπ. Οι πρόσφυγες, που, για τον έναν ή άλλο λόγο, εγγράφονται στο σύστημα πληροφοριών Σένγκεν από τις αρχές μιας χώρας που έχει προσχωρήσει στη Συνθήκη, δεν μπορούν να ζητήσουν πολιτικό άσυλο σε άλλη χώρα. Επομένως, τα πράγματα θα χειροτερεύσουν για τους πρόσφυγες, με την εφαρμογή της συγκεκριμένης Συνθήκης. Αλλά δεν είναι μόνο η Σένγκεν. Δίπλα της, απλώνεται σιγά - σιγά ένα ολόκληρο δίκτυο άλλων συστημάτων, όπως το EURODAC για την καταγραφή και εξακρίβωση της ταυτότητας των ανθρώπων, με βάση τα δακτυλικά τους αποτυπώματα κ.ά.

Ολα αυτά αποτελούν υλοποίηση πολιτικών επιλογών, κυρίως της ΕΕ, για τον έλεγχο, την καταστολή και τον πολιτικό ευνουχισμό των προσφύγων, τις οποίες ακολουθεί πιστά η χώρα μας. Η προσπάθεια που γίνεται από τους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, είναι να δημιουργηθεί ένας ενιαίος χώρος «ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης», όπως τον ονομάζουν, όπου θα μπορεί να αναπαράγεται απρόσκοπτα το κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Σε αυτόν το χώρο δεν έχουν θέση άνθρωποι που έχουν διαφορετική άποψη από την κυρίαρχη, για τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας, πολύ περισσότερο, όταν αυτοί δραστηριοποιούνται κοινωνικά και πολιτικά. Ενας από τους όρους, λοιπόν, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος είναι να θωρακιστεί περισσότερο η ΕΕ από τα κύματα προσφύγων και μεταναστών.

- Πώς συνδέονται αυτά τα ζητήματα με τη «νέα τάξη πραγμάτων» και το Σύμφωνο Σταθερότητας;

-Η «νέα τάξη πραγμάτων», για να επιβληθεί, προϋποθέτει την καταστολή ή τον έλεγχο πολιτικών κινημάτων, τα οποία στέκονται εμπόδιο στην προώθηση των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων που αυτή εκπροσωπεί. Ετσι, για παράδειγμα, το κουρδικό κίνημα της Τουρκίας, το οποίο δυσκόλευε τα σχέδιά της για τον έλεγχο της παραγωγής και ροής πετρελαίου στην ευρύτερη περιοχή, ιδιαίτερα με την κατασκευή του αγωγού Μπακού - Τζεϊχάλ, έπρεπε είτε να στραγγαλιστεί είτε να υποκύψει. Στα πλαίσια αυτά, εντάσσεται η - πριν ένα χρόνο περίπου - άρνηση παροχής πολιτικού ασύλου από την ΕΕ στον Οτσαλάν και, στη συνέχεια, η επαίσχυντη πράξη της παράδοσής του από την ελληνική κυβέρνηση στους Τούρκους δημίους του. Η διαδικασία αυτή συνοδεύτηκε μάλιστα από έναν πολύμορφο διωγμό των Κούρδων προσφύγων σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ειδικά το Σύμφωνο Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη, το οποίο υιοθετήθηκε τον περασμένο Ιούνη από την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και όλες τις κυρίαρχες δυνάμεις του πλανήτη, θέτει ως σημαντικό στόχο την εξόντωση - ενοχλητικών για τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα - λαϊκών κινημάτων και οργανώσεων, στα πλαίσια καταπολέμησης της «τρομοκρατίας», στην οποία εντάσσουν τη λαϊκή πολιτική δράση.

Τα πράγματα γι' αυτούς δείχνουν σαν να 'χουν φτάσει στα όριά τους. Αλλιώς μιλούσαν πριν ένα χρόνο, αλλιώς μιλούν σήμερα. Εχει μεσολαβήσει, βέβαια, η σύλληψη του Οτσαλάν, η επιχείρηση - «σκούπα» της Αστυνομίας στην πλατεία Κουμουνδούρου, η παρατεταμένη άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης για χορήγηση πολιτικού ασύλου στους περίπου 2.000 Κούρδους που βρίσκονται, σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, στη χώρα μας. Εχουν μεσολαβήσει και κάμποσες ανθρώπινες τραγωδίες - αποτέλεσμα ακριβώς αυτής της άρνησης απ' την πλευρά της κυβέρνησης.

«Η κατάσταση για τους συμπατριώτες μας είναι τραγική. Κουρασμένοι, ταλαιπωρημένοι, εξαθλιωμένοι γυρνούν χωρίς καν ένα χαρτί νομιμότητας μέσα στους δρόμους και στις πλατείες της Αθήνας. Αυτό που ευχόμαστε, αυτό που προσπαθούμε είναι να μπορέσουμε να γυρίσουμε όλοι πίσω, στην πατρίδα μας. Σχεδόν 15 χρόνια πόλεμος, πρέπει να βρεθεί λύση. Βαθιά πίστη μας είναι πως θα υπάρξει στο μέλλον εκδημοκρατισμός της Τουρκίας και θα μπορέσουμε και μεις να επιστρέψουμε και να απαιτήσουμε εκεί τα δικαιώματά μας».

Τα λόγια αυτά - ίσως και να ακούγεται απίστευτο - αλλά ανήκουν στον σημερινό εκπρόσωπο του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου του Κουρδιστάν στη χώρα μας, Ριζγκάρ Αϊδίν. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του στο συγκεκριμένο αξίωμα, τον Ροσχάτ Λασέρ, που σε συνέντευξή του στο «Ρ» τον περασμένο Ιούλη έλεγε πως «το μόνο που ζητάμε απ' την ελληνική κυβέρνηση είναι σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των διεθνών συνθηκών», ο Ρ. Αϊδίν δείχνει να τραβά άλλη γραμμή πλεύσης: «Είναι ζήτημα εάν όλα αυτά τα χρόνια έχει δοθεί πολιτικό άσυλο στο 2% όσων συμπατριωτών μας έφτασαν στην Ελλάδα. Δεν περιμένουμε ότι θα αλλάξει τώρα η στάση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντί μας. Αλλωστε, κανείς μας δεν ξεχνά τη μεγάλη ντροπή της: Την εμπλοκή της σ' αυτή τη διεθνή συνωμοσία που οδήγησε στη σύλληψη του προέδρου Οτσαλάν».

Βέβαια, το μεγάλο ζήτημα που προκύπτει απ' αυτή την άρνηση χορήγησης πολιτικού ασύλου είναι οι απελάσεις και τι γίνεται με τους ανθρώπους, που συλλαμβάνονται και οδηγούνται πίσω στην Τουρκία. «Απέλαση σημαίνει τουλάχιστον 15 με 20 χρόνια φυλακή για έναν Κούρδο. Εάν, όμως, αυτός ο Κούρδος είναι μέλος του Κόμματος, μπορεί και να σημαίνει θάνατος», θα πει ο Ρ. Αϊδίν. Οσο για τα κυκλώματα δουλεμπορίας και το πώς αυτά λειτουργούν ο εκπρόσωπος του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικός και φυσικά δεν αφήνει ούτε σ' αυτό το θέμα απ' έξω τη χώρα μας: «Μιλάμε για οργανωμένο κύκλωμα δουλεμπορίας που δρα κανονικά από το Κουρδιστάν έως την Ελλάδα. Μιλάμε για ένα κύκλωμα με τρομερές διασυνδέσεις με τελωνειακούς, λιμενικούς, αστυνομικούς, οδηγούς φορτηγών αλλά και με γραφεία μεταφορών σε όλη την Ευρώπη». Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί πως πριν δύο χρόνια ο προκάτοχός του Ρ. Λασέρ έδωσε στις ελληνικές αρχές μια λίστα με 117 ονόματα δουλεμπόρων που δρούσαν στην Ελλάδα και στην Τουρκία και οι οποίοι είχαν σχέση με την προώθηση και μεταφορά Κούρδων προς και από την Ελλάδα. «Και που τα δώσαμε έγινε τίποτα; Κανένας δεν ασχολήθηκε, κανείς ποτέ δε μας έδωσε μιαν απάντηση», λέει σήμερα ο Ρ. Αϊδίν.

Απ' την άλλη πλευρά ο Κεμάλ Μαζλούμ, υπεύθυνος της Κουρδικής Ερυθράς Ημισελήνου στη χώρα μας, κάνει έναν απολογισμό ζωής για τους χιλιάδες Κούρδους μετανάστες, που βρίσκονται τα τελευταία δέκα χρόνια στην Ελλάδα. «Ο,τι και να πω λίγο θα είναι. Το πώς ζουν οι συμπατριώτες μου στη χώρα σας το γνωρίζουν όλοι. Μια βόλτα στα εγκαταλειμμένα σπίτια της Αθήνας, στις πλατείες και στα παγκάκια της είναι η καλύτερη απάντηση. Ηρθαμε εδώ για να σώσουμε τη ζωή μας και όλοι αυτοί οι αγωνιστές, όλοι αυτοί οι περήφανοι άνθρωποι έχουν δεχτεί το μεγαλύτερο εξευτελισμό. Γιατί είναι εξευτελισμός αυτό που βιώνουμε», λέει ο Κ. Μαζλούμ. Και συνεχίζει: «Κάθε μέρα, από το 1993 που άνοιξαν στην Αθήνα τα γραφεία της Ερυθράς Ημισελήνου, περνούν για ένα πιάτο φαΐ τουλάχιστον 150 άνθρωποι. Κανείς σε μόνιμη βάση, συνεχώς αλλάζουν τα πρόσωπα. Αυτό δε λέει κάτι από μόνο του;»...

Γι' αυτόν, ό,τι κι αν πέρασε, δεν έχει σημασία. Αξία έχει ο σκοπός, ο λόγος για τον οποίο έγινε ό,τι έγινε, αξία έχει και η πίστη που εξακολουθεί να υπάρχει άσβεστη στα μάτια του. Σε δύο χρόνια ο Χιχμέτ θα συμπληρώσει μισό αιώνα ζωής. Αν κάτσει κανείς, όμως, να μετρήσει τη ζωή του με τα έργα, τα βιώματα και τις εμπειρίες του, τότε αυτός ο μισός αιώνας φαντάζει πολύ μικρός για να τα χωρέσει όλα. Αν, όμως, μιλήσει κανείς μαζί του, τότε τα πενήντα του χρόνια είναι πολλά, πάρα πολλά...

Ο Χιχμέτ ήρθε στην Ελλάδα το Μάρτη του 1991, απ' το Ντιάρ Μπεκίρ του Κουρδιστάν. Μέλος του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου του Κουρδιστάν από τότε που ήταν 21 χρόνων, πλήρωσε και με το παραπάνω τη δίψα του για ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία. Συλλήψεις, διώξεις, βασανιστήρια, παρακολουθήσεις και, φυσικά, φυλακή. Σχεδόν 16 χρόνια μέσα στα τουρκικά κρατητήρια. «Νέο παιδί μπήκα μέσα και βγήκα γέρος και ταλαίπωρος». Οι αναμνήσεις του εφιαλτικές, τόσο μάλιστα που αποφεύγει εντελώς να τις φέρει στο νου του. «Μη μου ζητάς τέτοια πράγματα, δεν αντέχω να θυμάμαι», λέει. Διευκρινίζει, ωστόσο, αμέσως πως ό,τι έκανε το έπραξε για τη λευτεριά της πατρίδας του και πως «το πρόβλημα της πατρίδας μου, δεν μπορεί παρά να είναι και δικό μου πρόβλημα».

Οσο δύσκολα αποφεύγει ο Χιχμέτ Τασντελέφ να μιλήσει για τα δύσκολα εκείνα χρόνια στις φυλακές, τόσο εύκολα περιγράφει την οδύσσειά του στη χώρα μας. Και η δική του ιστορία γίνεται καθρέφτης. Γιατί η δική του ιστορία δεν του ανήκει. Είναι με μικρές ή και με μεγάλες παραλλαγές η ιστορία χιλιάδων άλλων ανθρώπων, χιλιάδων πολιτικών προσφύγων που έφτασαν στη χώρα μας για να σώσουν το κεφάλι τους, χάνοντας όμως την αξιοπρέπειά τους...

Ο Χιχμέτ απ' την αρχή ξεκαθαρίζει δύο βασικά πράγματα: Πρώτον, λέει, «είμαι απ' τους ελάχιστους Κούρδους που έμειναν στη χώρα σας για τόσο καιρό, για τόσα χρόνια. Οι περισσότεροι φεύγουν μέσα σε πέντε το πολύ μήνες». Το δεύτερο που επίσης ξεκαθαρίζει είναι: «Είμαι πολύ τυχερός σε σχέση με άλλους συμπατριώτες μου. Εγώ τουλάχιστον κοιμήθηκα μόνο τρεις μήνες σε παγκάκια και πλατείες!». Ο Χιχμέτ, για να πάρουμε τα πράγματα απ' την αρχή, πέρασε μέσω θαλάσσης στη χώρα μας, κρυμμένος σ' ένα φορτηγό που θα περνούσε στη Σύμη. Μετά έφτασε κακήν-κακώς στην Αθήνα και περιπλανήθηκε στους δρόμους και τις πλατείες της για τρεις μήνες. «Δεν ήξερα κανέναν τότε, είχα χαθεί με τους συντρόφους μου, κόντεψα να τρελαθώ. Είχα αφήσει πίσω μου και την οικογένειά μου - έχει τρία αγόρια και μια κόρη - και η αγωνία μου μεγάλωνε συνεχώς», περιγράφει.

Τον πρώτο καιρό η ζωή του εδώ θυμίζει τη ζωή εκατοντάδων Κούρδων. Χωρίς χαρτιά, λεφτά, στέγη, χωρίς καμιά προοπτική πως ίσως τα πράγματα αλλάξουν σε λίγο καιρό. Μετά από τρεις μήνες, περίπου, ο Χιχμέτ βρήκε συντρόφους του που ζούσαν στη Λούτσα, τους ακολούθησε έως εκεί, έμεινε μαζί τους κάμποσο, «είδα ότι τίποτα δεν άλλαζε, δεν άντεχα να κάθομαι και να περιμένω χωρίς αντιδράσεις τη μοίρα μου» και ήρθε ξανά στο κέντρο. Σιγά σιγά άρχιζε να βρίσκει κάποια μεροκάματα στην οικοδομή, άνοιξε και το πολιτιστικό κέντρο των Κούρδων στα Εξάρχεια - στη συμβολή των οδών Κουντουριώτη και Οικονόμου - «πήγαινα και κοιμόμουν εκεί στρωματσάδα, μέχρι και 200 άτομα σ' ένα δωμάτιο κοιμόμασταν κάποτε». Μετά γνωρίστηκε με την κυρία Δέσποινα, «μια γυναίκα που ερχόταν στα γραφεία μας και βοηθούσε όπως μπορούσε τον αγώνα μας», που είχε ένα παλιό σπίτι, ακατοίκητο στην Κυψέλη και μου 'πε: «Ενοίκιο δε ζητάω, ποντίκια μένουν μέσα. Σπίτι για να μείνουν άνθρωποι δεν είναι, αλλά τουλάχιστον έχει μια στέγη για να βάλεις από κάτω το κεφάλι σου. Αν θες πάρε τα κλειδιά και πήγαινε». Εχουν περάσει πέντε χρόνια από τότε, ο Χιχμέτ πήρε τα κλειδιά, μαζί με δύο ακόμα συμπατριώτες του και με τον καιρό έφτιαξαν το χώρο.

Ο Χιχμέτ έχει πια συνηθίσει να ζει χωρίς μεγάλα όνειρα, χωρίς λεφτά στην τσέπη του. Συνεχίζει να περιφέρεται - όχι άστεγος πια - στους δρόμους της Αθήνας, χωρίς χαρτιά νομιμότητας και με το μυαλό του να 'ναι συνεχώς πίσω. Στην πατρίδα του, στα παιδιά και τη γυναίκα του. Οταν τον ρωτάμε τι σκέφτεται κάθε βράδυ πριν κοιμηθεί, έρχεται η απάντηση: «Πότε θα ξημερώσει η μέρα να γυρίσω πίσω»...