Σημείο τριβής ανάμεσα στην κυβέρνηση και στα πανεπιστήμια, μπροστά στην εφαρμογή του αντιδραστικού νόμου - πλαισίου που ψηφίστηκε το καλοκαίρι, αναδεικνύεται το θέμα της παιδαγωγικής επάρκειας.

Θυμίζουμε ότι ο νόμος - πλαίσιο (άρθρο 99) προωθεί την πλήρη απόσπαση της παιδαγωγικής επάρκειας από τα πτυχία των λεγόμενων καθηγητικών σχολών (δημιουργώντας ερωτήματα ακόμα και για τις παιδαγωγικές σχολές) και την απόδοσή της ξεχωριστά από ένα πρόγραμμα σπουδών διάρκειας τουλάχιστον δύο εξαμήνων, που μπορεί να το ιδρύει κάθε ΑΕΙ.

Η προσπάθεια απόσπασης της παιδαγωγικής επάρκειας από τα πτυχία δεν είναι καινούργια υπόθεση. Εδώ και πάνω από μια δεκαετία όλες οι κυβερνήσεις υπηρέτησαν τη λογική της απόσπασης βασικών γνώσεων από τους προπτυχιακούς κύκλους και τα πτυχία, και της απόδοσής τους είτε στα μεταπτυχιακά είτε σε ξεχωριστά προγράμματα πιστοποιήσεων, στις περισσότερες περιπτώσεις με δίδακτρα. Ετσι και για τους εκπαιδευτικούς, θεωρήθηκε ότι αντί να λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες επιστημονικές παιδαγωγικές γνώσεις και ικανότητες στο πτυχίο τους και εκεί να εντάσσεται και η απαραίτητη πρακτική άσκηση, θα πρέπει να περνούν από μια σειρά στάδια πιστοποιήσεων και ελέγχων μετά το πτυχίο (πιστοποιητικό επάρκειας, πιστοποίηση ΑΣΕΠ, δοκιμαστικός χρόνος, μέντορες, αξιολόγηση κ.λπ.). Με άλλα λόγια, όλα αυτά τα χρόνια διαρκώς μεγαλώνει η απόσταση από το πτυχίο μέχρι το δικαίωμα στη δουλειά.

Τα πρώτα βήματα για την απόσπαση της παιδαγωγικής επάρκειας έγιναν από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 2010, που έδωσε τη δυνατότητα στα Ιδρύματα και στα Τμήματα να ιδρύουν ξεχωριστά προγράμματα παιδαγωγικής επάρκειας και μάλιστα επί πληρωμή. Τέτοια προγράμματα δημιουργήθηκαν από τότε σε πολλά Ιδρύματα, ωστόσο κάτω από την πίεση και τις κινητοποιήσεις φοιτητών και εκπαιδευτικών η επάρκεια δεν αποσπάστηκε από τα πτυχία που την παρείχαν μέχρι τότε. Ετσι, τα ξεχωριστά Προγράμματα Παιδαγωγικής Επάρκειας που δημιουργήθηκαν (και μάλιστα ήταν με δίδακτρα) απευθύνονταν κυρίως σε φοιτητές και αποφοίτους ειδικοτήτων οι οποίες δεν περιλάμβαναν παιδαγωγικά μαθήματα στο προπτυχιακό τους και ουσιαστικά λειτούργησαν όπως το μοναδικό παιδαγωγικό πρόγραμμα που υπήρχε μέχρι τότε για αυτές τις ειδικότητες, στην ΑΣΠΑΙΤΕ.

Το επόμενο εγχείρημα για την απόσπαση της παιδαγωγικής επάρκειας από τα πτυχία ήρθε το 2018, από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Κάτω από δυναμικές φοιτητικές κινητοποιήσεις, όμως, η τελική διατύπωση στον νόμο άφησε τα ίδια τα Τμήματα να επιλέξουν αν θα την προσφέρουν μέσα στο πτυχίο ή σε ξεχωριστό πρόγραμμα, ορίζοντας ότι η επάρκεια αποκτιέται μετά από «παρακολούθηση ομάδας μαθημάτων που προσφέρονται στο πλαίσιο ειδικού προγράμματος σπουδών ή στο πλαίσιο του προγράμματος σπουδών πρώτου κύκλου ή και συνδυαστικά». Αποτέλεσμα ήταν τότε να πληθύνουν τα ξεχωριστά προγράμματα επάρκειας και να αποσπαστούν τα παιδαγωγικά μαθήματα από προπτυχιακούς κύκλους σπουδών (κυρίως σε Φυσικομαθηματικές Σχολές, που δεν κατευθύνεται το σύνολο των αποφοίτων τους στην Εκπαίδευση) σε περισσότερα Ιδρύματα απ' ό,τι το 2010.

Ο τελευταίος νόμος - πλαίσιο, τον οποίο ψήφισε η κυβέρνηση της ΝΔ το καλοκαίρι, προβλέπει την κατάργηση όλων αυτών των προγραμμάτων που είχαν φτιαχτεί με τους προηγούμενους νόμους και την ίδρυση πλέον ενός ξεχωριστού προγράμματος παιδαγωγικής επάρκειας ανά ΑΕΙ, από το οποίο πρέπει υποχρεωτικά να περνούν όσοι θέλουν να εργαστούν στην Εκπαίδευση. Σύμφωνα με το γράμμα του νόμου, αυτό σημαίνει ότι ακόμα και οι απόφοιτοι των Παιδαγωγικών Τμημάτων, που το πτυχίο τους εξ ορισμού τούς χρίζει εκπαιδευτικούς, θα πρέπει να λαμβάνουν επιπλέον την πιστοποίηση του ξεχωριστού προγράμματος, το οποίο θα μπορούν να παρακολουθούν παράλληλα με τις σπουδές τους από το τρίτο έτος και μετά (αφού έχουν συμπληρώσει 180 πιστωτικές μονάδες ECTS). Μοναδικό «παράθυρο» που αφήνει ο νόμος ως προς αυτό είναι ότι η υπεύθυνη επιτροπή του προγράμματος «δύναται να αναγνωρίσει μαθήματα και τις αντίστοιχες πιστωτικές μονάδες που έχει παρακολουθήσει επιτυχώς φοιτητής του προγράμματος κατά τη διάρκεια προγραμμάτων σπουδών πρώτου, δεύτερου και τρίτου κύκλου, εφόσον αντιστοιχούν στο περιεχόμενο και στα μαθησιακά αποτελέσματα των μαθημάτων του προγράμματος».

Δημιουργούνται ωστόσο επιπλέον προβλήματα, καθώς θα προβλέπονται κριτήρια εισδοχής στο πρόγραμμα, άρα δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορεί να δέχεται όλους τους φοιτητές και αποφοίτους που θέλουν να κατευθυνθούν για εργασία στην Εκπαίδευση. Επίσης, δεν εξασφαλίζεται από πουθενά ότι το πρόγραμμα θα είναι δωρεάν, χωρίς δίδακτρα.

Τα παραπάνω έχουν ξεσηκώσει πλήθος αντιδράσεων, όχι μόνο από φοιτητές αλλά και από πανεπιστημιακούς και όργανα διοικήσεων των Ιδρυμάτων. Εκφράζουν μάλιστα ενστάσεις ακόμα και Ιδρύματα και Σχολές που είχαν προχωρήσει σε βήματα απόσπασης της επάρκειας τα προηγούμενα χρόνια, αλλά τώρα καλούνται να διακόψουν τα παλιά τους προγράμματα μέχρι το καλοκαίρι του 2023 (χωρίς να υπάρχει καμία πρόβλεψη για όσους φοιτούν σε αυτά και δεν θα έχουν προλάβει να τα ολοκληρώσουν), να φτιάξουν τα νέα που προβλέπονται από τον νόμο - πλαίσιο και να προλάβουν να πιστοποιηθούν από την ΕΘΑΑΕ για να λειτουργήσουν το επόμενο ακαδημαϊκό έτος. Σε αυτό το πλαίσιο, η Σύνοδος Πρυτάνεων ζήτησε παράταση της εφαρμογής του μέτρου για έναν χρόνο, η δε Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Κρήτης - ενός από τα πρώτα Ιδρύματα που έφτιαξαν ξεχωριστό πρόγραμμα παιδαγωγικής επάρκειας - ζητά να διασφαλιστεί ότι το πρόγραμμα θα είναι δωρεάν και να μπορούν οι φοιτητές να το παρακολουθούν από το δεύτερο αντί για το τρίτο έτος.

Από την πλευρά της η ΠΟΣΔΕΠ, με απόφαση της Εκτελεστικής της Γραμματείας, ζητάει «ουσιαστική διαβούλευση του υπουργείου με τις διοικήσεις των Ιδρυμάτων και των συναφών Τμημάτων ή Σχολών, με στόχο τη βελτιστοποίηση των συγκεκριμένων άρθρων, η οποία θα λαμβάνει υπόψη και την ήδη υπάρχουσα εμπειρία τους», προσθέτοντας ότι «θα πρέπει να διερευνηθεί ενδελεχώς η δυνατότητα διατήρησης της εκπαίδευσης για παιδαγωγική και διδακτική επάρκεια, ή μέρους αυτής, από τα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών».

Εντονότερες είναι οι αντιδράσεις από τις Φιλοσοφικές Σχολές, που η συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων τους κατευθύνονται προς την Εκπαίδευση και τώρα τα πτυχία τους αποψιλώνονται. Η Φιλοσοφική Αθήνας επισημαίνει ότι με τις ρυθμίσεις αυτές, για τους φοιτητές «ανατρέπονται διασφαλισμένα (με βάση τα ισχύοντα κατά το έτος εισαγωγής τους) επαγγελματικά δικαιώματά τους» και ξεκαθαρίζει: «Τα μέλη της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ μεταξύ άλλων υποστηρίζουν ομόφωνα ότι τα ήδη εντεταγμένα στα υφιστάμενα και πιστοποιημένα προγράμματα σπουδών μαθήματα, που οδηγούν στην απόκτηση της ΠΔΕ, πρέπει να συνεχίζουν να αναγνωρίζονται ως παρέχοντα την παιδαγωγική και διδακτική επάρκεια».

Ξεκάθαρη θέση ενάντια στις διατάξεις αυτές του νόμου - πλαισίου παίρνει και ο Ενιαίος Σύλλογος ΔΕΠ (ΕΣΔΕΠ) του ΑΠΘ, που τις χαρακτηρίζει ακαδημαϊκά ανεφάρμοστες και καλεί τους πανεπιστημιακούς να τις ακυρώσουν στην πράξη, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Ο ΕΣΔΕΠ διεκδικεί, λαμβάνοντας υπόψη και τα αντίστοιχα αιτήματα των Φοιτητικών Συλλόγων:

• Τη μη απόσπαση της δυνατότητας λήψης Πιστοποιητικού ΠΔΕ από το πτυχίο (συνδεδεμένο με το επιστημονικό αντικείμενο των Τμημάτων) για όλους και όλες που το επιθυμούν, χωρίς φραγμούς.
• Τη συνέχιση της δωρεάν παροχής προγραμμάτων ΠΔΕ από τα Τμήματα και τις Σχολές, με χρηματοδότησή τους αποκλειστικά από τον κρατικό προϋπολογισμό και άμεση πρόσληψη όλου του αναγκαίου διδακτικού προσωπικού.
• Τη συνεχή και δωρεάν επιμόρφωση του διδακτικού προσωπικού σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης, με ευθύνη των αντίστοιχων δημόσιων πανεπιστημιακών δομών των Τμημάτων και Σχολών».

Η απόσπαση της παιδαγωγικής επάρκειας από τα πτυχία γίνεται «κόκκινο πανί» και για τους φοιτητές. Θυμίζουμε ότι δεκάδες φοιτητικοί σύλλογοι καθηγητικών και παιδαγωγικών σχολών από όλη τη χώρα, οι οποίοι συμμετείχαν στην Πανελλαδική Συνάντηση του ΜΑΣ, πραγματοποίησαν ειδική συνάντηση για το θέμα και προχωρούν σε συλλογή υπογραφών πανελλαδικά ώστε να τις καταθέσουν στη Βουλή μέσα στον Φλεβάρη, με αίτημα να καταργηθεί η διάταξη περί απόσπασης της παιδαγωγικής επάρκειας.

Οι Σύλλογοι επισημαίνουν μεταξύ άλλων: «Η εξέλιξη αυτή επηρεάζει άμεσα ακόμα και όσους φοιτητές δεν θέλουν να κατευθυνθούν προς την Εκπαίδευση, αφού ανοίγει τον δρόμο για απόσπαση κι άλλων επαγγελματικών δικαιωμάτων από το πτυχίο μας! Ερχεται να προστεθεί στο ατέλειωτο κυνήγι συλλογής πιστοποιήσεων και μεταπτυχιακών που πρέπει να κάνουμε για να μπορέσουμε να "ανέβουμε" στους πίνακες του προσοντολογίου και τελικά να διοριστούμε στην Εκπαίδευση. Δηλαδή στα δεκάδες φίλτρα που ήδη υπάρχουν και δεν μετράνε τη γνώση, αλλά το πόσοι θα δουλέψουν στην Εκπαίδευση με βάση τους ελάχιστους διορισμούς και τη συνεχώς μειούμενη χρηματοδότηση για τα σχολεία!

Δεν θυσιάζουμε τις σπουδές και την επαγγελματική μας προοπτική!

Το 2018, μέσα από μεγάλους αγώνες που έδωσαν οι φοιτητές των καθηγητικών σχολών, ακυρώθηκαν τα σχέδια της τότε κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ να αποσπάσει την επάρκεια από το πτυχίο! Οπως τότε, έτσι και τώρα τα σχέδιά τους θα μείνουν στα χαρτιά!».