Πολιτισμός σημαίνει τη ρύθμιση των ενστίχτων με τέτιο τρόπο, που και αυτά τα ανταγωνιστικά ένστιχτα να εξυψώνουνε τη ζωή. Και υπάρχουνε τόσες μορφές ευγενικού ανταγωνισμού και αυτοθυσίας ακόμη στην υπηρεσία της εξύψωσης του πολιτισμού και όχι της εξόντωσης της ζωής, σε όλα τα επίπεδα της ειρηνικής διαβίωσης, όπου δε θα λείψει ποτέ από τον άνθρωπο η ευκαιρία να καλλιεργεί την αρετή, την παλληκαριά, την αυτοθυσία ωφελώντας τους συνανθρώπους του και όχι σφάζοντάς τους. Η θεωρία αυτή είνε άρνηση του ανθρωπισμού, δικαίωση της βαρβαρότητας. Γι' αυτό κι εκείνοι ακόμα που παρορμούν τους λαούς στον πόλεμο, με την εξιδανίκεψη του πολέμου, ωστόσο αισθάνουνται την ανάγκη να μιλάνε και για την ειρήνη, να εξυμνούνε και την ειρήνη, να λένε πως ετοιμάζουνται για τον πόλεμο για να εξασφαλίσουνε την ειρήνη.

Οπου αν αυτά τα κηρύγματα δεν είνε καθαρή υποκρισία, είνε μια άρνηση της θεωρίας τους για τον πόλεμο, μια αντίφαση, που δείχνει πόσο βασικά είνε λανθασμένη η θεωρία τους.

Η ΕΘΝΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

Οσοι την εκπροσωπούνε, δέχουνται τον πόλεμο σαν κάτι αιώνιο συνυφασμένο με τη ζωή, σαν κάτι αναγκαίο και του δίνουν μιαν αιτιολογία, που ανταποκρίνεται σ' ένα ομαδικό συναίστημα πολύ δυνατό, στην αγάπη της πατρίδας.

Το συναίστημα αυτό είνε αλήθεια μια πραγματικότητα ιστορική, ένα φαινόμενο κοινωνικό με μακρόχρονη ιστορία. Από τον καιρό που διαμορφώθηκε η πρωτόγονη ομάδα, η πατριαρχική γενιά, η φυλή, στηριγμένη σε αιματοσυγγένεια, σε τοπική συμβίωση και προπάντων σε κοινή πηγή ζωής, δηλαδή σε μιαν οικονομικήν ενότητα, είτε δάσος είταν αυτό, είτε κοινό κοπάδι και βοσκή, είτε γη καλλιεργημένη, είτε συνοικισμός και αργότερα μια πολιτεία, μια συμβιωτική γενικά κοινότητα, με κοινά οικονομικά συμφέροντα και με κοινό οργανωτικό και πνευματικό εποικοδόμημα εκφρασμένο σε κοινή λατρεία, σε κοινούς θεούς, σε κοινή ιδεολογία, σε μιαν ομαδική συνείδηση και από τον καιρό που η συμβιωτική αυτή κοινότητα βρέθηκε σε αντίθεση με άλλες κοινότητες, αντίθεση, που η βασική αιτία της είταν η χτήση και η νομή των υλικών αγαθών, από τότες ο πόλεμος γίνεται σταθερό φαινόμενο κοινωνικό.

Μα η αγάπη της πατρίδας δεν έχει μόνο αυτό το περιεχόμενο το αμυντικό, πλαταίνεται μαζί με την οικονομική επέχταση σε καταχτητικό ιδανικό. Οταν η στενή πατρίδα γίνεται κράτος, γίνεται imperium, περιλαμβάνει στα μέσα της και την υποδούλωση άλλων λαών με τον πόλεμο.

Και στους νεώτερους χρόνους και προπάντων στο δέκατο έννατο αιώνα, που η αστική οικονομία έχει για επακόλουθο στο οργανωτικό και πνευματικό οικοδόμημα τη διαμόρφωση μιας νέας συμβιωτικής ολότητας, του έθνους και του εθνικού κράτους, το ιδανικό του έθνους, της εθνικής ολότητας, της εθνικής ανεξαρτησίας και αυτοτέλειας, της εθνικής τιμής, της εθνικής επιβολής, της εθνικής επικράτησης παίρνει μια τεράστια ψυχοκινητική δύναμη, κυριαρχεί μπορεί να πει κανείς απόλυτα σε πλατύτατες λαϊκές μάζες και δίνει στον πόλεμο, είτε με τη μορφή του απελευθερωτικού και του αμυντικού πολέμου, είτε με τη μορφή και του καταχτητικού πολέμου, μιαν αφετηρία μ' εξαιρετική δυναμικότητα. Με ιδεολογική βάση την εθνική πατρίδα, γίνονται οι περισσότεροι απελευθερωτικοί και καταχτητικοί πόλεμοι των τεσσάρων τελευταίων αιώνων. Μα τι είνε το έθνος;

Τα οικονομικά αίτια, που σφυρηλατούν την εθνικήν ενότητα, ο οικονομικός εθνικισμός, σα βάση για την κατάχτηση μιας εσωτερικής αγοράς ή την αφετηρία για το άνοιγμα ξένων αγορών, αν και δεν παρουσιάζεται στο προσκήνιο, ενεργεί έντονα και προβάλλει και εξυψώνει τα συνειδητά στοιχεία της βιολογικής συγγένειας, της κοινής ιστορίας, του κοινού πολιτισμού, της κοινής συνείδησης.

Ο,τι είνε εθνικό, είνε άγιο. Αρα και ο εθνικός πόλεμος, που με τη γενική στρατολογία και σήμερα μάλιστα με την εκούσια ή ακούσια συμμετοχή στον πόλεμο όλου του πληθυσμού και του μάχιμου και του άμαχου αγγίζει ως τα βάθη, συνεπαίρνει, αναταράζει, συγκλονίζει την ύπαρξη όλων των ανθρώπων, από την κούνια του μωρού ως το κρεββάτι των ασπρομάλληδων γέρων και των αρρώστων απόμαχων της ζωής και σκεπάζει τον εσωτερικό ανταγωνισμό των κοινωνικών τάξεων, τονίζοντας στο έπακρο τον εξωτερικό ανταγωνισμό προς τα άλλα έθνη, που κατ' αρχήν είνε εχτροί και υποψήφιοι για οικονομική εκμετάλλεψη ή οικονομικοί αντίπαλοι. Γι' αυτό και βρίσκεται σήμερα ο εθνικός μυστικισμός στο αποκορύφωμά του.

Αύριο το Γ` Μέρος