Απεργός πείνας

Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιστορία. Με τις κραυγές αγωνίας των πολιτικών κρατουμένων προς την Οργάνωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας. Βέβαια τότε, σχεδόν τρία χρόνια πριν, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τη συνέχεια, το μεγάλο αγώνα μέχρι θανάτου που θα 'διναν οι φυλακισμένοι αριστεροί της γειτονικής χώρας, σχεδόν 11.000 άνθρωποι. Ενας αγώνας, που καλά κρατεί μέχρι σήμερα, παρά τις τρομακτικές απώλειες: 101 νεκροί και άλλοι 500 ζωντανοί - νεκροί. Χωρίς μνήμη, με κινητικά προβλήματα και δίχως καμία πιθανότητα αποκατάστασης. Η νέα κυβέρνηση Ερντογάν - όπως λένε οι ίδιοι οι αγωνιστές - δεν τους δίνει καμία ελπίδα πως η κατάσταση στη χώρα τους μπορεί να βελτιωθεί. «Είναι κυβέρνηση εγκάθετη των Αμερικανών», απαντούν και διαβεβαιώνουν πως η απεργία πείνας μέχρι θανάτου θα λήξει μόνον εάν καταργηθούν τα «λευκά κελιά» και αποκατασταθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην πατρίδα τους.

Κάτι τέτοιο, ωστόσο, φαντάζει κυριολεκτικά ουτοπία για δύο πολύ συγκεκριμένους λόγους: Ο πρώτος είναι τα τρομακτικά ποσά που δόθηκαν, όλο το προηγούμενο διάστημα, απ' το τουρκικό κράτος ώστε να μετατραπούν οι φυλακές της χώρας σε φυλακές απομονωμένων κελιών για τους επαναστάτες κρατούμενους. Η εγκύκλιος που προέβλεπε αυτήν τη μετατροπή, υπογράφτηκε στις 6 Γενάρη 2000 απ' τα υπουργεία Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και Υγείας και έως το τέλος του 2000 είχαν ήδη δαπανηθεί 4,5 τρισεκατομμύρια λίρες, όταν το καθορισμένο ημερήσιο χρηματικό ποσό ανά άτομο στις τουρκικές φυλακές είναι μόλις 700.000 λίρες! Παράλληλα, για την ανέγερση φυλακών τύπου F (απομονωμένα κελιά), στις πόλεις Αγκυρα, Σμύρνη, Bolu, Kocaeli και Tekirdag - τα έργα ολοκληρώθηκαν το Μάη του 2001 - ξοδεύτηκαν 2,5 τρισ. τουρκικές λίρες για την καθεμία. Σ' αυτές τις φυλακές δημιουργήθηκαν 64 κελιά των τριών ατόμων και 103 του ενός ατόμου. Το πιο ενδιαφέρον, πάντως, είναι ότι λίγο πριν υπογραφεί η συγκεκριμένη εγκύκλιος, στις 25 Νοέμβρη του 1999, πραγματοποιήθηκε στην Τουρκία πλειστηριασμός για την ανάθεση των έργων μετατροπής των παλιών φυλακών στο καινούριο σύστημα κελιών σε 13 πόλεις της χώρας! Τα πάντα, δηλαδή, ήταν ήδη προαποφασισμένα. Και, μάλιστα, κατόπιν συγκεκριμένων εντολών που είχε πάρει η Τουρκία απ' το ΝΑΤΟ...

Φυλακή φλέγεται. Πολλοί κρατούμενοι κάηκαν ζωντανοί

Οταν, το 1984, η Αντιτρομοκρατική Επιτροπή του ΝΑΤΟ κάνει πρόταση στα κράτη - μέλη του για μετατροπή όλων των φυλακών σε ατομικά κελιά απομόνωσης, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως ήταν ανυποψίαστος. Κι αυτό, γιατί η ιστορία των φυλακών τύπου «ατομικό κελί» ξεκινά πολύ νωρίτερα και ήταν μια σειρά πειραμάτων σε Ευρώπη και ΗΠΑ που οδήγησαν στην «ανακάλυψή» τους και στα αποτελέσματα που κάποιοι προσδοκούσαν. Μετά τον πόλεμο της Κορέας - λίγο μετά το 1950 - στις ΗΠΑ γίνονται πολλά πειράματα από τη ΣΙΑ, με την ονομασία «μέθοδοι αλλαγής συμπεριφοράς» και με τη συμμετοχή πολλών γνωστών χειρουργών εγκεφάλου και ψυχολόγων. Είναι ενδεικτικό ότι το πρόγραμμα του δόκτωρ Σέιν, που αποτελείται από 24 άρθρα, αποκαλύφθηκε μετά από αυτά τα πειράματα. Κάθε άρθρο αυτού του προγράμματος περιέχει ψυχολογικές και διοικητικές εφαρμογές, που εξασφαλίζουν την ...εξαφάνιση της ταυτότητας του κρατουμένου!

Το σύστημα απομονωμένων ατομικών κελιών καταστρέφει και αφανίζει τη συνείδηση και την προσωπικότητα των κρατουμένων, χωρίς να απαιτεί μεθόδους βασανισμού. Καταστρέφει όλο το νευρολογικό σύστημα των κρατουμένων και έτσι χάνουν την αίσθηση του χρόνου και του χώρου. Παρατηρούνται κινήσεις εκτός ελέγχου και εξαφανίζονται τα αντανακλαστικά. Επίσης, παρατηρείται υπερβολική εφίδρωση, στομαχικός πόνος, χάσιμο βάρους, σπονδυλικοί πόνοι, διαταραχές στο κυκλοφορικό και ανοσοποιητικό σύστημα, διαταραχές στην όραση και την περίοδο των γυναικών.

Διαπιστώθηκαν, επίσης, κάποιες διαταραχές στους κρατούμενους που έμειναν πολύ χρονικό διάστημα στα κελιά απομόνωσης, όπως διαρκής κατάσταση υπνηλίας, που προκαλεί κατάθλιψη και αδράνεια, υπερβολικός φόβος και συναισθηματικότητα. Εμφανίζονται προβλήματα αυτοσυγκέντρωσης, ψυχολογικές διαταραχές, δυσκολίες σε λογικές σκέψεις, δυσκολίες και αποκοπές στην ομιλία και στο σχηματισμό των προτάσεων, με αποτέλεσμα να ξεχνιέται το περιεχόμενο του θέματος. Εμφανίζονται ακόμη διαταραχές στις αισθήσεις και στις αντιλήψεις, που προκαλούν υπερβολικές διεγέρσεις και παραισθήσεις. Ιδιαίτερα, στην αρχή της απομόνωσης των κρατουμένων, παρατηρούνται σοβαρές ψυχοσωματικές κρίσεις. Οι τυπικοί χαρακτήρες των κρίσεων είναι παράνοια, παραίσθηση και παραλήρημα.

Πάνω: Η Χασέρ Αρικάν, όπως ήταν το Δεκέμβρη του 2000Κάτω: Μετά την επιχείρηση «Επιστροφή στη ζωή»

Η πρώτη πράξη της Τουρκίας να εφαρμόσει την ...έμπνευση της Αντιτρομοκρατικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ έγινε το 1996 στη φυλακή Eskisehir. Πρόκειται για μια προσπάθεια που απέτυχε, αφού, όταν έγινε γνωστή η είδηση, πολιτικοί κρατούμενοι σε όλες τις φυλακές της χώρας ξεκίνησαν απεργία πείνας μέχρι θανάτου. Η ισχυρή αυτή αντίσταση των κρατουμένων είχε 12 νεκρούς. Μετά από τρία χρόνια, το 1999, έγινε πάλι μια δοκιμή από το κράτος στη φυλακή Kartal. Υπήρξαν και πάλι έντονες αντιδράσεις απ' τους πολιτικούς κρατούμενους σε όλες τις φυλακές, τις οποίες το κράτος αντιμετώπισε με βόμβες και ανοίγοντας πυρ ενάντια στους κρατούμενους των φυλακών Ulucanlar στην Αγκυρα. Ο τραγικός απολογισμός, 10 νεκροί...

Απ' τον Οκτώβρη του 2000, ωστόσο - όταν ξεκίνησε, δηλαδή, η απεργία πείνας μέχρι θανάτου, που διαρκεί έως και σήμερα - το τουρκικό κράτος δείχνει ανυποχώρητο. Κορυφαία στιγμή της βαρβαρότητάς του, η επιχείρηση «Επιστροφή στη ζωή»(!), όπως ονόμασε την επίθεση του στρατού και της αστυνομίας - με όπλα και βόμβες - σε πολλές φυλακές της χώρας. Τότε, ξημερώματα της 19ης Δεκέμβρη του 2000, 28 πολιτικοί κρατούμενοι δολοφονήθηκαν, πολλοί απ' αυτούς κάηκαν ζωντανοί...

Δύο γυναίκες, κρατούμενες τότε στις φυλακές Μπαϊράμ Πασά της Κωνσταντινούπολης, μιλούν για κείνο το βράδυ της ντροπής, περιγράφουν τη φρίκη και την κτηνωδία που βίωσαν, με διαφορετικό η κάθε μία τρόπο. Κι αυτό γιατί η μια μιλά λίγες ώρες μετά την «επιχείρηση» μέσα απ' τη φυλακή, ενώ η άλλη κάποιους μήνες αργότερα, μιας και η κατάσταση της υγείας της (βαριά εγκαύματα σε όλο της το κορμί, που την έκαναν αγνώριστη) ανάγκασε την εξουσία να την αποφυλακίσει. «Φυλακίστηκα το 1996 κι έμεινα στη φυλακή πεντέμισι χρόνια. Αποφυλακίστηκα κι ακόμα δεν έχει τελειώσει η δίκη μου. Πρέπει να κάνω πολλές χειρουργικές επεμβάσεις, οι γιατροί είπαν πως χρειάζομαι θεραπεία στο εξωτερικό, αλλά δε μου δόθηκε άδεια από το κράτος. Απ' τα εγκαύματα, τα βλέφαρά μου δεν κλείνουν και οι γιατροί είπαν πως στο μέλλον θα τυφλωθώ. Ετσι μας "επέστρεψαν στη ζωή"», λέει η Εμπρου Ντιντσέρ.

Ο βομβαρδισμός στις φυλακές Μπαϊράμ Πασά ξεκίνησε στις 4.30 τα ξημερώματα και συνεχίστηκε αδιάκοπα έως τις 11 το πρωί. Και οι δύο γυναίκες μιλούν για σφαίρες και για βόμβες που έπεφταν μέσα στους θαλάμους από παντού: Απ' τα παράθυρα μέχρι τα ταβάνια, που έσπασε ο πάνοπλος τουρκικός στρατός! Μιλούν για βόμβες θορύβου, νευρικών αερίων και, φυσικά, δακρυγόνες. Για βόμβες που ρίχτηκαν σε τέτοιες ποσότητες, ώστε κανείς δεν μπορούσε να αναπνεύσει, να κινηθεί, να δει μπροστά του. Για τον πυρπολισμό της, η Εμπρου λέει: «Προσπαθούσαμε να αναπνεύσουμε κοντά στα παράθυρα κι αυτοί έριχναν βόμβες στην αυλή. Δεν είδα πάνω μου φλόγες. Δε με πυρπόλησαν. Ομως κάηκα»! Στη συνέχεια, η μαρτυρία της γίνεται πιο συγκλονιστική: «Η φλόγα εμφανίστηκε ξαφνικά και σε δευτερόλεπτα άρχισε να καίγεται όλος ο θάλαμος. Οπως όλοι και εγώ, ενώ τα ρούχα μου δεν είχαν αρπάξει φωτιά, το σώμα μου καιγόταν! Ενα παράξενο πράγμα. Η πλάτη, τα χέρια και το πρόσωπό μου κάηκαν, τα ρούχα μου, όμως, έμειναν ανέπαφα»...

Η Φιλίτς Γκενσέρ, λίγες ώρες μετά, θα πει: «Κάποια στιγμή έριξαν μια περίεργη βόμβα, νομίζω ότι το χρώμα της ήταν μπλε κι ήταν μακρόστενη. Την επίδρασή της δεν μπορούσαμε με τίποτα να την αντιμετωπίσουμε. Η αναπνοή μας κοβόταν, μας έπιαναν σπασμοί και τα εσωτερικά μας όργανα πονούσαν σα να επρόκειτο να εκραγούν». Η Φιλίτς είδε συντρόφισσές της να καίγονται, έξι απ' αυτές βρήκαν το θάνατο. Οι στρατιώτες, μετά το μακελειό, προκλητικοί έλεγαν: «Εμείς δεν κάναμε τίποτα, μόνες σας καήκατε»! Κι όταν μετέφεραν κάποιες απ' τις τραυματισμένες στο νοσοκομείο, είπαν: «Αύριο θα ξαναπάμε πίσω να μαζέψουμε τα χέρια και τα πόδια σας!».

Πολύ σημαντικό είναι το σημείο της συνέντευξης της Εμπρου, η οποία είναι βέβαιη ότι όλη αυτή η επιχείρηση καταγράφηκε με στρατιωτικές κάμερες («είδαμε κάμερες στη σκεπή της φυλακής»), αλλά μετά το υλικό δε φάνηκε πουθενά. Πού πήγε, ποιοι το μελέτησαν και γιατί; Καταγγέλλει ακόμα ότι, επί ενάμιση μήνα, αυτή και τρεις ακόμη συντρόφισσές της «ήμασταν στο νοσοκομείο, δεμένες με αλυσίδες από τα πόδια στο κρεβάτι, σε κωματώδη κατάσταση, χωρίς να λαβαίνουμε θεραπεία». Τέλος, στην ερώτηση πώς νιώθει μετά απ' αυτά τα συμβάντα, απαντά: «Στην αρχή ένιωθα μίσος, ήθελα να συναντηθώ πρόσωπο με πρόσωπο με τον υπουργό Δικαιοσύνης, ήθελα να κοιταχτούμε στα μάτια και να του πω: "Αυτό είναι δικό σας έργο, κοιτάξτε, θέλω να κοιτάξετε. Ξέρω ότι ξέρετε, αλλά θέλω να κοιτάξετε"»...