Στη συνείδηση των πολλών, η περιοχή της Ηπείρου δεν είναι παρά ένας άγονος, απομακρυσμένος και απρόσιτος ορεινός όγκος. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στην αξιόλογη έκδοση «Νομός Ιωαννίνων - Σύγχρονη Πολιτισμική Γεωγραφία» (επιμέλεια Βασίλη Νιτσιάκου), «η ιστορική πραγματικότητα δείχνει ότι η Ηπειρος υπήρξε πάντοτε ένας σημαντικός κόμβος επικοινωνίας, ένα σημαντικό πέρασμα, για όλες τις παράκτιες περιοχές και χώρες της βορειανατολικής λεκάνης της Μεσογείου». Σε αυτό το «πέρασμα», στα σπλάχνα αυτής της γης των αρχαίων μύθων και των πέτρινων γεφυριών, της ξενιτιάς, της περηφάνιας, του μόχθου, αλλά και της εγκατάλειψης, γεννήθηκε ένα από τα σπουδαιότερα κομμάτια του λαϊκού μας πολιτισμού, το ηπειρώτικο δημοτικό τραγούδι. Τραγούδι, σε μεγάλο βαθμό ταυτισμένο με τον αποχωρισμό αγαπημένων προσώπων, με την ξενιτιά. «Η ξενιτιά, η φυλακή, ο θάνατος, η αγάπη / τα τέσσερα ζυγίστηκαν και πιο βαριά είν' τα ξένα...», λέει γνωστό τραγούδι του Πωγωνίου, περιοχή όπου το τραγούδι της ξενιτιάς ήταν αλληλένδετο με το μοιρολόι.
Ενα «δώρο» γι' αυτή την Ηπειρο και τους ανθρώπους της, που έχουν γευτεί, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο Ελληνα, την πίκρα της ξενιτιάς είναι η κατάθεση μουσικών δημιουργών, που κατάγονται από την Ηπειρο, αλλά ζουν και διαπρέπουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη γενέθλια γη. Αφορμή για μια πρώτη γνωριμία με αυτούς και το έργο τους αποτέλεσε η εκδήλωση με θέμα «Ηπειρώτες μουσουργοί της διασποράς», που πραγματοποιήθηκε στα Ιωάννινα, με τη συνεργασία του μουσικογράφου Θωμά Ταμβάκου και του «Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών», του οποίου είναι δημιουργός και κάτοχος, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ιωαννίνων και της «Ηπειρωτικής Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών». Με τη χρήση οπτικού και ηχητικού υλικού, σπάνιου και ανέκδοτου, από το Αρχείο, ο Θ. Ταμβάκος παρουσίασε ντοκουμέντα από την καλλιτεχνική δραστηριότητα οχτώ συνθετών ηπειρωτικής καταγωγής, «λόγιας» ή «σοβαρής» μουσικής, οι οποίοι έζησαν και έδρασαν εκτός της ελληνικής επικράτειας, από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα. Από αυτούς συνεχίζουν να δημιουργούν μέχρι σήμερα στο εξωτερικό ο Γεράσιμος Τσαντούλας (με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο F. Di Arta Angeli), μέχρι πρότινος κάτοικος των νησιών Μάρσαλ του Ειρηνικού και πλέον μόνιμος κάτοικος ΗΠΑ, ο οποίος παραβρέθηκε στην εκδήλωση, ο σπουδαίος συνθέτης, μαέστρος, βιολονίστας και καθηγητής Σύνθεσης στο Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα Ντίνος Κωνσταντινίδης, η Βίκυ Τζουμέρκα - Knoedler (ζει στο Μάντισον των ΗΠΑ) και ο Δημήτρης Νικολάου, που ζει στην Ιταλία.
Ντίνος Κωνσταντινίδης
«Απώτερος στόχος του ΑΕΜΘΤ, λέει ο Θ. Ταμβάκος, είναι και η έκδοση λευκώματος και δισκογραφικού υλικού με έργα Ηπειρωτών συνθετών της διασποράς, αλλά και ενδημούντων, όπως οι Δημήτρης Δραγατάκης, Δημήτρης Καραγεώργος, Αλέκος Κόντης, Μιχάλης Αδάμης, Κωνσταντίνος Μπόκας κ.ά.». Με την πολύτιμη βοήθεια του Θ. Ταμβάκου, παραθέτουμε μια σύντομη αναφορά στους προαναφερόμενους Ηπειρώτες μουσουργούς της διασποράς.
Πολύχρονη, δημιουργική κατάθεση
Επιστήμονας φυσικομαθηματικός και αυτοδίδακτος μουσικός, ο Γεράσιμος Τσαντούλας, που γεννήθηκε στην Αρτα και υπογράφει με το ψευδώνυμο F. («Φαίαξ») Di Arta (από την Αρτα) Angeli (το όνομα της μητέρας του Αγγελική) είναι ο δημιουργός της θαυμάσιας όπερας «Frossini». Πρόκειται, σύμφωνα με τις έρευνες του Θ. Ταμβάκου, για τη «μοναδική ως τώρα δισκογραφική έκδοση "λόγιας" μουσικής στην αλλοδαπή με θεματολογία από την ερικυδή ιστορία της Ηπείρου» (κυκλοφόρησε από την Αμερικάνικη «Capstone Records»). Και όπως αναφέρει, «η "Φροσύνη" - αν και αποσπασματική - διαταράσσει τα ύδατα της καλλιτεχνικής κοινότητας, προτάσσοντας την παλιά κλασική συνταγή του βερισμού, ιδωμένη υπό το εύστροφο και ζωογόνο πνεύμα του δημιουργού». Το λιμπρέτο βασίζεται σε ποιήματα των Μαβίλη, Καβάφη, Παλαμά και στίχους από την «Κυρά Φροσύνη» του Βαλαωρίτη, ενώ το λυρικό έργο ερμηνεύουν οι υψίφωνοι Τίνα Μαλακατέ και Αννα Αγάθωνος και η Συμφωνική Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Σλοβακίας, υπό τη διεύθυνση του Joel Eric Suben.
Γεννημένος στα Ιωάννινα πριν 71 χρόνια, ο Ντίνος Κωνσταντινίδης είναι δημιουργός 230 περίπου έργων, σύγχρονων τεχνοτροπιών (ατονικά, σειραϊκά, νεοτονικά) με άμεσες ή έμμεσες αναφορές στην ελληνική παραδοσιακή μουσική. Με έντονη δισκογραφική παρουσία, ο Ντ. Κωνσταντινίδης κατέχει, μάλιστα, τη δεύτερη θέση - μετά τον Ξενάκη και τον Σκαλκώτα - στον κατάλογο των Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής συνθετών «λόγιας» μουσικής. Παράλληλα με το πλούσιο συνθετικό του έργο, ο Ντ. Κωνσταντινίδης είναι πανεπιστημιακός καθηγητής στο Shool of Music του Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα (ΗΠΑ), μαέστρος γνωστών ορχηστρών και μουσικών συνόλων και βιολονίστας με μοναδικές ερμηνείες δύσκολων έργων του κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου. Οπως αναφέρει ο Θ. Ταμβάκος, «οι άφθονες αναφορές στο δημιουργικό του έργο και την προσωπικότητά του, οι σαράντα και πλέον βραβεύσεις, διακρίσεις και έπαινοι από έγκυρους καλλιτεχνικούς φορείς και οργανισμούς της υφηλίου, οι συχνές ερμηνείες και οι αναθέσεις για τη γραφή νέων συνθέσεων και, τέλος, η πλούσια δισκογραφική καταθήκη του υφαίνουν τον καμβά μιας καλλιτεχνικής προσωπικότητας κολοσσιαίου διαμετρήματος».
Δημιουργική προσωπικότητα διεθνούς προβολής, ο Δημήτρης Νικολάου (ηπειρωτικής καταγωγής, ζει στη Ρώμη) είναι συνθέτης δεκάδων έργων (πλησιάζουν τα 200) για διάφορους συνδυασμούς οργάνων, ορχηστρικών, φωνητικών, μουσικής δωματίου και σολιστικών, στα οποία εκμεταλλεύεται στο έπακρον τις ξεχωριστές ιδιότητες των οργάνων. Ανάμεσά τους, οι «Ωδές της Αντίστασης», η «Ιθάκη», η μουσική για το ντοκιμαντέρ «Ο Παναγούλης ζει» κ.ά. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιβολή της δικτατορίας του '67, ήταν η αιτία να ζητήσει ο συνθέτης πολιτικό άσυλο από την Ιταλία. Η δεκαετία του '90 χαρακτηρίζεται από πληθώρα διακρίσεών του και πάμπολλες εκτελέσεις έργων του σε όλο τον κόσμο. Οι συνθέσεις του (όπερες, μπαλέτα, συμφωνίες, κοντσέρτα κ.ά.) γίνονται δεκτές παντού με ενθουσιασμό, δισκογραφούνται και παγιώνουν τη θέση του ως ενός κορυφαίου συνθέτη της εποχής μας.
Μουσικοσυνθέτης, χορογράφος, ζωγράφος, χορεύτρια και δημιουργός του συγκροτήματος παραδοσιακών χορών «Μεσόγειος», η Βίκυ Τζουμέρκα - Knoedler ζει στο Μάντισον του Wisconsin (ΗΠΑ). Γεννημένη στην Αθήνα, κατάγεται από το ορεινό χωριό Μελισσουργοί της Αρτας. Μέχρι σήμερα έχει συνθέσει περίπου 60 έργα, κυρίως μουσικής δωματίου, με έμφαση σε όργανα όπως η βιόλα και τα κρουστά, στα οποία εμφαίνεται η ελληνική καταγωγή της, χάρη στην άρτια επεξεργασμένη τεχνική των παραδοσιακών - λαϊκών μοτίβων.
Feeds
