«Ηρθα, είπα να 'ρθω, μα πώς να 'ρθω;

Θα 'ναι η ψυχή μου πίσω/ δεν έχω μέρος να σταθώ και να ξαναγυρίσω/ Ξένη, ξένη, μου λένε είμ' εδώ,/ ξένη κι εκεί θα πούνε/ Τις δυο πατρίδες μου αγαπώ, μ' αυτές δε με χωρούνε...»

(Στίχοι της Νίνας Ναχμία. Από το cd της Νένας Βενετσάνου με τίτλο «Νέα Γη»)

Η δουλιά της Νένας Βενετσάνου διακρίνεται για την ποιότητά της, αλλά και η ίδια για την αντίσταση απέναντι στις σειρήνες της εμπορευματοποίησης...

Πολλοί έχουν ακούσει τραγούδια της Νένας Βενετσάνου, αλλά λιγότεροι γνωρίζουν ότι ήταν η πρώτη που συνέθεσε και τραγούδησε τραγούδια για το γυναικείο κίνημα, αμέσως μετά τη δικτατορία. Συνειδητοποιημένη πολιτικά, επέλεγε πάντα να συμμετάσχει και σε εκδηλώσεις τοπικού χαρακτήρα και σε εκδηλώσεις γυναικείων οργανώσεων και να δείχνει έμπρακτα την αλληλεγγύη της στο προοδευτικό κίνημα. Ποτέ, όμως, το γυναικείο ζήτημα δεν έπαψε να βρίσκεται στο επίκεντρο των προβληματισμών της. Ετσι, αυτήν την εποχή, η γυναίκα πρόσφυγας είναι ένα από τα πιο καυτά θέματα που την εμπνέουν και την απασχολούν: «Ο χρόνος που πέρασε, λέει, ήταν "έτος των προσφύγων" και δεν έγινε τίποτα γι' αυτές τις γυναίκες, δε δόθηκε η διάσταση που έπρεπε σ' αυτό το θέμα, που είναι όχι μόνον πάντα επίκαιρο, αλλά και πολύ ουσιαστικό πρόβλημα - ειδικότερα η κοινωνική θέση της γυναίκας πρόσφυγα, που φέρει όλο το βάρος της συντήρησης της οικογένειάς της, μέσα σε τρομερά αντίξοες συνθήκες... Δεν το συνειδητοποιούμε όταν τις βλέπουμε αυτές τις γυναίκες και τις κρίνουμε πολύ αυστηρά... Είναι ένα θέμα, που εμένα με αγγίζει βαθιά...».

Πρόσφατο δείγμα του προβληματισμού και της προσπάθειάς της να ευαισθητοποιηθεί το κοινό, μια συναυλία στο Λυκαβηττό που ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή: «Εγώ προσωπικά δεν πιστεύω ότι ήταν θέμα ...βροχής, ήταν θέμα κακής διοργάνωσης και γραφειοκρατίας. Η συναυλία θα δινόταν σε συνεργασία με την οργάνωση της Ουνέσκο "Διεθνής Κοινωνική Υπηρεσία", όμως αυτή η συνεργασία απέτυχε», λέει με πίκρα. «Δεν ειδοποιήθηκαν οι φορείς που έπρεπε να στηρίξουν την εκδήλωση, που είχε σαν στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων για τον καταυλισμό των προσφύγων στο Λαύριο, αλλά και τη συνειδητοποίηση της κοινής γνώμης».

Ωστόσο, παρά την απογοήτευσή της, η Νένα Βενετσάνου επιδιώκει να πραγματοποιήσει αυτήν τη συναυλία, εφόσον θα υπάρξουν φορείς που θα πάρουν «στα ζεστά» το θέμα και θα υποστηρίξουν την εκδήλωση, ώστε να έρθει κόσμος. «Θέλω, λέει, να γίνει κάτι μεγάλο - έστω και ετεροχρονισμένα. Αυτό που επιδιώκω δεν είναι να κάνω φιλανθρωπία, όπως κάποιες "φίρμες". Μ' ενδιαφέρει η κοινωνική διάσταση του θέματος, όχι οι συναισθηματισμοί, να ευαισθητοποιηθεί ο κόσμος ώστε ν' αλλάξει κάτι.

Δεν είναι μόνον η πορνεία, υπάρχει και η άλλη διάσταση του θέματος: Χιλιάδες γυναίκες εργάζονται με χαμηλά μεροκάματα, φροντίζοντας Ελληνες και Ελληνίδες ηλικιωμένες, που διαθέτουν γι' αυτό το σκοπό την επίσης χαμηλή σύνταξή τους. Οι συντάξεις των ηλικιωμένων μας, που γι' αυτούς θα έπρεπε να μεριμνά το κράτος, παρέχοντάς τους την κατάλληλη περίθαλψη και φροντίδα, συντηρούν τις βαλκανικές χώρες! Είναι πια θέμα κοινωνικής ανάγκης και όχι ευημερίας να έχουν οι ηλικιωμένοι ένα βοηθό, αφού το κράτος αδιαφορεί. Αν τουλάχιστον υπήρχε μια οργανωμένη κάλυψη, όπως υπάρχει στο εξωτερικό... Εκεί τουλάχιστο δε δένουν τους γέρους στις καρέκλες! Δε λείπουν, βέβαια, και στο εξωτερικό τα προβλήματα, αλλά τουλάχιστον το κράτος είναι πιο ευαίσθητο και φυλάγεται από την κοινωνική κριτική. Ενώ στην Ελλάδα, η αδιαφορία του κράτους είναι απροκάλυπτη»!

Ολες οι συνθέσεις της Νένας Βενετσάνου είναι γραμμένες με τη γυναικεία οπτική - είτε σαν θέμα, είτε σαν τίτλοι. Από τον πρώτο της δίσκο - που ήδη κυκλοφορεί σε cd μαζί με το «Κουτί της Πανδώρας» - έως τον τελευταίο, με τίτλο «Το πρόσωπο της αγάπης», που τη μουσική του συνέθεσε η Καλλιόπη Τσουπάκη και αναδείχτηκε σε δίσκο της χρονιάς. Είτε σαν σύμβολο, είτε σαν υπαρκτό ή ιδανικό πρόσωπο, η γυναίκα είναι η πρωταγωνίστρια των τραγουδιών της. Ομως, η «Νέα Γη» είναι το cd που έχει γράψει ειδικά για τη γυναίκα πρόσφυγα. Βασικός άξονας της δουλιάς της είναι οι αιτίες που προκαλούν την προσφυγιά, τη μετανάστευση. Ο πόλεμος (Ανδρομάχη, Εκάβη) κι όχι μόνον είναι ο έρωτας που σε κάνει να ξενιτεύεσαι, να μετακινείσαι, όπως στο «Μαγισσάκι» του Οδυσσέα Ελύτη και στην «πικρία» του Νίκου Καββαδία. Ηδη, σε παλιότερες δημιουργίες της, είχε αναφερθεί στο πρόβλημα της φτώχειας των γυναικών, π.χ., η Λίλιθ συμβολίζει τη φτώχεια των γυναικών...

«Εχει σημασία, δηλώνει, να δείχνει ο καλλιτέχνης με τη δουλιά του ότι είναι ζωντανός μέσα στην κοινωνία, ότι δεν είναι ένας ακόμα "διασκεδαστής". Αλλά πώς γίνεται αυτό; Εχει καταντήσει να χρειάζεσαι διπλάσια προσπάθεια, διπλάσια οργάνωση για να πετύχεις να σπάσεις όλον αυτόν τον κλοιό της "φτήνιας" που επικρατεί στα ΜΜΕ. Είναι τρομακτικό! Ολη αυτή η προσπάθεια χειραγώγησης των συνειδήσεων από τα ΜΜΕ, την τηλεόραση, η πλύση εγκεφάλου που γίνεται. Ανάμεσα στον καλλιτέχνη και το κοινό, μεσολαβούν αυτοί που ελέγχουν και επιλέγουν την εξουσία του τόπου και του πολιτικού σχεδιασμού. Και μετά, πάμε στην ελεύθερη αγορά, όπου η τέχνη αντιμετωπίζεται σαν να είναι, ας πούμε, μελιτζάνες - ανεβαίνει η τιμή της μελιτζάνας, κατεβαίνει η τιμή της, παίρνουμε το κολοκυθάκι...».

Μια συναυλία με θέμα τη «Νέα Γη», τη γυναίκα πρόσφυγα, της έχει ήδη προταθεί για την Κύπρο και θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Απρίλη. Αλλά η Νένα Βενετσάνου θα αρχίσει με την Κύπρο και τη νέα χρονιά της: Στις 11 Γενάρη θα τραγουδήσει Χατζηδάκι σε Λευκωσία και Λεμεσό. Η συναυλία γίνεται σε συνεργασία με τον Βαγγέλη Μπουντούνη και θα τραγουδήσει εκεί με συνοδεία δεκαέξι κιθαριστών - «μια καλλιτεχνική πρόκληση και οπτικά και ακουστικά»!

«Πιστεύω, λέει η ίδια, ότι θα υπάρχει μια ιδιαίτερη φόρτιση στο κοινό - και ίσως αυτή τη στιγμή μια συναυλία μ' αυτό το ρεπερτόριο στην Κύπρο είναι ό,τι πιο σωστό μπορούσε να γίνει. Το σκέφθηκα αυτό, βλέποντας ένα ντοκιμαντέρ όπου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι συναντιούνται μετά από είκοσι χρόνια....

Αυτό είναι το συγκλονιστικό με την Κύπρο: Ενώ υπήρξε διχοτόμηση, ενώ υπάρχει μια διαφορετική θρησκεία και γλώσσα και τα γεγονότα που γνωρίζουμε, βλέπουμε ότι οι κάτοικοι δε μισιούνται μεταξύ τους, υπάρχει το παράπονο, υπάρχει ίσως και το "γινάτι", αλλά υπάρχει και ο καημός της πατρίδας, της κοινής πατρίδας που τους ενώνει»!

...«Ο πολιτισμός δεν είναι θέμα λίγων ανθρώπων, εξαιρετικών ανθρώπων», μας είχε πει άλλοτε η Νένα Βενετσάνου. «Είναι μια σφαίρα, η τέχνη ξεκινάει, έρχεται από παντού, είναι η ίδια η ζωή, μπορείς να πεις ότι η ζωή είναι αυτό; Είναι κι αυτό κι εκείνο και το άλλο... Το σύστημα προσπαθεί να οικειοποιηθεί τους καλλιτέχνες...».

«Ο λυρισμός είναι εξόριστος από τη ζωή μας σήμερα. Δε γοητεύει πια τους ανθρώπους, ούτε φροντίζουν να τον τροφοδοτούν. Εχουμε ξεπέσει σε συναισθηματισμούς, στα αισθηματικά τραγουδάκια, για να περνάμε τον καιρό. Ομως, ο πραγματικός καλλιτέχνης είναι βαθιά λυρικός κι αυτό είναι για μένα σήμερα επαναστατικό!

Ο λυρισμός δημιουργεί το όραμα μιας ζωής στα μέτρα των ανθρώπων και όχι στα μέτρα της εξουσίας. Σε εισάγει στο θετικό, στη δημιουργικότητα να δημιουργείς κάτι θετικό για σένα και για τους άλλους με τους οποίους συνυπάρχεις.

Αλλιώς πάμε κατ' ευθείαν σε μια λατρεία θανάτου, λατρεία της φθοράς. Και επειδή ο προηγούμενος αιώνας έχει δει δυο παγκόσμιους πολέμους, όπου κάποιοι πάτησαν επί πτωμάτων για να βγουν από πάνω, ε, δεν το αντέχουμε άλλο...».