"Ο Μάιος μας έφτασε, εμπρός βήμα ταχύ

να τον προϋπαντήσουμε, παιδιά, στην εξοχή"

Κάθομαι, λοιπόν κι εγώ, σκέφτομαι και λέω. Αντε, σύντροφοι, να καθαρίσουμε τον κόσμο, να εξαφανίσουμε τα αφεντικά που αγοράζουν τα χέρια μας, να σπάσουμε τις σφυρίχτρες που ακόμα σφυρίζουν, έστω και με το στραγαλάκι λιωμένο. Και πάνω απ' όλα να "ξεμάθουμε" την κακία από τους ανθρώπους και να βάλουμε τους σουγιάδες στην τσέπη. Και τότε να δείτε πώς οι μηλίτσες θα ξανανθίσουν και το μυαλό μας θα πάψει να το σκάβει η φτώχεια. Τότε θα δούμε το Μάη να έρχεται και μεις θα βγούμε στους δρόμους, για να τον προϋπαντήσουμε!

Αντε, σύντροφοι, να καθαρίσουμε τον κόσμο, να εξαφανίσουμε τα αφεντικά που αγοράζουν τα χέρια μας, να σπάσουμε τις σφυρίχτρες που ακόμα σφυρίζουν, έστω και με το στραγαλάκι λιωμένο. Και, πάνω απ' όλα, να "ξεμάθουμε" την κακία από τους ανθρώπους και να βάλουμε τους σουγιάδες στην τσέπη. Και τότε να δείτε πώς οι μηλίτσες θα ξανανθίσουν και το μυαλό μας θα πάψει να το σκάβει η φτώχεια. Τότε θα δούμε το Μάη να έρχεται και μεις θα βγούμε στους δρόμους, για να τον προϋπαντήσουμε!

Το τετραήμερο παρουσίασης του έργου του ΥΠΠΟ κατά το 1997 όσον αφορά στην Πολιτιστική Κληρονομιά (26-29/4), δεν ήταν μόνο ενημέρωση και επισήμανση της προσπάθειας που καταβάλλεται. Στην πραγματικότητα ήταν η έμπρακτη απόδειξη ότι το μακρόχρονο αίτημα για υποδομή και στελέχωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας είναι απόλυτα αιτιολογημένο.Για πρώτη φορά το σύνολο των Διευθύνσεων, των Εφορειών Αρχαιοτήτων και των Ομάδων Εργασίας του ΥΠΠΟ παρουσίασαν το έργο τους και ταυτόχρονα το έθεσαν σε έλεγχο και κριτική.

Η πολιτιστική κληρονομιά είναι ...απαιτητική ως προς την επαγρύπνηση. Κι αυτός ο απολογισμός ήταν πλούσιος και εποικοδομητικός ως προς την εξαγωγή συμπερασμάτων. Κατ' αρχήν ήταν φανερό ότι οι Εφορείες Αρχαιοτήτων οφείλουν να ανταποκρίνονται σε πλήθος σωστικών ανασκαφών, για να προλάβουν "αναπτυξιακά" ή οικιστικά αιτήματα.Πολλές, όμως, σωστικές ανασκαφές αποκάλυψαν επιστημονικούς θησαυρούς. Ενδεικτικά αναφέρουμε την αποκάλυψη τάφων του Δημόσιου Σήματος (Γ ΕΠΚΑ) στην Αθήνα, αλλά και τα ευρήματα στον περίβολο της Βουλής,τα οποία πλουτίζουν μεν τη γνώση της τοπογραφίας της Αθήνας, εντούτοις εξ αιτίας του "δημόσιου έργου" (σ.σ. υπόγεια κατασκευή γκαράζ) δε θα ευτυχήσουν να παραμείνουν στη θέση τους. Ακόμα, πολλά από τα ευρήματα των ανασκαφών του Μετρό στοιβάζονται σε αποθήκες.Ανάλογες εξελίξεις σε σωστικές ανασκαφές βρίσκουμε σε ολόκληρη τη χώρα, όπως στα Χανιά την αποκάλυψη ερειπίων της αρχαίας Κυδωνίας,ή στη Ρόδο την αποκάλυψη ερειπίων πρωτοβυζαντινής οχύρωσης.Το ερώτημα που προκύπτει είναι: πώς και πότε παραδίδονται όλα αυτά στην επιστημονική κοινότητα; Ποιο είναι το επιστημονικό έργο; Προκύπτουν συμπεράσματα και νέες μέθοδοι που να αφορούν, λ. χ, την προληπτική συντήρηση των μνημείων; Κι ακόμα με τι τρόπο αναδεικνύονται και παραδίδονται τα μνημεία στο κοινό; Αξιοποιούνται από την πολιτεία, όχι ως άψυχα αρχαία ερείπια, ούτε ως εμπορεύσιμα αντικείμενα που κόβουν εισιτήρια, αλλά ως επιπλέον στοιχεία που συμπληρώνουν εικόνες καθημερινής ζωής του παρελθόντος;

Κι εδώ δεν εμπλέκεται μόνο το ΥΠΠΟ, αλλά και το υπουργείο Ανάπτυξης και το ΥΠΕΧΩΔΕ. Είναι τυχαίο, που κάθε χρόνο η συνεργασία ΥΠΠΟ και ΕΟΤ αρχίζει και σταματάει στις καλοκαιρινές εκδηλώσεις στα μνημεία και στο εισιτήριο; Είναι τυχαίο το γεγονός ότι όπου "φτιάχνει" το ΥΠΠΟ, "χαλάει" το ΥΠΕΧΩΔΕ;

Σημειώνουμε ότι οι Διευθύνσεις και οι Υπηρεσίες πρέπει να καλύψουν τρέχουσες ανάγκες των μνημείων,όπως στερεώσεις, αναστηλώσεις, συντηρήσεις, στέγαση, περιφράξεις, αλλά και πιο άχαρες δραστηριότητες,όπως διεκπεραίωση εγγράφων, αντιμετώπιση αιτημάτων ιδιωτών, διοικητική δουλιά. Και εδώ υπάρχουν καθυστερήσεις, εμπλοκές, απογοητεύσεις, φθορές που θα μπορούσαν να είχαν προβλεφτεί και προληφθεί.

Παρ' όλα αυτά κάποιες ασχολήθηκαν με μεγάλα προγράμματα ανάδειξης, όπως εκείνο της Πελλαίας Χώρας (ΙΖ' ΕΠΚΑ), με σημαντικά προγράμματα αποκατάστασης όπως στη Νέα Μονή Χίου (3η ΕΒΑ), ενώ μεγάλα έργα όπως της Ακρόπολης,της Δήλου,του Μυστρά,της Επιδαύρου,του Επικούρειου Απόλλωνα έχουν ανατεθεί σε ειδικές επιτροπές, κάποιες από τις οποίες δε βοηθήθηκαν να παράξουν έργο, όπως εκείνη του Επικούρειου,ένα μνημείο που κυριολεκτικά διαλύεται.Αντίθετα, η Επιτροπή Επιδαύρου ολοκλήρωσε μέρος των έργων, ενώ από την Επιτροπή Δήλου ξεκίνησε το πρόγραμμα συντήρησης των ψηφιδωτών, αλλά εκκρεμεί η δημιουργία εργαστηρίων συντήρησης.

Επίσης, πολλά από τα έργα του '97 αντιμετωπίστηκαν με συγχρηματοδότηση από κοινοτικά προγράμματα (Β ΚΠΣ), αφού δικαιολογημένα η Αρχαιολογική Υπηρεσία έσπευσε να αξιοποιήσει τέτοια κονδύλια. Ορισμένα έργα με αυτά τα χρήματα ανέπνευσαν... αλλά "πνίγονται".Αν και θεωρητικά θα έπρεπε να προχωρούν ταχύτερα, δεν ήταν λίγες οι φορές, σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, που είδαμε να μπλοκάρονται στην ανάθεση, να απογοητεύει το αποτέλεσμα της μελέτης από μελετητές εκτός της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, να καθυστερεί η δημοπράτηση ή ακόμα η εκτέλεση του έργου να μη δίνει εγγυήσεις για τα μνημεία.Ουκ ολίγες φορές, κατά το 1997, ακούσαμε στις συνεδριάσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου παρατηρήσεις για μελέτες (στέγαστρα, μουσεία κλπ.) που επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους κυρίως στην άνεση των επισκεπτών, υποβαθμίζοντας τις συνθήκες διατήρησης των μνημείων.Είναι, δυστυχώς, γεγονός ότι η λειψά στελεχωμένη Αρχαιολογική Υπηρεσία αδυνατεί να αντεπεξέλθει στον αριθμό των μελετών που απαιτούνται. Το μεγαλύτερο δυστύχημα είναι ότι αντί να καταπολεμηθεί αυτή η αδυναμία με προσλήψεις του αναγκαίου για την πολιτιστική κληρονομιά μας επιστημονικού, τεχνικού και εργατοτεχνικού προσωπικού, χρησιμοποιείται ως άλλοθι για την πληθώρα των ιδιωτικών αναθέσεων.

Στην αντίπερα όχθη... βρίσκεται το έργο που πραγματοποιήθηκε εκ των ενόντων. Δηλαδή, με τις χαμηλές πιστώσεις του Τακτικού Προϋπολογισμού, των Δημοσίων Επενδύσεων και του ΛΟΤΤΟ. Εργο που μας κάνει να αναρωτιόμαστετι ακόμα θα μπορούσε να κάνει η Αρχαιολογική Υπηρεσία αν τις δοθούν"φτερά", για να πετάξει μόνη της κι όχι δεκανίκια για να εξαρτηθεί και οικονομικά;Δ. Μ.