Στηριγμένος περισσότερο στα ψυχικά αποθέματα των ανθρώπων του, ο ελληνικός κινηματογράφος επιμένει, αναζητά, προσπαθεί, κάποιες φορές υπόσχεται. Αυτό που δεν πρέπει να λείψει για να επιβιώνει είναι τουλάχιστον αυτή η ψυχική δεξαμενή, που κάτω από προϋποθέσεις μπορεί να εξασφαλίσει ελπιδοφόρα βήματα.Οπως επισημαίνει ο πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (ΕΚΚ), Μάνος Ευστρατιάδης,στον πρόλογο του απολογισμού του ΕΚΚ, "η οικονομία του ελληνικού κινηματογράφου, από τον καιρό που τον χτύπησε η κρίση, διανύει την απόσταση από το "τίποτε" στο "ελάχιστο". Χρησιμοποιώντας τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη "η διαδρομή ανάμεσα στο τίποτε και το ελάχιστο είναι κατά πολύ μεγαλύτερη απ' ό,τι ανάμεσα στο ελάχιστο και στο πολύ",ο Μ. Ευστρατιάδης συνεχίζει: "Η διαδρομή μοιάζει τεράστια και επιβεβαιώνει την υποψία ότι οι ποιητές είναι πιο διορατικοί από τους τεχνοκράτες. Αφού, λοιπόν, δεν μπορούμε να διαχειριστούμε μια οικονομική κρίση σαν ποιητές, ας υπηρετήσουμε όσο μπορούμε την ποίηση των εικόνων, πιστεύοντας ότι η παράδοξη αναλογία που μας προτείνεται, κρύβει το μυστικό".

Εχοντας σαν στόχο έστω αυτό το ποιητικό "ελάχιστο", στην παρούσα φάση, το Κέντρο Κινηματογράφου πιστεύει πως είναι στόχος εφικτός πια. "Αν αυτό συμβεί - λέει ο Μάνος Ευστρατιάδης - τότε οι τοπογραφικές οδηγίες παραπέμπουν με ασφάλεια στο δρόμο προς το "πολύ", με έναν όρο όμως: να μη λείψουν ούτε στιγμή η ψυχική δύναμη των κινηματογραφιστών και η αναγκαία αρωγή της πολιτείας".

Κάποια αισιόδοξα βήματα που αφορούν σε μια ανοδική τάση της προσέλευσης κοινού στις ελληνικές ταινίες, στην ανανέωση του έμψυχου δυναμικού, στα νέα κίνητρα διανομής (θεσμοθετήθηκε η επιστροφή φόρου στα γραφεία διανομής που κυκλοφορούν τρεις τουλάχιστον ελληνικές ταινίες στη διάρκεια μιας σεζόν), παρουσίαση ελληνικών ταινιών σε ξένα φεστιβάλ, άνθηση της ταινίας μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ, το Κέντρο παραδέχεται στον απολογισμό του ότι "δεν αποτελούν από μόνες τους εγγύηση για θετικές μελλοντικές εξελίξεις, όμως είναι ενδεικτικά στοιχεία της φυσιογνωμίας ενός παραγωγικού χώρου που αλλάζει ραγδαία. Αν το Κέντρο φιλοδοξεί να αναλάβει σοβαρές πρωτοβουλίες παρέμβασης, οφείλει να αποτιμήσει με προβλεπτικότητα τις αλλαγές που επέρχονται, αλλιώς θα αρκεστεί σε ατελέσφορες κινήσεις εκ των υστέρων".

Αυτές οι αισιόδοξες, ωστόσο, επισημάνσεις δεν αναιρούν τα χρονίζοντα προβλήματα της ελληνικής κινηματογραφίας, που ορίζουν τη μοίρα της τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Τα προβλήματα αυτά, αποτέλεσμα μιας οικονομικής κρίσης που εξελίχθηκε σε κρίση δομική και δημιουργική, δημιούργησαν μια αλυσίδα αρνητικών συνεπειών που οδήγησαν στην παραγωγική υπανάπτυξη. Η κρατική παρέμβαση στις αρχές της δεκαετίας του '80, εξασφάλισε μεν μια οικονομική αρωγή, δεν αρκούσε όμως στο να προλάβει την κατάρρευση της υποδομής της κινηματογραφίας. Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, μέσω του οποίου η πολιτεία ενίσχυε οικονομικά τον κινηματογράφο, κατέληξε να είναι ο κυριότερος μοχλός άσκησης της κρατικής κινηματογραφικής πολιτικής, με ρόλο παρεμβατικό και ρυθμιστικό. Ετσι το Κέντρο μεταβλήθηκε σε αποκλειστικό χρηματοδότη και "οιονεί παραγωγό", με εμφανή πολιτιστική σκοπιμότητα και όχι αναπτυξιακή λογική, καθιστώντας το θα λέγαμε μονοπώλιο των αποφάσεων και αποδεχόμενο τα πυρά της δυσαρέσκειας.Τα τελευταία χρόνια το Κέντρο προσπαθεί να ξεφύγει από αυτό το παρελθόν και να αναλάβει το ρόλο μιας νέας αναπτυξιακής πολιτικής.

Παρά τα θετικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, τα προβλήματα που παραμένουν και επηρεάζουν και τη σημερινή εικόνα του ελληνικού κινηματογράφου είναι: Η μικρή "εσωτερική αγορά", εξαιτίας τόσο της γλώσσας, όσο και του επιπέδου παραγωγής, της θεματολογίας και της περιορισμένης ανταπόκρισης του κοινού. Αυτό τον καθιστούν ελάχιστα ανταγωνιστικό στις αγορές του εξωτερικού. Γι' αυτούς και άλλους λόγους είναι σχεδόν απαγορευτική η απόσβεση του κόστους παραγωγής. Η αδυναμία απόσβεσης έχει και ως φυσική συνέπεια την απουσία ιδιωτικών επενδύσεων στην κινηματογραφική παραγωγή. Ετσι το σύστημα παραγωγής τα τελευταία 18 χρόνια εξαρτήθηκε αποκλειστικά από την κρατική χρηματοδότηση, με αποτέλεσμα οι πόροι του να αυξομειώνονται απρόβλεπτα, χωρίς να επαρκούν και χωρίς να επιτρέπουν τον απαραίτητο προγραμματισμό. Η εφαρμογή του νόμου για το 1,5% μόνο από τα κρατικά κανάλια, καθώς και η εκμετάλλευση του Eurimages (ενισχύθηκαν δυο ελληνικές ταινίες: του Κώστα Καπάκα "Peppermint" με το ποσό των 55 εκατομμυρίων δρχ. και του Γιώργου Τσεμπερόπουλου "Η πίσω πόρτα" με το ποσό των 40 εκατομμυρίων δρχ.) διεύρυναν κάπως τη χρηματοδοτική βάση, αλλά δεν έλυσαν το πρόβλημα.

Ενδεικτικά είναι τα συμπεράσματα από έρευνα που έγινε με πρωτοβουλία του Κέντρου και αφορά στις απόψεις του κοινού για τον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο. Το 54% των ερωτηθέντων έχει θετική γνώμη για τη βελτίωσή του, ενώ η κύρια επισήμανση αφορά στα σενάρια και τη θεματολογία των ελληνικών ταινιών. Διαπιστώνεται η γενικευμένη και έντονη απαίτηση για μεγαλύτερη συνάφεια των σεναρίων με την πραγματικότητα, λιγότερο "προσωπικές" ταινίες, ταχύτεροι ρυθμοί, αναγνωρίσιμοι διάλογοι και εντονότερα στοιχεία ελληνικότητας.Χαρακτηριστική πάντως είναι η σύγκριση με τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο και η εξιδανίκευση μιας σχολής και μιας εποχής, η οποία διαθέτει μια σημαντική ορατότητα χάρη στη συχνή προβολή ταινιών του παλιού κινηματογράφου στην τηλεόραση.

Από την άλλη σε ό,τι αφορά στο Eurimages αξίζει να σημειώσουμε τα προβλήματα που προκύπτουν από την πολιτική του συγκεκριμένου ταμείου ενίσχυσης συμπαραγωγών: Με δεδομένη την καθήλωση του προϋπολογισμού στα ίδια επίπεδα, αλλά κυρίως με τη δημιουργία δύο κατηγοριών χρηματοδοτήσεων που αποφασίστηκε, μειώνει σημαντικά τη δυνατότητα ενίσχυσης των αδύνατων κινηματογραφικά χωρών, ενώ πριμοδοτεί ταινίες εμπορικής εμβέλειας και υψηλού κοστολογίου. Η κατηγορία αυτή, που ουσιαστικά αφορά στην παραγωγή 2-3 μεγάλων χωρών, λαμβάνει ποσοστό 50% του προϋπολογισμού. Είναι δε προφανές ότι το υπόλοιπο 50% που αφορά στις ταινίες χαμηλού κοστολογίου "με καλλιτεχνικές ιδιαιτερότητες" των υπόλοιπων μικρών κινηματογραφικά χωρών (περίπου 22) δεν αποκλείει και τη συμμετοχή ταινιών από μεγαλύτερες χώρες. Ετσι δημιουργείται ένα ταμείο ενίσχυσης δύο ταχυτήτων, που θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στη διατήρηση της έως τώρα ισορροπίας.

Σε ό,τι αφορά τώρα στα οικονομικά μεγέθη, τα πράγματα έχουν ως εξής: Σημαντική υπήρξε η αύξηση της επιχορήγησης του ΥΠΠΟ προς ΕΚΚ για το έτος 1998: 2.063.306.000 δρχ.,σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια (1.385.000.000 το 1994 και 1.479.413.000 το 1995, 1.452.895.000 το 1996, 1.432.986.000 το 1997). Το 1994 για την παραγωγή διατέθηκαν 784.000.000, το 1995 1.315.000.000, το 1996 829.399.000, το 1997 1.067.410.000 και το 1998 1.377.543.000.Τα έξοδα λειτουργίας του ΕΚΚ από 271.597.000 το 1997, αυξήθηκαν σε 285.484.000 το 1998.

Αξίζει επίσης να δούμε τη μεγάλη ψαλίδα ανάμεσα στα έξοδα για την προώθηση των ελληνικών ταινιών στο εσωτερικό και το εξωτερικό και τα έσοδα. Τα ποσά που διατέθηκαν για την προώθηση ήταν: 1994: 293.000.000, 1995: 317.016.000, 1996: 314.123.000, 1997: 340.874.000 και 1998: 356.635.000. Ενώ, τα έσοδα από την εκμετάλλευση στο εξωτερικό ήταν: 1994: 20.242.000, 1995: 46.994.000, 1996: 42.614.000, 1997: 18.369.000 και 1998: 89.901.000.Τα έσοδα από εισιτήρια των ελληνικών ταινιών ήταν: 1994: 29.786.000 δρχ., 1995: 118.470.000 δρχ., 1996: 72.022.000 δρχ., 1997: 82.990.000 και το 1998: 147.767.000 δρχ. Τα εισιτήρια κατά προσέγγιση κλιμακώθηκαν ως εξής: την περίοδο 1994-1995 ήταν 300.000, το 1995-1996 150.000 δρχ., το 1996-1997 300.000 και το 1997-1998 500.000.

Για όποιον πάντως ενδιαφέρεται για περισσότερες πληροφορίες υπάρχει μια ηλεκτρονική διεύθυνση στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ: Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ) πραγματοποίησε ένα μεγάλο επικοινωνιακό βήμα, αποκτώντας δικό του κόμβο στο διαδίκτυο, στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.gfc.gr.Το ΕΚΚ απέκτησε ένα δίγλωσσο (ελληνικό και αγγλικό) site μεγάλης έκτασης (800 σχεδόν σελίδων). Τα περιεχόμενα του κόμβου χωρίζονται σε εφτά κύριες ενότητες: Φυσιογνωμία του Κέντρου, σκοποί, πολιτική, χρηματοδοτικά προγράμματα, πλήρης κατάλογος όλων των ελληνικών ταινιών. Τα ελληνόφωνα και αγγλόφωνα newsletter που εκδίδει το Κέντρο, Φυσιογνωμία και δραστηριότητα της "Ελλάς Φιλμ", παρουσίαση εκδόσεων, χαρτογράφηση της συνολικής κινηματογραφικής δραστηριότητας στην Ελλάδα.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ

Το Κέντρο Κινηματογράφου στο διαδίκτυο