Εδώ - κόντρα στην εξέλιξη - παλεύει το παλιό με το επίσης παλιό. Παλεύει το αναχρονιστικό με το επίσης αναχρονιστικό. Μια υπόθεση - δηλαδή - έξω από τους "νόμους της φύσης, της κοινωνίας και της ανθρώπινης σκέψης", που ζητάει- και αποζητάει - τη "σύγκρουση του νέου με το παλιό", για να προκύψει, από αυτή τη σύγκρουση, η εξέλιξη. Αυτός ο καυγάς δεν αφορά "τον κόσμο και την ανάπτυξη". Γι' αυτό είναι θλιβερός και δυστυχισμένος.

Ολη αυτή η θλιβερή κουστωδία, με την ανηθικότητα και τη σήψη, που κουβαλάει μαζί της, κατάφερε, δυστυχώς, και μετέτρεψε - και με τη δική μας ανοχή, είναι αλήθεια - τη μοναδικότητα της ζωής μας σε μια τελματωμένη καθημερινότητα. Ξυπνάμε και κοιμόμαστε με τα ίδια τραγούδια και τα ίδια ποιήματα. Τίποτα λαμπερό δε φωτίζει τη σκέψη μας. Μας τράβηξαν - βαθιά - στην ασκήμια τους. Χάσαμε τα αντανακλαστικά μας. Δεν προστατεύουμε - δυναμικά - τις ανεπανάληπτες αξίες μας. Λίγο, ακόμα, και θα κυλήσουμε - όλοι- στη λογική τους.

Και πρέπει, επίσης, να καταγγείλουμε όλους αυτούς, που το ξέρουν - και το αποσιωπούν - ότι αυτό, που συμβαίνει ετούτη την ιστορική στιγμή στη χώρα μας, αυτό, που κυριαρχεί, δεν έχει να κάνει σε τίποτα με τις "εσωτερικές αντιφάσεις", που απαιτούνται για να επιβληθεί το "μέλλον πάνω στο παρελθόν". Αυτές οι ανούσιες συγκρούσεις που παρατηρούμε δεν είναι μέρος της"μεταστρεπτικής διαδικασίας". Είναι αμυντικές μεθοδεύσεις του παλιού κόσμου να κρατηθεί στην κορυφή.

Είναι, χίλιες φορές καλύτερα - και αυτό πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους - και ανθρωπινότερο, να μαλώνουμε οι άνθρωποι - και η κοινωνία - πάνω σε τέτιες αξίες, παρά να συζητάμε ότι εκείνος τα πήρε, αυτός έκλεψε, ετούτοι πούλησαν, εκείνοι πουλήθηκαν. Δε δικαιώνεται ο άνθρωπος - και ο πολιτισμός - με τέτιες κουβέντες.

Ο Δημήτρης Αθανίτης,αν και νέος ουσιαστικά στο χώρο του Κινηματογράφου, με δύο μικρού μήκους ταινίες στο ενεργητικό του, στέκεται με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του "Αντίο Βερολίνο",αντιμέτωπος με τον ίδιο τον κόσμο της κινηματογραφικής δημιουργίας. Η ταινία του αποτελεί μια περιπλάνηση ενός νέου, αγνού και ονειροπόλου, στις άτεγκτες και συχνά ερμητικά κλειστές "διαβάσεις" του κινηματογραφικού μικρόκοσμου. Ενός κόσμου που είναι φυσική προέκταση του κοινωνικού μοντέλου. Με τους καλοθρεμμένους επιχειρηματίες, τους άπειρους αλλά αυθόρμητους νέους, τους αυστηρούς κανόνες και τη στρεβλή ελευθερία, τα αφεντικά και τους υπηρέτες, τις απώλειες και τα κέρδη, το μαύρο και το άσπρο. Είναι, εξάλλου, μια ταινία μαυρόασπρη. Με αντιθέσεις. Στη φωτογραφία, αλλά και στη μουσική. Στους χαρακτήρες, μα και στο σκηνικό φόντο. Στην ουσία, ένα ταξίδι της εικόνας μέσα από τη συνύπαρξη των αντιθέσεων. Γιατί και ο ίδιος πιστεύει ότι "ακόμα και από τη στέρηση και τη δυσκολία, παίρνεις σπουδαία μαθήματα... ",όπως τελικά συμβαίνει και στον ήρωά του.

Η γοητεία του ρίσκου

Στην ερώτησή μας τι ακριβώς είναι η ταινία του, ο ίδιος μας λέει: "Είναι μια μαύρη κωμωδία πάνω στον κόσμο του κινηματογράφου, ένα βλέμμα κρυμμένο μέσα στην εικόνα, που παρατηρεί και αποκαλύπτει. Περιπλανιέται κι αναπαύεται. Θα μπορούσα απλόχερα να δώσω ένα αυτοβιογραφικό στίγμα στην ταινία μου, αλλά η πραγματικότητα που αντιμετώπισα ήταν πολύ τραγικότερη απ' αυτή που προσπάθησα να καταγράψω. Για την πραγματοποίηση της δικής μου ταινίας, συνάντησα ιστορίες ανυπέρβλητης φαντασίας".

Μια φαντασία που, τουλάχιστον, στην ελληνική πραγματικότητα, είναι ήδη μια βιωμένη αλήθεια, τέτοια που ωθεί τους νέους δημιουργούς σε αδιέξοδα και ατέρμονες περιπλανήσεις.

Ο Δ. Αθανίτης λέει: "Οι νέοι κινηματογραφιστές για να πραγματοποιήσουν σήμερα το όνειρό τους, για να κάνουν την πρώτη τους ταινία και να μην καρκινοβατήσουν, πρέπει να είναι εκατομμυριούχοι. Δεν υπάρχει κρατική υποστήριξη, βιώσιμη παραγωγή. Μόνο η γοητεία του ρίσκου τους απομένει".

Ενα ρίσκο που το αντιμετώπισε και ο ίδιος, όντας νεοφερμένος στην "πολυτέλεια" της δημιουργίας, γιατί τουλάχιστον "σου δίνει την ικανότητα να ελίσσεσαι, να ξεμπερδεύεις από το άγχος της γραφειοκρατίας που σου προσφέρει το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, που στην ουσία είναι κλέψιμο χρόνου".

Ο κινηματογράφος να βλέπει τον κόσμο

Στην ταινία του Αθανίτη υπάρχει μια επιτυχημένη συμμετρία στην ανάπτυξη των αισθητικών και ανθρώπινων στοιχείων, μέσω των τονισμένων αντιθέσεων της ασπρόμαυρης φωτογραφίας. Υποστηρίζοντας αυτή την πίστη του στο μαυρόασπρο σημειώνει ότι: "Είναι, εν τέλει, πιο πραγματικό κατά τη γνώμη μου, από το οποιοδήποτε έγχρωμο, ακριβώς γιατί το μαυρόασπρο αφαιρεί τη γυαλιστερή επιφάνεια που παγιδεύει το μάτι, αφήνοντας μόνο την ουσία των πραγμάτων. Και η εικόνα συμμετέχει δημιουργικά στην αποκάλυψη των πραγμάτων κι όχι στη συγκάλυψη, όπως συχνά συμβαίνει και στον κινηματογράφο. Η μαυρόασπρη είναι για μένα ένα εργαλείο για να ανασκάψεις την εικόνα, να βγάλεις από μέσα της αυτό που σε ενδιαφέρει να πεις".

Μέσα σ' αυτή τη μαυρόασπρη άποψη διαβαίνουν οι αντίθετοι χαρακτήρες του. Κάποιους, λόγω της ανίσχυρης θέσης που κατέχουν μέσα στο σενάριο, τους συμπαθείς, όπως το νεαρό σκηνοθέτη ήρωά του. Με κάποιους άλλους αγανακτείς. Ο ίδιος νιώθει: "Συμπάθεια για όλους τους ανθρώπους,ακόμα κι γι' αυτούς που στρέφονται εναντίον μου, απλά γιατί από αυτούς θα σπουδάσω το λάθος μου. Εξάλλου και ο ίδιος ο κινηματογράφος πρέπει να αυτοκριθεί, να δοκιμαστεί με τα λάθη του για να τα ξεπεράσει. Με ενδιαφέρει η πραγματικότητα, γι' αυτό μιλάω στην ταινία μου για αυτήν. Δε θέλω καμιά πόρτα διαφυγής από τον πραγματικό κόσμο. Ονειρεύομαι, αλλά το όνειρό μου έχει τα θεμέλια του στον κόσμο που ζω. Ετσι είναι ο κινηματογράφος. Μια τέχνη που συναντάει τον άνθρωπο, και αφουγκράζεται τα όνειρά του στο τώρα".

"Και εκεί βρίσκεται η επιτυχία με το κοινό. Ο σκηνοθέτης ανοίγει έναν διάλογο μαζί του, και πρέπει να ξέρει να μιλάει τη γλώσσα των ανθρώπων του σήμερα κι όχι της φαντασίας του. Λείπει από τον κινηματογράφο σήμερα η αμφισβήτηση, σε σχέση με το παρελθόν.Τότε, όμως, ήταν πιο ξεκάθαρα τα πράγματα. Ηξερες τι να πολεμήσεις. Σήμερα τα προβλήματα είναι συγκαλυμμένα, ριζωμένα και παρόλο που ζούμε "πιο ελεύθερα", δε γνωρίζουμε πού πηγαίνουμε.Μ' αρέσει που ζω σήμερα. Με ενοχλεί αφάνταστα, όμως, αυτή η υπερκαταναλωτική μανία, του να δημιουργούμε νέες ανάγκες και υποχρεώσεις που δε μας χρειάζονται. Ζούμε σε έναν κόσμο αντιθέσεων. Οξύνονται σε μεγάλο βαθμό σήμερα οι ταξικές και κοινωνικές αντιθέσεις και σ' αυτό βέβαια συμβάλουν και οι ξένοι. Πάρε ως παράδειγμα τη γλώσσα. Αποφεύγουμε τα ελληνικά και δανειζόμαστε στοιχεία από ξένες γλώσσες από κόμπλεξ. Πρέπει να μάθουμε τι είμαστε ως λαός. Οχι βέβαια να κλειστούμε στο καβούκι μας. Να είμαστε Ελληνες, έχοντας τα αυτιά τεντωμένα γύρω μας. Να είμαστε εδώ, αλλά να βλέπουμε παντού. Γιατί, όλος ο κόσμος είναι η γειτονιά μας. Γι' αυτό ο κινηματογράφος πρέπει να είναι εθνικός και συνάμα πανανθρώπινος. "

Γεράσιμος ΒΑΚΡΟΣ

Από το "Αντίο Βερολίνο"