Σχεδόν για 8 δεκαετίες η εργατική τάξη της Ρωσίας, στα πλαίσια της Σοβιετικής Ενωσης λειτουργούσε σαν «παγοθραυστικό» στον τομέα των κοινωνικών κατακτήσεων, ανοίγοντας το δρόμο για τους εργαζόμενους όχι μόνο στις υπόλοιπες χώρες που προσχωρούσαν στο σοσιαλιστικό δρόμο ανάπτυξης, αλλά, σε ένα σημαντικό βαθμό, ωφελώντας και τους εργαζόμενους στις καπιταλιστικές χώρες, να διεκδικήσουν και να αποσπάσουν και αυτοί σημαντικές κατακτήσεις.

Σήμερα, η κατάσταση έχει ανατραπεί! Η εργατική τάξη της Ρωσίας, μέσα στις συνθήκες του καπιταλισμού, έρχεται αντιμέτωπη με όλα εκείνα τα προβλήματα που ταλανίζουν τους εργάτες όλου του υπόλοιπου καπιταλιστικού κόσμου: την εκμετάλλευση, την ανεργία, τη φτώχεια, την ακρίβεια, την εμπορευματοποίηση της Υγείας, της Παιδείας, της εργατικής στέγης, την αφαίρεση ιστορικών κατακτήσεων, όπως το 8ωρο και η Κοινωνική Ασφάλιση κ.ά. Για να «συλλάβουμε» το μέγεθος της «οπισθοχώρησης» δεν πρέπει να συγκρίνουμε με τον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο, αλλά με την κατάσταση που υπήρχε επί ΕΣΣΔ. Ετσι, για παράδειγμα, αξίζει να σκεφτούμε ότι σε μια χώρα όπου πριν 15 χρόνια δεν υπήρχε ανεργία, σήμερα υπάρχουν 6-7 εκατομμύρια άνεργοι, περίπου το 10%, ενώ με ορισμένες άλλες εκτιμήσεις ένα άλλο 10% του εργατικού δυναμικού βρίσκεται σε κατάσταση «λανθάνουσας» ανεργίας, δηλαδή τυπικά έχει εργασία, αλλά στην πραγματικότητα είναι σε «υποχρεωτική άδεια», ή για μήνες δεν πληρώνεται για την εργασία του!

Ο «Ρ» έχει γράψει και θα συνεχίσει να παρουσιάζει αυτές τις εξελίξεις, αλλά και τη δύσκολη προσπάθεια ανασυγκρότησης του εργατικού κινήματος. Πρωτοπόρο ρόλο σ' αυτές τις εξελίξεις παίζουν οι Ρώσοι κομμουνιστές. Για τη σημερινή κατάσταση και τα προβλήματα της ρωσικής εργατικής τάξης, αλλά και την προσπάθεια ανασυγκρότησης του εργατικού κινήματος και τις δυσκολίες που αυτή συναντά, θα παρουσιάσουμε σταδιακά τις απόψεις των:

• Σεργκέι Σεριόγκιν - Γραμματέα της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ) και υπεύθυνου για τη δουλιά του Κόμματος στο εργατικό -συνδικαλιστικό κίνημα.
• Βίκτωρ Γκάμοφ - Μέλος του Προεδρείου της ΕΕ της Ενωσης Εργατικών Συνδικάτων Ρωσίας «Ζασίτα Τρούντα» και μέλος της ΚΕ του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας - Κόμματος των Κομμουνιστών της Ρωσίας (ΚΕΚΡ - ΚΚΡ)
• Αλεξάντρ Νικολάεφ, Συνδικαλιστή και μέλος της ΚΕ του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας - Κόμματος των κομμουνιστών της Ρωσίας (ΚΕΚΡ - ΚΚΡ)

Ο Σ. Σεριόγκιν μιλά στο «Ριζοσπάστη»

Ο ίδιος σημειώνει: «Στη χώρα μας οι εργαζόμενοι δεν αισθάνονται ακόμη ότι ανήκουν στην εργατική τάξη. Η κατάσταση αυτή οξύνεται και από το ότι η βιομηχανία της χώρας είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση, αφού σήμερα λειτουργεί μόλις το 60% των επιχειρήσεων που υπήρχαν επί Σοβιετικής Εξουσίας. Απομένει ένα πολύ μικρό ποσοστό εργατών σε επιχειρήσεις που είναι σήμερα ανταγωνιστικές. Συχνά λένε ότι η σοβιετική βιομηχανία δεν ήταν ανταγωνιστική και ό,τι έγινε είναι αποτέλεσμα αντικειμενικών οικονομικών αιτών. Τα πράγματα δεν είναι έτσι. Θα πω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα από το δικό μου κλάδο, της βιομηχανίας κατασκευής ρολογιών. Επί ΕΣΣΔ εξάγαμε ρολόγια σε 69 χώρες του κόσμου, μεταξύ των άλλων και στη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Βέβαια, στις ΗΠΑ μας ζητούσαν να μη δίνουμε ολόκληρα ρολόγια, αλλά μηχανισμούς, στους οποίους δε θα έπρεπε να υπάρχει η ένδειξη "κατασκευάστηκε στην ΕΣΣΔ". Τουλάχιστον το 20% της παραγωγής μας πήγαινε σε εξαγωγές. Θα μπορούσαμε και παραπάνω, αλλά η κυβέρνηση της ΕΣΣΔ εμπόδιζε την παραπέρα εξαγωγή, ξεκινώντας από το γεγονός ότι το 80% της παραγωγής θα έπρεπε να πηγαίνει για την κάλυψη των εσωτερικών αναγκών, κι όχι γιατί δεν ήμασταν ανταγωνιστικοί. Ετσι λοιπόν τότε στη Μόσχα υπήρχαν 3 εργοστάσια κατασκευής ρολογιών στα οποία εργάζονταν 25 χιλιάδες άτομα. Σήμερα, στη Μόσχα, υπάρχει μόνο ένα τέτοιο εργοστάσιο στο οποίο εργάζονται μόλις 1.700 άτομα. Συνολικά στη Ρωσία πέρσι κατασκευάστηκαν 4 εκατομμύρια ρολόγια, τη στιγμή που επί ΕΣΣΔ ένα μόνο εργοστάσιο της Μόσχας έβγαζε 11 εκατομμύρια ρολόγια το χρόνο. Και συνολικά σε όλη την ΕΣΣΔ υπήρχαν 18 εργοστάσια. Ενα λοιπόν σοβαρό πρόβλημα της εργατικής τάξης της Ρωσίας είναι σήμερα η ανεργία. Σ' ό,τι αφορά την ανεργία αυτή φτάνει το 10% με βάση τα επίσημα στοιχεία. Αν όμως η ανεργία μετρηθεί με βάση τον τρόπο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Εργασίας, τότε αυτός ο δείκτης το λιγότερο θα διπλασιαστεί. Υπάρχει μια "καλυμμένη" ανεργία, όταν οι εργαζόμενοι εργάζονται, αλλά επί μήνες δεν πληρώνονται (!), με αποτέλεσμα η οφειλή προς τους εργαζόμενους για δεδουλευμένους μισθούς, να φτάνει σήμερα τα 30 δισεκατομμύρια ρούβλια (!). Τυπικά εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δουλιά και μάλιστα εργάζονται σ' αυτήν, αλλά συχνά δεν πληρώνονται για την εργασία τους. Μάλιστα, κυκλοφορεί και το εξής ανέκδοτο: "Συναντιούνται οι διευθυντές δύο επιχειρήσεων. "Εξι μήνες δεν τους πληρώνω και παρ' όλα αυτά έρχονται κάθε πρωί στη δουλιά", λέει ο πρώτος. "Εγώ ένα χρόνο τους έχω απλήρωτους κι αυτοί δουλεύουν κανονικά. Πού θα πάει αυτή η κατάσταση;" λέει ο δεύτερος. "Μήπως πρέπει να τους βάλουμε εισιτήριο εισόδου;" αναρωτιούνται οι διευθυντές! Η ανεργία από περιοχή σε περιοχή διαφέρει, όπως διαφέρουν και οι συνθήκες. Ετσι π.χ. αν μείνεις χωρίς δουλιά στα βόρεια της χώρας, τότε δεν υπάρχει περίπτωση να μπορέσεις να επιβιώσεις σ' αυτήν την περιοχή. Πρέπει να φύγεις».

Από πρόσφατη εργατική κινητοποίηση

Στα χρόνια της ΕΣΣΔ υπήρχαν νόμοι που απαγόρευαν την απόλυση για ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων, όπως οι έγκυες γυναίκες, οι μητέρες που ήταν διαζευγμένες, κ.ά. Σήμερα όλα αυτά έχουν καταργηθεί. Πρόσφατα σε ένα εργοστάσιο της Μόσχας που ασχολείται με τη διαστημική τεχνολογία έγινε μείωση του προσωπικού κατά 15% και ανάμεσα σ' αυτές ήταν και 4 γυναίκες χωρίς σύζυγο, που η κάθε μια τους είχε να μεγαλώσει από 3 έως 5 παιδιά. Οι εργαζόμενοι διαμαρτύρονταν, αλλά η νομοθεσία πλέον δε βάζει κάποιους περιορισμούς στις απολύσεις.

Ο νέος λοιπόν "εργατικός κώδικας" έχει κατά πολύ χειροτερεύσει την κατάσταση των εργαζομένων. Αυτή την περίοδο, ο κόσμος μόλις και αρχίζει να καταλαβαίνει τι συμβαίνει, έτσι ακόμη δεν έχουμε έντονες, σοβαρές αντιδράσεις».

Με βάση τελευταία στοιχεία, η Ρωσία είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο, τόσο σε εξαγωγή ανθρώπινης «μαύρης» εργασίας, όσο και στην εισαγωγή τέτοιας εργασίας. Τι γίνεται με τους ξένους εργάτες στη Ρωσία; ρωτάμε το στέλεχος του ΚΚΡΟ.

«Πράγματι σήμερα στη Ρωσία - λέει ο Σ. Σεριόγκιν - υπάρχουν πάρα πολύ ξένοι εργάτες. Εχουμε έναν μεγάλο αριθμό εργαζομένων τόσο από πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, όσο και από την Ασία και την Αφρική. Πολλοί επιδιώκουν να φύγουν στη Δύση, αλλά τα πράγματα γι' αυτούς δεν έρχονται τόσο βολικά και μένουν στη Ρωσία. Αυτό συμβαίνει, εξαιτίας και της ανύπαρκτης σε πολλά σημεία φύλαξης των συνόρων μας. Σε ό,τι αφορά τους εργαζόμενους από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, τυπικά είναι ξένοι, αλλά δεν υπάρχει τέτοια αίσθηση στον κόσμο. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι δουλεύουν με συνθήκες κυριολεκτικά σκλαβιάς. Γι' αυτούς δεν ισχύει κανένας νόμος του ρωσικού κράτους. Τώρα γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής, ελέγχου της εργασίας. Πριν λίγες μέρες έγινα μάρτυρας του παρακάτω επεισοδίου. Ενας άνθρωπος με επίδεσμο στο κεφάλι και ρούχα εργασίας έψαχνε κάτι να βρει στο δρόμο. Τον ρωτάω τι συμβαίνει και μου απαντά ότι ψάχνει να βρει την οικοδομή που δούλευε. Από την προφορά κατάλαβα ότι είναι από την Ουκρανία ή τη Μολδαβία. Οπως μου εξήγησε, εκεί που δούλευε κάτι τον χτύπησε στο κεφάλι, τον πήγαν στο νοσοκομείο. Συνήλθε και άρχισε να ψάχνει πάλι την οικοδομή, χωρίς καν να ξέρει τη διεύθυνση. Το λέω αυτό γιατί ειδικά η κατάσταση που υπάρχει στις οικοδομές γι' αυτούς τους ανθρώπους είναι απάνθρωπη. Τους κουβαλάνε στη Μόσχα, δουλεύουν εξοντωτικά, ζουν σε απαράδεκτες "σπηλαιώδεις" συνθήκες. Πρέπει να αναγνωρίσουμε πως η δράση του Κόμματός μας σε αυτό το χώρο είναι ακόμη πολύ αδύνατη, ενώ υπάρχουν πολλές δυνατότητες».

«Το απεργιακό κίνημα πέφτει - σημειώνει ο Σ. Σεριόγκιν και προσθέτει: Πώς να κάνεις απεργία σε ένα εργοστάσιο που δεν έχει δουλιά; Οταν ο ίδιος ο επιχειρηματίας δεν ενδιαφέρεται να δουλέψει η επιχείρησή του; Μια νέα μορφή απεργίας που χρησιμοποιείται είναι οι απεργίες πείνας. Πριν λίγες μέρες οι Ρώσοι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας έκαναν απεργία πείνας, μια και η νομοθεσία απαγορεύει την απεργία, αλλά επιτρέπει για λόγους υγείας τη διακοπή της εργασίας. Ετσι οι ελεγκτές σταμάτησαν να τρώνε, ώσπου οι γιατροί έκριναν ότι δεν ήταν σε θέση πλέον να δουλέψουν. Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια αργή αλλά σταθερή αλλαγή στο συνδικαλιστικό κίνημα που αρχίζει να κινητοποιείται. Σήμερα τα βασικά συνδικάτα, η Ομοσπονδία των Ανεξάρτητων Συνδικάτων της Ρωσίας (ΟΑΣΡ) είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με την εξουσία, κι αυτό όχι τυχαία. Η περιουσία που έχει στη διάθεσή της η ηγεσία της ΟΑΣΡ εκτιμάται σε 8-9 δισεκατομμύρια δολάρια! Αν κανείς ψάξει να δει τι συμβαίνει, τότε θα δει πως το μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιουσίας έχει ιδιωτικοποιηθεί, συχνά με παράνομο τρόπο, και βρίσκεται στα χέρια της ηγεσίας των συνδικάτων, η οποία κερδίζει από αυτήν την ιδιοκτησία. Εχουν, λοιπόν, το φόβο πως αν κινηθούν ενάντια στην κυβέρνηση, αυτή θα κινήσει τις διαδικασίες ελέγχου γύρω από το τι έχει απογίνει η τεράστια περιουσία που είχαν τα σοβιετικά συνδικάτα και πολλοί απ' αυτούς θα "ξεβρακωθούν". Γι' αυτό και η σημερινή ηγεσία των συνδικάτων στη συντριπτική πλειοψηφία της προσπαθεί να μην προκαλέσει την οργή της κυβέρνησης.

Σ' ό,τι αφορά την ουσία των συνδικάτων, πρέπει να πούμε πως ακόμη εδώ επιδρά μια αντίληψη από το σοβιετικό παρελθόν. Τότε τα συνδικάτα δεν είχαν το ρόλο της υπεράσπισης των συμφερόντων των εργαζομένων, μια και το κράτος είχε θεσπίσει πολλούς νόμους που υπεράσπιζαν τους εργαζόμενους. Ετσι τα συνδικάτα είχαν αναλάβει το ρόλο της κατανομής κάποιων κοινωνικών παροχών στους εργαζόμενους, που αφορούσαν κυρίως την ξεκούραση, τη διασκέδαση, τις υπηρεσίες στα παιδιά, στους γονείς κ.ά. Δεν υπήρχαν, δηλαδή, σοβαρές συγκρούσεις ανάμεσα στα συνδικάτα, το κράτος, τη διεύθυνση των επιχειρήσεων. Αυτό οδήγησε σήμερα στο ότι πολλοί άνθρωποι αρχικά, με την πτώση της σοβιετικής εξουσίας, δεν κατάλαβαν πως το συνδικάτο μπορεί να παίξει ρόλο στην υπεράσπιση των συμφερόντων τους. Σήμερα που αρχίζουν να το καταλαβαίνουν, βλέπουν πως οι ηγεσίες των συνδικάτων δεν έχουν σκοπό να υπερασπίσουν τα συμφέροντά τους».

Οι εργαζόμενοι είναι πρόθυμοι να συμμετέχουν σε τέτοια συνδικάτα; ρωτάμε τον Σ. Σεριόγκιν. «Σήμερα όποιος δουλεύει είναι και μέλος των συνδικάτων, μας λέει το στέλεχος του ΚΚΡΟ. Με βάση τη νομοθεσία όποιος δουλεύει, αυτόματα καταβάλει από το μισθό του για το σωματείο το 1% του μισθού του. Βέβαια, αυτό δεν ισχύει για όσους πλέον δουλεύουν σε μικρές επιχειρήσεις, στο εμπόριο. Πρέπει να πάρουμε επίσης υπόψη ότι ο νέος εργατικός κώδικας προβλέπει πως συνομιλίες με τη διεύθυνση της επιχείρησης για την υπογραφή συλλογικής σύμβασης μπορεί να κάνει μόνο το σωματείο, στο οποίο είναι εγγεγραμμένο τουλάχιστον το 50% των εργαζομένων της επιχείρησης. Πριν, ακόμη και 3 άτομα θα μπορούσαν να δημιουργήσουν και δικό τους συνδικάτο. Ετσι τώρα οι εργοδότες καταλαβαίνουν ότι μπορούν εύκολα να ξεφορτωθούν το σωματείο, αν καταφέρουν αυτό να έχει μέλη λιγότερα από το 50% των εργαζομένων.

Σήμερα έχουν εμφανιστεί και άλλα συνδικάτα που δεν είναι ενταγμένα στην ΟΑΣΡ, όπως τα συνδικάτα ΖΑΣΙΤΑ, που όμως δεν είναι μαζικά, καθώς επίσης η Πανρωσική Συνομοσπονδία Εργασίας, που έχει στις γραμμές της τους λιμενεργάτες, του ναυτεργάτες, τους μηχανοδηγούς των τρένων κι ορισμένες ακόμη κλαδικές ενώσεις. Υπάρχει επίσης αυτόνομα η Συνομοσπονδία των Εργατών της Ρωσίας, στην οποία βασικά είναι η Ομοσπονδία των Ανθρακωρύχων».

Οπως μεταδίδουν όμως διάφορα ΜΜΕ, σε πολλές περιοχές της Ρωσίας ξεσπούν διάφορες κινητοποιήσεις ενάντια στην αντιλαϊκή κοινωνικο-οικονομική πολιτική. Τι είναι αυτό που εμποδίζει σήμερα το συντονισμό και τη γενίκευσή τους; - ρωτάμε τον Σ. Σεριόγκιν.

«Σίγουρα κινητοποιήσεις γίνονται - λέει ο ίδιος -, όμως κοιτάξτε τι συμβαίνει: Ερχεται πολύς κόσμος και μας λέει "βοηθήστε μας γιατί περνάμε άσχημα!". Οταν αρχίζεις να τους εξηγείς πως η δική μας βοήθεια δε φτάνει και πως και οι ίδιοι θα πρέπει να αγωνιστούν για το συμφέρον τους, τους βλέπεις ότι ακόμη δεν είναι διατεθειμένοι για κάτι τέτοιο, πιστεύοντας πως οι κομμουνιστές πρέπει να τους λύσουν το πρόβλημα. Πιστεύω ότι αυτή είναι μια σοβαρή αιτία, που οι ρίζες της βρίσκονται στο σοσιαλιστικό σύστημα, όπου ο εργαζόμενος θεωρούσε ότι υπάρχει το κράτος, υπάρχει το κόμμα που είναι υποχρεωμένο να ενδιαφερθεί γι' αυτούς.

Βέβαια, πρέπει να σημειώσουμε ότι εκεί που οι οργανώσεις του Κόμματος είναι δυνατές και ασχολούνται με τα προβλήματα των εργαζομένων έχουμε και την εκλογή συντρόφων μας στις διοικήσεις των σωματείων. Ομως είναι ακόμη πολύ δύσκολη έως αδύνατη η ανάδειξή τους στα κεντρικά συνδικαλιστικά όργανα, όπου δηλαδή καθορίζεται η γραμμή των συνδικάτων και υπάρχει οικονομικό όφελος. Θεωρούμε ότι αυτή η αλλαγή των συνδικαλιστικών ηγεσιών έχει ξεκινήσει, αλλά θα πάρει αρκετό χρόνο.

Σήμερα το Κόμμα μας, πρώτα απ' όλα, επιδιώκει να αποκαταστήσει επαφές με κάθε είδους συνδικάτα. Εχουμε καλές σχέσεις με το συνδικάτο του αγροτοβιομηχανικού τομέα, όπως και με το συνδικάτο του τομέα της αλιείας, των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Ενα, επίσης, σοβαρό καθήκον για τις κομματικές μας οργανώσεις είναι η δημιουργία απευθείας δεσμών με τις εργατικές κολεκτίβες. Το Κόμμα προσπαθεί να δώσει ένα νέο διεκδικητικό περιεχόμενο στις διαδηλώσεις της 1ης Μάη, της 7ης Νοέμβρη, προσπαθεί ώστε αυτές να σταματήσουν να είναι απλώς γιορταστικές εκδηλώσεις, αλλά να γίνουν κινητοποιήσεις διεκδίκησης. Αντίθετα, οι αρχές προσπαθούν να διατηρήσουν τον πανηγυρικό, γιορταστικό χαρακτήρα αυτών των ημερών. Το Κόμμα, τέλος, οργανώνει μια σειρά κινητοποιήσεων σε όλη τη χώρα ενάντια στην αύξηση των τελών των δημόσιων και δημοτικών υπηρεσιών».