Η κυβέρνηση επείγεται να ανοίξει το φάκελο του Ασφαλιστικού, που θα αρχίσει να συζητείται από τα μέσα Φλεβάρη, ενώ πιέζεται από την Ευρωπαϊκή Ενωση να τελειώνει μια ώρα αρχύτερα.

Πολύς λόγος γίνεται σε διάφορες αναλογιστικές μελέτες και προτάσεις μεταρρύθμισης του Ασφαλιστικού για το δημογραφικό. Είναι όμως τόσο καθοριστικό για το μέλλον του ασφαλιστικού μας συστήματος το γεγονός ότι έχει αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής και η πρόβλεψη πως οι εργαζόμενοι δε θα επαρκούν πια για να καλύψουν με τις εισφορές τους τις συνταξιοδοτικές ανάγκες, όπως κατά κόρο προβάλλεται; Να θυμίσουμε ότι στο παρελθόν οι Ελληνίδες είχαν - αυθαίρετα - ενοχοποιηθεί για τη μείωση των γεννήσεων, είχε μάλιστα αποδοθεί στην εργασία της γυναίκας το δημογραφικό πρόβλημα.

Οι ίδιες οι γυναίκες αποδίδουν την υπογεννητικότητα στην έλλειψη κοινωνικής προστασίας και υποδομής για τα παιδιά και την οικογένεια, βάζοντας το κράτος μπροστά στις ευθύνες του.

Ομως, και μια εισήγηση που έγινε πριν λίγες μέρες στο έβδομο πανελλήνιο συνέδριο γεροντολογίας - γηριατρικής από την Ηρα Εμκε - Πουλοπούλου μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης και αντιπρόεδρο της Ελληνικής Εταιρίας Δημογραφικών Μελετών, αποδεικνύει - με επιστημονικά επιχειρήματα - ότι το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι καθοριστικό για το μέλλον των συντάξεων: Αλλες είναι οι αιτίες της αύξησης των δαπανών για τις συντάξεις, υπογραμμίζει, και το δημογραφικό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σαν άλλοθι για την παραπέρα συρρίκνωση των ανεπαρκών συντάξεων και τον ακόμη μεγαλύτερο περιορισμό των παροχών Υγείας, που σήμερα δεν καλύπτουν τις ανάγκες του πληθυσμού, ιδιαίτερα των γυναικών που είναι «οι φτωχές των φτωχών».

Μια συνομιλία που είχαμε μετά το συνέδριο με την ομιλήτρια ήταν ιδιαίτερα διαφωτιστική:

Οι αναλογιστικές μελέτες υποστηρίζει, αμφισβητούνται και δεν είναι δυνατό να αποτελέσουν τη βάση για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος σε βάρος των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων. Ενας από τους λόγους είναι πως δε λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι η Ελλάδα δε γνώρισε έκρηξη των γεννήσεων στη μεταπολεμική περίοδο και επομένως δε θα γνωρίσει την έκρηξη των γερόντων, που να οφείλεται σ' αυτόν τον παράγοντα μέχρι το 2020 - 2025. Η μεγάλη αύξηση των ατόμων πάνω από 65 χρόνων τα τελευταία χρόνια αντικατοπτρίζει την υψηλή γεννητικότητα της περιόδου του μεσοπολέμου και τη μείωση της θνησιμότητας των ηλικιωμένων. Είναι όμως γνωστό ότι στη χώρα μας δε σημειώθηκε εντυπωσιακή αύξηση των γεννήσεων μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως συνέβη σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική. Επομένως, δεν είναι δυνατόν να προβάλλεται ο δημογραφικός παράγοντας ως βασική αιτία της αύξησης των δαπανών για τις συντάξεις και να προωθούνται μεταρρυθμίσεις, με στόχο τον παραπέρα περιορισμό του κοινωνικού κράτους και τη χειροτέρευση της οικονομικής θέσης των ηλικιωμένων με το πρόσχημα της γήρανσης του πληθυσμού. Η λογική των περιορισμένων πόρων και του υπερβολικού κόστους και τα επιχειρήματα της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού δεν ευσταθούν. Στις αναλογιστικές μελέτες δε λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες της Κοινωνικής Ασφάλισης στην Ελλάδα και τα αίτια που προκάλεσαν την κρίση του Ασφαλιστικού συστήματος. Επίσης, δε λαμβάνουν υπόψη ότι η είσοδος μεταναστών - αν νομιμοποιηθούν και ασφαλιστούν - είναι δυνατόν να αλλάξει σημαντικά τη σχέση συνταξιούχων προς ασφαλισμένους και να βοηθήσει στην επίλυση της κρίσης του ασφαλιστικού συστήματος. Εξάλλου, κάθε αναλογιστική μελέτη για περίοδο μεγαλύτερη των 15-20 χρόνων στερείται σοβαρότητας και δεν είναι δυνατόν να στηρίξει μια τόσο σοβαρή μεταρρύθμιση όπως αυτή του ασφαλιστικού συστήματος, από την οποία εξαρτάται η ζωή των μελλοντικών γενεών ηλικιωμένων. Οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται και βασίζονται σε τρεις πυλώνες μεταξύ των οποίων και η ιδιωτική ασφάλιση με μαθηματική ακρίβεια θα καταλήξουν μετά από μερικά χρόνια στην αύξηση της φτώχειας και στον κοινωνικό αποκλεισμό των ηλικιωμένων - και ιδιαίτερα των ηλικιωμένων γυναικών.

Η ιδιωτική ασφάλιση δεν αφορά άτομα με χαμηλά εισοδήματα, με μερική απασχόληση ή ανέργους όπως είναι ιδιαίτερα οι γυναίκες. Οι πιο πολλές γυναίκες δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν τις εισφορές της ιδιωτικής ασφάλισης, που ενέχει τον κίνδυνο κατάργησης της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Το έλλειμμα της Κοινωνικής Ασφάλισης δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί, τονίζει η συνομιλήτριά μας, με τη μείωση του ποσοστού σύνταξης στο 40-60% των ενεργών αποδοχών, την επιδείνωση των όρων και προϋποθέσεων της συνταξιοδότησης πέρα από τα 60/65 (για τις γυναίκες και τους άντρες αντίστοιχα), τις δυσβάσταχτες εισφορές των ασφαλισμένων και την ιδιωτική ασφάλιση για όσους-ες μπορέσουν να αντέξουν τις πρόσθετες επιβαρύνσεις. Με τέτοια μέτρα κατεδαφίζεται η Κοινωνική Ασφάλιση και γίνεται προνόμιο για τους λίγους!

- Είπατε ότι το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι από τα πιο σημαντικά που επιβαρύνουν το ασφαλιστικό σύστημα... υπάρχουν πολύ σημαντικότερα;

- Ασφαλώς, όπως οι οφειλές του κράτους στα ασφαλιστικά ταμεία, η εισφοροδιαφυγή και οι εισφοροαπαλλαγές, οι καθυστερήσεις από τους εργοδότες εισφορών χρόνων ολόκληρων που βαρύνουν τους ίδιους και έχουν παρακρατηθεί από τους εργαζόμενους, η μη τήρηση από την πλευρά του κράτους της τριμερούς χρηματοδότησης, οι επιπτώσεις του πληθωρισμού, η λόγω κυβερνητικών παρεμβάσεων μη αξιοποίηση της περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων. Οι ασφαλιστικοί φορείς χρησιμοποιήθηκαν λ.χ. για παρεμβάσεις στο χρηματιστήριο και ένα μέρος των αποθεματικών τους τοποθετήθηκε σε μετοχές για την τόνωση της κεφαλαιαγοράς. Ετσι μετά το Σεπτέμβρητου 1999 μέχρι το τέλος του 2001 η κατάρρευση των χρηματιστηρίων εζημίωσε τους ασφαλιστικούς φορείς. Αλλά οι μελλοντικές συντάξεις δεν μπορούν να εξαρτώνται από τα παιχνίδια των κερδοσκόπων στα χρηματιστήρια...

Ετσι σημαντικός παράγοντας είναι ότι στα συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης το πρόβλημα δεν είναι ο μεγάλος αριθμός των συνταξιούχων, αλλά ο ανεπαρκής αριθμός των ασφαλισμένων εργαζόμενων. Και ανάμεσα στους ανασφάλιστους εργαζόμενους η συντριπτική πλειοψηφία είναι γυναίκες!

Η ανεργία έχει πολύ πιο σημαντικές επιπτώσεις στην Κοινωνική Ασφάλιση από το δημογραφικό παράγοντα. Ανεργία, ευελιξίες, μερική απασχόληση που αφορούν περισσότερο τις γυναίκες, επηρεάζουν αρνητικά τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος πολύ περισσότερο από τη γήρανση του πληθυσμού. Η αύξηση της ανεργίας έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού των απασχολουμένων, την απώλεια εισφορών και αυξημένες δαπάνες για τις παροχές ανεργίας. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ για το έτος 2000 ο ετήσιος μέσος όρος ανεργίας ήταν 11,1%. Ομως, τα επίσημα στοιχεία δεν αποτυπώνουν το πραγματικό μέγεθος της ανεργίας διότι δε συμπεριλαμβάνουν τη «συγκαλυμμένη ανεργία» στον αγροτικό τομέα, αυτούς που εργάζονται με ελαστικές μορφές απασχόλησης, με χαμηλές αμοιβές, χωρίς ασφάλιση, με δελτίο παροχής υπηρεσιών, τους ανασφάλιστους, τους αλλοδαπούς, αλλά και διότι δεν καταγράφουν τα φαινόμενα υποαπασχόλησης, εποχικής ανεργίας και γενικά την απασχόληση στην παραοικονομία. Το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας συγκεντρώνουν οι νέες γυναίκες. Αυτές οι περιπτώσεις αυξάνονται με ταχύ ρυθμό στη δεκαετία του '90.

Η νομιμοποίηση και η πλήρης ενσωμάτωση των μεταναστών στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας θα αποτελέσει μια από τις βάσεις στις οποίες το ίδιο θα στηριχτεί. Πάταξη της παραοικονομίας και της μαύρης εργασίας πρέπει να αποτελέσουν βασικό στόχο. Ανεργοι, μετανάστες και ανασφάλιστοι υπό ομαλές συνθήκες απασχόλησης και Κοινωνικής Ασφάλισης θα μπορούσαν μακροχρόνια να δώσουν λύση στην κρίση του ασφαλιστικού. Μια δημογραφική πολιτική με αύξηση της κοινωνικής προστασίας, με υπηρεσίες που θα βοηθούν τα ζευγάρια και την οικογένεια, μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των γεννήσεων και να μειώσει την αναλογία των ηλικιωμένων στον πληθυσμό.

Ας μην ξεχνάμε ότι το κράτος χρωστάει στα Ταμεία τεράστια ποσά. Αν αυτά δεν είχαν αφαιρεθεί από το σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, η περιουσία του σήμερα θα ήταν 20 τρισεκατομμύρια δραχμές και όχι 5,6 τρισ. δραχμές, οπότε θα υπήρχε εγγύηση της απρόσκοπτης λειτουργίας του μέχρι το 2023 - 2024!