Η "Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα 1997", μετά την παράδοση της "σκυτάλης" στη Στοκχόλμη, είναι πια παρελθόν. Ενα παρελθόν, όμως, προβληματικό. Γι' αυτό και χρήζει ελέγχου και απολογισμού των πεπραγμένων. Οταν, προ πενταετίας, ανακηρύχτηκε η Θεσσαλονίκη "Πολιτιστική Πρωτεύουσα" του 1997, πολλοί θεώρησαν την ανακήρυξη ως ευκαιρία για την πραγματοποίηση μιας σειράς έργων υποδομής, απαραίτητων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην πόλη. Ετσι και ο λαός της στήριξε πολλές ελπίδες στο θεσμό αυτό.

Στα τέλη του '94 ο Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Θεσσαλονίκης παρουσίασε έναν πίνακα με τα αναγκαία έργα υποδομής, που θα έπρεπε να αρχίσουν άμεσα. Πρώτα στην ιεράρχηση ήταν: Το μετρό Θεσσαλονίκης, η διαμόρφωση της Δυτικής Εισόδου, οι ανισόπεδοι κόμβοι της Περιφερειακής, η επέκταση του αεροδρομίου, η ολοκλήρωση του αποχετευτικού αγωγού, η ολοκλήρωση έργων ύδρευσης, η αναβάθμιση παραλιακής ζώνης, οι ξενώνες σε καπνομάγαζα της Δ. Θεσσαλονίκης κ. ά.

Πέντε χρόνια μετά και με κλειστό το κεφάλαιο "Πολιτιστική", οι πληγές που βασανίζουν τους κατοίκους αυτής της πόλης (κυκλοφοριακό, μόλυνση και ρύπανση του Θερμαϊκού, ύδρευση κλπ.) παραμένουν ανοιχτές. Μάλιστα οι συνέπειες από την έλλειψη υποδομής είχαν το 1997 τραγική κατάληξη: Τα έργα βελτίωσης των υπηρεσιών στο αεροδρόμιο που καθυστερούν συνδέονται με την τελευταία αεροπορική τραγωδία. Οπως και η έλλειψη συντονισμού των έργων και η αδιαφορία των αρχών είχαν σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του μοναδικού πνεύμονα της πόλης, του δάσους του Σέιχ - Σου. Η κυβερνητική ανικανότητα της ΝΔ αρχικά και μετά του ΠΑΣΟΚ να υλοποιήσουν τις προσδοκίες του λαού, οδήγησε το θεσμό σε πλήρη αποτυχία.

"Στη συνολικότερη προετοιμασία της πόλης, δηλαδή για μεγάλα έργα, λειτουργίες, υποδομές, υπηρεσίες, τα πράγματα δεν προχωρούν καθόλου καλά... Πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες... διαπλεκόμενα πολιτικοεκδοτικά και άλλα συμφέροντα έχουν αδρανοποιήσει τα διεκδικητικά αντανακλαστικά της πόλης", έγραφε σε υπουργούς ο αντιπρόεδρος του ΟΠΠΕ, Δημ. Σαλπιστής (στέλεχος ο ίδιος του ΠΑΣΟΚ), ο οποίος στη συνέχεια βρέθηκε στον ηγετικό πυρήνα της "Πολιτιστικής" και στο εξής έκανε μόνο αισιόδοξες προβλέψεις και διαπιστώσεις.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η "Δημοτική Αγωνιστική Κίνηση" ήταν από τις λίγες φωνές στην πόλη που επισήμανε πολύ πριν αρχίσει η "Πολιτιστική" ότι ο θεσμός καθώς βρίσκεται στα χέρια του δικομματισμού θα οδηγηθεί να είναι ένα συνηθισμένο πανηγύρι.

Οι ιθύνοντες της "ΠΠ", αφού "ροκάνισαν" το χρόνο με διαδικασίες που ευνόησαν τις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρίες, είπαν ότι δεν μπορούν να γίνουν πλέον τα μεγάλα έργα, αλλά μόνο να υλοποιηθεί το τεχνικό πρόγραμμα του ΟΠΠΕΘ, που περιλάμβανε κυρίως την ανακατασκευή θεάτρων, μερεμέτια και σοβαντίσματα ή διαμορφώσεις δρόμων. Λησμόνησαν, ωστόσο, να περιλάβουν στα έργα το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης (Δήμος Σταυρούπολης) ή τους ξενώνες της Δυτικής Θεσσαλονίκης - που θα εξυπηρετούσαν στη διάρκεια του '97 τα φτωχότερα βαλάντια και θα αποτελούσαν σήμερα ένα αποκούμπι για τους πολλούς άστεγους της πόλης, αλλά δεν παρέλειψαν να προωθήσουν "προγράμματα" της... βυζαντινολατρείας και του μεγαλεξανδρισμού τους.

Αξίζει να υπενθυμίσουμε τις διαπιστώσεις του ΤΕΕ/ΤΚΜ τον Αύγουστο του '96: Ο πίνακας έργων της "ΠΠ" δεν προέκυψε ως αποτέλεσμα ιεράρχησης στόχων και αναγκών. Δεν προηγήθηκε διάλογος και ακολουθήθηκε λάθος επιλογή για την εκτέλεση αυτών των έργων.Κι όλα αυτά, όπως ήταν επόμενο, συνοδεύονταν από βαθύ πλέγμα αδιαφάνειας.

Η "Πολιτιστική" τέλειωσε κι ακόμα το πρώην "Βασιλικό" θέατρο "θεμελιώνεται" ...20.000 λεύγες υπό τη θάλασσα, με προϋπολογισμό που θα ξεπερνά τα 9 δισ. όταν ολοκληρωθεί (!). Η Ανω Πόλη βρίσκεται στο έλεος των εργολάβων, φτωχές οικογένειες ξεσπιτώνονται κι ένας ακόμη ιστορικός οικισμός χάνεται (!). Το Επταπύργιο, που έπρεπε να παραδοθεί από το '96, θα αργήσει μερικά χρόνια ακόμη. Η ΥΦΑΝΕΤ, που θα γινόταν Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, έμεινε στα χαρτιά, γιατί τα 13 δισ. που προορίζονταν για την κατασκευή της - όπως και για άλλα έργα - απορροφήθηκαν για άλλους σκοπούς. Επίσης το διατηρητέο της οδού Αναγεννήσεως, όπου θα στεγάζονταν το Μουσείο Φωτογραφίας παραμένει εγκαταλειμμένο. Η Μονή Λαζαριστών παραδόθηκε στο κοινό, δεν μπορεί όμως να λειτουργήσει, γιατί χρειάζεται ακόμη 1,5 δισ. για εξοπλισμό. Αλλά και η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών και το "Ολύμπιον" κόστισαν ακριβότερα, προκειμένου να παραδοθούν πριν τελειώσει το '97 (για παράδειγμα στην ΕΜΣ υπήρχαν 3 βάρδιες εργαζομένων).

Για να παρουσιαστούν οι παραστάσεις του καλλιτεχνικού προγράμματος οι λιγοστές αίθουσες ακριβοπληρώθηκαν, αφού καθυστερούσε η κατασκευή των έργων της "ΠΠ". Τώρα που αρχίζουν να παραδίδονται αυτές οι αίθουσες, το ερώτημα που βασανίζει τους υπεύθυνους τους ΟΠΠΕ και όλους τους εμπλεκόμενους στο αποτυχημένο εγχείρημα της "Πολιτιστικής" είναι το πώς αυτές θα συντηρηθούν και πού θα βρεθεί το κοινό να τις γεμίσει. Η καλλιτεχνική διεύθυνση του ΟΠΠΕ υπολογίζει ότι θα χρειαστούν για τη συντήρησή τους 10 δισ. το χρόνο.Πώς όμως θα γεμίζουν αυτά τα θέατρα, όταν το φιλότεχνο κοινό δεν ξεπερνά τις 25 χιλιάδες, αναρωτιούνται οι ίδιοι κύκλοι και σημειώνουν ότι η παραγωγή μιας σειράς παραστάσεων θα έπρεπε να επιχορηγηθεί. Ποιος όμως θα αναλάβει στο εξής το κόστος; Ετσι είναι σχεδόν βέβαιο ότι η κτιριακή υποδομή θα περιέλθει στους ιδιώτες, αφού η κυβέρνηση και το ΥΠΠΟ προωθούν έναν "Πολιτισμό" ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων και συμφερόντων.

Α. Ν.