Γρηγοριάδης Κώστας

Στο προηγούμενο σημείωμα είχαμε αναφερθεί στην αιολική ενέργεια και τα πλεονεκτήματα - δυνατότητες που παρουσιάζει. Σήμερα θα ασχοληθούμε με την ηλιακή ενέργεια, ολοκληρώνοντας την εικόνα δύο πηγών που μπορούν να δώσουν απάντηση στο ενεργειακό ζήτημα του πλανήτη, αν υπάρξουν οι κατάλληλες πολιτικές.

Στα μέσα της βιομηχανικής επανάστασης το 1870-1880 διάφοροι επιστήμονες είχαν κατασκευάσει πλήθος ηλιακών συσκευών που μπορούσαν να κάνουν πρακτικά τα πάντα, όμως πριν προλάβουν, από τα εργαστήρια στην παραγωγή κάνει την εμφάνισή του το πετρέλαιο και οι ηλιακές μηχανές εγκαταλείπονται. Ενενήντα χρόνια μετά η πετρελαϊκή κρίση του 1973 έφερε στο προσκήνιο ξανά τους ηλιακούς συλλέκτες και μια σειρά από μοντέλα έκαναν την εμφάνισή τους με πρωτοπόρο το Ισραήλ το 1979. Δεν υπάρχει λόγος να επιμείνουμε σε τεχνικές λεπτομέρειες. Εξάλλου υπάρχει το υπέροχο κείμενο του Κρίστοφερ Φλέιβιν στο βιβλίο «Electricity from Sunlight» που κυκλοφόρησε το 1982 από το Ινστιτούτο «World Watch». Ομως ορισμένα στοιχεία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δίνουν απαντήσεις όχι μόνο στους υποστηριχτές των ορυκτών καυσίμων, που ούτως ή άλλως είναι πεπερασμένα, αλλά και στους αν μη τι άλλο αφελείς οπαδούς της πυρηνικής ενέργειας, που τη βλέπουν σαν τη μελλοντική εναλλακτική λύση, επειδή υπάρχει η ...τεχνογνωσία, παραβλέποντας τα σοβαρά προβλήματα με τα απόβλητα και κυρίως τις περιπτώσεις των ατυχημάτων που δεν μπορεί να αποκλειστούν, όσο κι αν η τεχνολογία προοδεύσει, κι έτσι ουσιαστικά παίζουν το παιχνίδι του πυρηνικού λόμπι.

Σε περιόδους μεγάλης ηλιοφάνειας το ποσοστό μετατροπής του ηλιακού φωτός σε ηλεκτρισμό φτάνει στο 23%, ενώ σε ετήσια βάση έχουμε ένα ποσοστό της τάξης του 15%. Μια μονάδα που κατασκευάστηκε στην έρημο Μότζειβ της Καλιφόρνιας και καταλαμβάνει έκταση 750 εκταρίων μπορεί να καλύψει τις ανάγκες 170.000 κατοικιών με κόστος 7-9 σεντ/κιλοβατώρα. Οι βελτιώσεις που έγιναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα, οι οποίες αφορούσαν τη βελτίωση των επιφανειών των ηλιακών συλλεκτών, της ορθότερης ρύθμισης της τροχιάς του πολικού άξονα και του καλύτερου σχεδιασμού των ηλιακών κατόπτρων, οδηγούν στην αύξηση της συλλογής ηλιακού φωτός. Δηλαδή έχουμε μετατροπή ηλιακού φωτός σε ηλεκτρισμό σε ποσοστό 27-30%. Το κόστος ανά κιλοβατώρα τη δεκαετία που διανύουμε θα φτάσει σύμφωνα με εκτιμήσεις στα 5-5,5 σεντ. Να σημειώσουμε επίσης τις δυνατότητες αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας που προσπίπτει στους ωκεανούς και μπορεί εύκολα να αιχμαλωτιστεί σε περιοχές όπου η διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στα επιφανειακά και βαθύτερα υδάτινα στρώματα ξεπερνά τους 20 βαθμούς Κελσίου. Κι εδώ μπορούμε να συμβουλευτούμε το κείμενο των John Clarke - Roger Price με τίτλο «Ocean Energy Systems» στο βιβλίο «Renewable Energy».

Οι ηλιακοί θερμικοί σταθμοί μπορούν να χρησιμοποιούν ως εναλλακτικό καύσιμο το φυσικό αέριο, που είναι λιγότερο ρυπογόνο και ως τεχνική ήδη δοκιμάζεται με επιτυχία, αν και βρισκόμαστε στο αρχικό στάδιο. Αν μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε μόνο το της ηλιακής ενέργειας που προσπίπτει στην επιφάνεια της γης θα ήταν δυνατή η κάλυψη του συνόλου των ενεργειακών μας αναγκών. Πρέπει αφού αναφερόμαστε στην ηλιακή ενέργεια να αναφερθούμε στα ηλιακά φωτοβολταϊκά στοιχεία που έχουν τη δυνατότητα της άμεσης μετατροπής του ηλιακού φωτός σε ηλεκτρισμό και τα οποία κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά το 1954. Τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα ξεκινά η χρήση τους σε χώρες όπου οι συμβατικές πηγές ενέργειας ήταν ασύμφορες. Αναφερόμαστε σε απομακρυσμένες περιοχές και φτωχές χώρες. Το κόστος ανά κιλοβατώρα είναι ακόμα μη ανταγωνιστικό ...με όρους αγοράς, αλλά δεν παύουν να αποτελούν τη μοναδική εναλλακτική λύση στις περιπτώσεις που αναφέραμε. Περισσότερα από 200.000 σπίτια στο Μεξικό και την Ινδονησία ηλεκτροδοτούνται με παρόμοια συστήματα, 2.000 σπίτια στον Αγιο Δομίνικο, 60.000 στη Σρι Λάνκα και 50.000 στη Νορβηγία. Δυναμικά έχουν μπει στο παιχνίδι η Κίνα και η Ινδία. Σήμερα το κόστος/κιλοβατώρα έχει φτάσει τα 10 σεντ και υπολογίζεται ότι μέχρι το 2020 θα πέσει στα 4 σεντ, οπότε θα είναι τελείως ανταγωνιστικά και με ...όρους αγοράς.

Υπάρχουν δύο σενάρια: Ενα εφιαλτικό κι ένα λυτρωτικό. Με δεδομένο ότι τα ορυκτά καύσιμα είναι, όπως ήδη έχουμε αναφέρει, πεπερασμένα ή αυτά θα αντικατασταθούν από την πυρηνική ενέργεια ή από τις ανανεώσιμες πηγές. Ευελπιστώντας στο δεύτερο - κι εδώ μπαίνει ο ρόλος του προοδευτικού κινήματος που πρέπει να πιέσει προς μια τέτοια κατεύθυνση - τίθεται ένας σοβαρός προβληματισμός για τους τρόπους που θα είναι εφικτή η αποθήκευση και η μετέπειτα χρήση τους. Ολοι συμφωνούν ότι πρέπει να εξευρεθεί μια νέα ενεργειακή μορφή. Κι αυτή δεν είναι άλλη από το υδρογόνο. Το 1870 ο Ιούλιος Βερν είχε προβλέψει ότι το υδρογόνο θα είναι ο αντικαταστάτης του άνθρακα. Από τότε βέβαια πέρασαν πολλά χρόνια. Οταν υπάρχει η κατάλληλη διαχείρισή του μπορεί να είναι ασφαλέστερο από τα καύσιμα που χρησιμοποιούμε σήμερα. Η πρόκληση που υπάρχει είναι: ύπαρξη φτηνής ηλεκτρικής ενέργειας που στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθεί για τη διάσπαση του νερού, μέσα σ' ένα αποκεντρωμένο ενεργειακό σύστημα που θα ελαχιστοποιεί και τα απόβλητα. Οι μεγάλες εγκαταστημένες μονάδες ηλιακής και αιολικής ενέργειας, όπως αναφέραμε, βρίσκονται σε περιοχές με ισχυρούς ανέμους και μεγάλη ηλιοφάνεια. Οταν υπάρχει υψηλή ζήτηση ενέργειας θα ενσωματώνεται στο δίκτυο ηλεκτροδότησης, ενώ σε περιόδους που θα μειώνεται η ζήτηση μπορεί να χρησιμοποιείται για την παραγωγή υδρογόνου.

Το υδρογόνο μπορεί να επαρκέσει για τις ανάγκες που καλύπτει το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Μελλοντικά θα είναι εύκολη η μετατροπή των σημερινών αγωγών φυσικού αερίου για τη μεταφορά υδρογόνου. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι εκτάσεις γης που απαιτούνται για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αντίθετα με τους καλλιεργούμενους μύθους είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας ίσης με την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας και αυτής που προέρχεται από τις υδατοπτώσεις απαιτείται έκταση ίση με την Κόστα Ρίκα, ενώ η ίδια αναλογία για την αιολική ενέργεια έκταση ίση με την Ελλάδα. Κι ας μην ξεχνάμε ότι στην περίπτωση των ανανεώσιμων πηγών η γη δεν απαξιώνεται, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για γεωργικές καλλιέργειες. Με δεδομένους τους περιβαλλοντικούς κινδύνους από το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην έρευνα για τις ανανεώσιμες πηγές και να δοθεί ένα τέλος στο μονόδρομο για την πυρηνική ενέργεια, στην οποία είναι στραμμένα ανεξάρτητα και πανεπιστημιακά ερευνητικά κέντρα. Παράλληλα θα πρέπει να υπάρξουν περιορισμοί στις πάσης φύσεως επιχορηγήσεις των ορυκτών καυσίμων. Χρειάζεται να ενισχυθούν οι εναλλακτικές τεχνολογίες και να υπάρξει ενημέρωση των πλεονεκτημάτων τους στην κοινωνία. Τέλος απαιτείται να δοθεί βοήθεια στις χώρες του Τρίτου Κόσμου να αναπτύξουν παρόμοιες τεχνολογίες και να σταματήσει η κοπή των δασών τους που αποτελούν το βασικό προμηθευτή καυσίμων σήμερα. Η βιωσιμότητα του πλανήτη εξαρτάται σήμερα σε μεγάλο βαθμό από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Κι όσο γρηγορότερα αυτό γίνει συνείδηση όλων μας, τόσο το καλύτερο.