«Γιάφα: Ο μηχανισμός του πορτοκαλιού»

Κατά τα λοιπά, αυτή η βδομάδα είναι η βδομάδα του AnimaSyros, το οποίο θα διεξάγεται μέχρι και τις 29 Σεπτέμβρη. Από τις 26 μέχρι και τις 29 Σεπτέμβρη θα διεξαχθεί και το 9ο Αφιέρωμα στο Ελληνικό Ντοκιμαντέρ με τίτλο ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΑΝΟΙΧΤΑ στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, από το οποίο ξεχωρίζουμε το αφιέρωμα στον σκηνοθέτη και ποιητή Λευτέρη Ξανθόπουλο, αφιέρωμα στο οποίο αναφερθήκαμε τις προηγούμενες μέρες. Επίσημος προσκεκλημένος του Φεστιβάλ είναι ο Ισραηλινός σκηνοθέτης Eyal Sivan, ο οποίος μέσα από το έργο του ασχολείται κριτικά με την εβραϊκή του κληρονομιά, αλλά και με την απάνθρωπη γενοκτόνα πολιτική κατά του Παλαιστινιακού λαού. Ετσι, το Σάββατο 28 Σεπτέμβρη, στις 18.30, στην Ταινιοθήκη θα προβληθεί η ταινία του «Γιάφα, ο μηχανισμός του πορτοκαλιού». Η βραβευμένη ταινία αφηγείται με ποιον τρόπο το περίφημο πορτοκάλι της Γιάφα, προϊόν των αραβοεβραϊκών καλλιεργειών της Παλαιστίνης, με τον κατάλληλο μηχανισμό, σβήστηκε αθόρυβα από τη λαϊκή μνήμη με την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948. Θα ακολουθήσουν συζήτηση με το κοινό και masterclass.

«Dourgouti Town»

Αυτή η βδομάδα έχει πολύ ενδιαφέρουσες ταινίες από όλο τον κόσμο. Ξεχωρίζουμε το «Dourgouti Town», το «Κόκκινο νησί» και τους «Παρείσακτους». Το «Slow» της Μαρίγια Καβταράτζε, που εξερευνά μια ιδιότυπη ερωτική επικοινωνία μεταξύ ενός ζευγαριού, δυστυχώς μοιάζει με την απελπισμένη προσπάθεια των πρωταγωνιστών του, δεν καταλήγει πουθενά... Ομορφη, λιτή κινηματογράφηση μεν, χωρίς ιδιαίτερο ζουμί δε. Το «Μπανέλ & Ανταμα» της Ραμάτα Τουλαγιέ-Σι αν και ευελπιστεί να αφηγηθεί μια ιστορία για την καταπίεση των γυναικών στις αφρικανικές χώρες, μάλλον καταλήγει να μας αφηγηθεί τη φτώχεια, τη λειψυδρία και τις δεισιδαιμονίες των ανθρώπων... Δεν ισχυριζόμαστε ότι δεν είναι καλή ταινία, με εξαιρετική σκηνοθεσία και φωτογραφία, αλλά ότι το μήνυμα που θέλει να περάσει χάνει τελικά τον στόχο του και γίνεται οικολογικό δράμα... «Η Παράσταση του Σινγκ Σινγκ» του Γκρεγκ Κγουένταρ για μια θεατρική ομάδα στη φυλακή υψίστης ασφαλείας Σινγκ Σινγκ, ναι μεν μας δείχνει ότι το θέατρο απελευθερώνει τους ανθρώπους αλλά τελειώνει πολύ απότομα χωρίς αιτιολογία και δυστυχώς δε φτάνει σεναριακά την πληρότητα του πρόσφατου «Ενας Θρίαμβος» του Εμανουέλ Κουρκόλ, που αναφέρεται στο ίδιο θέμα. Οσο για «Το Κάλεσμα του Σπουργιτιού» του Τιμ Κεντ είναι δυστυχώς μια, θα λέγαμε, πρόχειρη δουλειά χωρίς ιδιαίτερες αξιώσεις ούτε σεναριακά ούτε κινηματογραφικά. Ενας «ευυπόληπτος» παντρεμένος κύριος ερωτεύεται μια αδέσμευτη κυρία που δουλεύει σε στριπ κλαμπ, πιο κοινότοπο πεθαίνεις!

Μετά τον ξαφνικό θάνατο του δημάρχου της πόλης, ένας νεαρός γιατρός διορίζεται στη θέση του. Σκοπεύει να συνεχίσει την πολιτική του προκατόχου του, που ονειρευόταν την αναβάθμιση μιας εργατικής γειτονιάς. Εμπόδιο στα σχέδιά του θα σταθεί μια νεαρή Γαλλίδα με καταγωγή από το Μάλι, η οποία αρνείται να δει την οικογένειά της να διώχνεται από τη γειτονιά όπου μεγάλωσε.

Το ζήτημα της εργατικής κατοικίας, της ανάπλασης του αστικού ιστού και του ξεσπιτώματος των φτωχών εργατών και μεταναστών από τις βιτρίνες των μεγαλουπόλεων του κόσμου είναι διαχρονικό και παγκόσμιο. Υπάρχουν αρκετές ταινίες για το θέμα, ιδιαίτερα στη φιλμ νουάρ μορφή τους, μια παράμετρο τέτοια θέτει και η άλλη ταινία της βδομάδας το «Dourgouti Town». Ο Λατζ Λι μετά τους «Αθλιους» (2019), πάντα προσανατολισμένος στο Παρίσι των μεταναστών και των γκέτο επανέρχεται στα γνώριμά του μονοπάτια, αυτά των κατατρεγμένων. Ο Λι, όντας ο ίδιος παιδί αυτών των συνοικιών, ξέρει πώς να στήσει και να κινηματογραφήσει τον κόσμο τους καλύτερα από κάθε άλλον. Οπως και στους «Αθλιους», μας δείχνει κατάμουτρα το πρόβλημα χωρίς να μας δίνει λύση. Ομως αυτήν τη φορά μάς αφήνει μια ελπίδα. Τη νέα γενιά μεταναστών που είναι πολιτικά πολύ πιο ενεργή και μαχητική από τις προηγούμενες. Τη νέα γενιά που χωρίς ενδεχομένως να έχει την απαραίτητη μαρξιστική μόρφωση, άλλωστε δεν υπάρχουν παντού Κομμουνιστικά Κόμματα, προσπαθεί να βρει ένα μέσο να αλλάξει τα πράγματα. Προβληματίζεται, δοκιμάζει, έστω και αν έχει ακόμα εκλογικές αυταπάτες. Σημασία έχει να γνωρίζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο κάθε σκηνοθέτης επιχειρεί την αφήγησή του, για να κρίνουμε εάν όντως μια ταινία εξυπηρετεί ή όχι τους θεατές να βγάλουν συμπεράσματα. Η ταινία του Λι δείχνει ότι οι παλιοί τρόποι (ατομική τρομοκρατία π.χ.) είναι ξεπερασμένοι και ανοίγει τη συζήτηση για το τι λείπει από τη γαλλική κοινωνία. Με την ταινία του καταφέρνει να αναδείξει τους ενόχους (πελατειακό κράτος, διαφθορά κ.λπ.) αλλά όχι τον ένοχο. Εκεί κρύβεται η ένστασή μας, εκεί ανοίγει και η κουβέντα μας.

Στις αρχές της δεκαετίας του '70, η Γαλλία δεν είναι πια η μεγάλη αποικιοκρατική δύναμη που ήταν κάποτε. Μόνο λίγες στρατιωτικές βάσεις στο εξωτερικό τής έχουν απομείνει, όπως αυτή στην αφρικανική νησιωτική χώρα της Μαδαγασκάρης. Εκεί μεγαλώνει ένας δεκάχρονος Γάλλος, που, επηρεασμένος από τα κόμικς με υπερήρωες που διαβάζει, αρχίζει να κοιτά με διαφορετικό μάτι τα πράγματα και τα κορίτσια γύρω του, ανακαλύπτοντας μια διαφορετική πραγματικότητα... Αντλώντας από προσωπικές μνήμες, ο Ρομπίν Καμπιγιό μάς παραδίδει μια ταινία για το τέλος της αθωότητας και την αρχή ενός πιο αδυσώπητου κόσμου, που δεν είναι άλλος από τον κόσμο των μεγάλων.

Αλγερία, Τσαντ, Ινδονησία, Μαδαγασκάρη. Οπως ακούμε και στον ύμνο των Γάλλων αλεξιπτωτιστών που είναι περήφανοι για τους ένδοξους προγόνους τους, οι Γάλλοι αποικιοκράτες αιματοκύλισαν ουκ ολίγες χώρες. Εδώ βρισκόμαστε 12 χρόνια μετά την ανεξαρτησία της χώρας αλλά βλέπουμε ότι ο γαλλικός παράγοντας είναι ακόμα ισχυρός. Ο γαλλικός παράγοντας βοηθάει την αστική κυβέρνηση στην καταστολή των εξεγέρσεων. Οι Γάλλοι αλεξιπτωτιστές πέφτουν κατά εκατοντάδες στη χώρα. Οι οικογένειές τους ζουν απροβλημάτιστα στους παραδείσους των βάσεων. Τίποτα δεν μαρτυρά τα εγκλήματα που διαπράττονται. Μόνο στο τέλος «περνάμε» στην πλευρά των ιθαγενών. Τούτη η ταινία είναι για το πώς ένα παιδί που μεγαλώνει κλεισμένο στη βάση, αντιλαμβάνεται από θραύσματα και μισόλογα ότι κάτι δεν πάει καλά στην υπέροχη ξέγνοιαστη ζωή του. Ο Καμπιγιό είναι αυτό το παιδί που γυρίζει πίσω στα παιδικά του χρόνια να μας δείξει τη σιωπή, την υποκρισία και τελικά ότι τα παιδιά γνωρίζουν περισσότερα από όσα πιστεύουμε. Δημιουργεί μια εκπληκτική ατμόσφαιρα. Καταφέρνει μέσω ενός υπερήρωα να θίξει τις αθέατες πλευρές της φρίκης. Η μικρή ένστασή μας βρίσκεται στο γεγονός ότι θα μπορούσε να αναδείξει λίγο πιο έντονα την αντιδιαστολή μεταξύ του φωτός και του σκοταδιού. Ομως μας αποζημιώνει στο τέλος, εκεί φωτίζονται όλα τουλάχιστον για μας.

Ενας μεσίτης με σκοπό να επενδύσει περιπλανιέται στην περιοχή του Νέου Κόσμου των Αθηνών, παλιότερα γνωστής ως Δουργούτι. Μέσα από τα μάτια του ξετυλίγονται το παρελθόν, το παρόν αλλά και το αβέβαιο μέλλον του λαϊκού αυτού συνοικισμού. Ενα έρημο νησί δίπλα στην Ακρόπολη που φαίνεται να ακολουθεί τη μοίρα των αντίστοιχων περιοχών ανά τον κόσμο.

Ο Δημήτρης Μπαβέλλας αγαπάει τη γειτονιά του. Δεν «ντρέπεται» να πει ότι μεγάλωσε στο Δουργούτι. Μέσα από προσωπικές μαρτυρίες, αποσπάσματα ταινιών και ιστορικές αναφορές, μας αφηγείται την ιστορία των Αρμένικων ή του Δουργουτίου μέχρι να γίνει ο Νέος Κόσμος των ημερών μας. Πώς φτιάχτηκε αυτή η γειτονιά, ποιοι έμειναν εκεί, σε ποιες συνθήκες, πώς άλλαξε το τοπίο μέσα στις δεκαετίες, τι συνέβη στην Κατοχή, πότε χτίστηκαν οι πρώτες εργατικές πολυκατοικίες που στέκουν μέχρι και σήμερα, πώς αντιμετωπίστηκε τη δεκαετία του '80 και πώς κρύφτηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες και, το σημαντικότερο όλων, πώς αντιμετωπίζεται σήμερα η πίσω αυλή του κέντρου που μετατρέπεται σε παράδεισο της βραχυχρόνιας μίσθωσης; Χάρις Αλεξίου, Γιάννης Σπυρόπουλος Μπαχ, Τάκης Μπουρμάς και Ανδρέας Σωτηρακόπουλος ανάμεσα στους δεκάδες ανθρώπους που απαρτίζουν το ντοκιμαντέρ και αφηγούνται τη δική τους ιστορία. Ξέρουμε στα αλήθεια την ιστορία του τόπου που μεγαλώσαμε; Είναι μια ευκαιρία να τη γνωρίσουμε και να τη συνδέσουμε με τη συνολικότερη ιστορία του τόπου μας, γεγονός που μας έλειψε λίγο στην ταινία.