Ενας από τους περίφημους δείκτες ανάπτυξης που χρησιμοποιούνται διεθνώς είναι το επίπεδο κατανάλωσης. Οσο υψηλότερη παρουσιάζεται, τόσο αυξάνεται το ΑΕΠ μιας χώρας, άρα και το αναπτυξιακό της επίπεδο. Αν κάτι τέτοιο πριν από έναν αιώνα μπορούσε να θεωρηθεί λογικό, σήμερα ο μη υπολογισμός των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από το ακολουθούμενο αναπτυξιακό πρότυπο, μόνο μια στρεβλή εικόνα της πραγματικότητας απεικονίζει και είναι εντελώς ψευδεπίγραφος ως δείκτης.

Με τον όρο Δύση συνηθίζεται να συμπεριλαμβάνονται οι αναπτυγμένες χώρες, δηλαδή οι ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Ιαπωνία και Ευρώπη. Αναφερόμαστε για έναν πληθυσμό της τάξης του 1,5 δισεκατομμυρίου περίπου. Αν για πρακτικούς λόγους παραβλέψουμε τις τεράστιες εσωτερικές ανισότητες, τότε παρατηρούμε ένα φρενήρη καταναλωτικό ρυθμό, με παρόμοιες καταναλωτικές και διατροφικές συνήθειες, με πανομοιότυπο τρόπο ζωής κ.τ.λ. Σύμφωνα με στοιχεία διεθνών οργανισμών στο 12% του πληθυσμού του πλανήτη (Δ. Ευρώπη, Β. Αμερική) αντιστοιχεί το 60% της ιδιωτικής κατανάλωσης. Την ίδια στιγμή στο 33% του παγκόσμιου πληθυσμού που κατοικεί στη Ν. Ασία και στην υπο-Σαχάρια Αφρική αντιστοιχεί μόνο το 3,2% της κατανάλωσης! Το έτος 2000 οι δαπάνες της ιδιωτικής κατανάλωσης έφτασαν τα 200 τρισεκατομμύρια δολάρια. Δαπάνες που τετραπλασιάστηκαν από το 1960. Υπολογίζεται ότι ένας κάτοικος των αναπτυγμένων χωρών σε μια μέρα καταναλώνει φυσικούς πόρους που αντιστοιχούν με όσα κατανάλωνε σε έναν ολόκληρο χρόνο πριν από δυο αιώνες. Και για να συμπληρώσουμε το παζλ, να προσθέσουμε ότι 2,8 δισεκατομμύρια συνάνθρωποί μας προσπαθούν να επιβιώσουν με λιγότερα από 30 δολάρια το μήνα!

Αν και ακούγεται παράξενο, για κάθε μισό τόνο αποβλήτων που παράγουμε σήμερα στη Δύση, αντιστοιχούν 50 τόνοι πόρων. Από τους πόρους αυτούς όπως καταδεικνύεται από τη σχέση αυτή, μόνο ένα μικρό ποσοστό καταλήγει ως τελικό προϊόν στα χέρια μας. Τα αποκαλούμενα «κρυφά σκουπίδια» δημιουργούνται κυρίως κατά την παραγωγή των προϊόντων. Για να γίνει αυτό σαφέστερο μπορούμε να παραθέσουμε ορισμένα στοιχεία άκρως διασαφηνιστικά: Ενας Η/Υ χρειάστηκε πόρους βάρους 1.500 κιλών, μια οδοντόβουρτσα 1,5 κιλό, ένα κινητό τηλέφωνο 75 κιλά και ένα ρολόι 20 κιλά. Ενα από τα σημαντικότερα ζητήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι η τεράστια σπατάλη με τους υδάτινους πόρους. Πάνω από το 90% του νερού σήμερα καταναλώνεται για τις ανθρώπινες ανάγκες με αποτέλεσμα η υπόλοιπη ποσότητα που περισσεύει να αδυνατεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες των οικοσυστημάτων πολλά από τα οποία βρίσκονται υπό κατάρρευση. Την ίδια στιγμή που η κατά κεφαλή κατανάλωση νερού αυξάνεται στις αναπτυγμένες χώρες (σ.σ. όπως είχαμε αναλύσει σε προηγούμενο κείμενό μας) σημειώνονται εκατοντάδες χιλιάδες θάνατοι παιδιών κάτω των πέντε ετών στις χώρες του Τρίτου Κόσμου είτε εξαιτίας της έλλειψης, είτε επειδή είναι ρυπασμένο και ακατάλληλο. Μόνο το 1999 σημειώθηκαν 1,7 εκατ. θάνατοι.

Δυστυχώς η ανεξέλεγκτη οικονομική ανάπτυξη (κυρίως το πρότυπο που ακολουθείται) είχε σαν αποτέλεσμα την απώλεια των μισών υγροτόπων παγκοσμίως και την απειλή με εξαφάνιση του 1/5 των 10.000 γνωστών ειδών της χλωροπανίδας. Ποσοστό στο οποίο δε συνυπολογίζεται η απώλεια ειδών που δε γνωρίζουμε και κυρίως βρίσκονται στα τροπικά δάση, όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη καταστροφή. Αν και οι ιχθυοπληθυσμοί στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη έχουν μειωθεί επικίνδυνα, η αύξηση των αλιευμάτων που καταναλώνουμε είναι της τάξης του 20%. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, σχεδόν το 50% των αποθεμάτων σε αλιεύματα βρίσκεται σε καθεστώς εντατικής αλιείας και το 28% από αυτά έχουν υπεραλιευτεί. Τα συρόμενα δίχτυα (τεχνική που εξακολουθεί να εφαρμόζεται και στη χώρα μας) καταστρέφουν κάθε χρόνο 20 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα του βυθού των θαλασσών. Μ' άλλα λόγια μια έκταση που αντιστοιχεί σε 2,5 φορές την έκταση της Βραζιλίας. Εκτός των θαλάσσιων αποθεμάτων και των βυθών, κάθε χρόνο καταγράφεται μια απώλεια του 2,4% των παγκόσμιων δασών που αντιστοιχεί σε 90.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στην Αφρική το ποσοστό είναι της τάξης του 7%, άρα η κατάσταση είναι πολύ πιο σοβαρή και χρειάζονται ειδικές δράσεις για να μειωθεί η τάση αυτή. Το 1/3 των υδατικών λεκανών έχει απολέσει τα 3/4 της δασοκάλυψης που είχε κάποτε και η οποία συνέβαλε καθοριστικά στον εμπλουτισμό των υπόγειων νερών. Ας αναλογιστούμε, ότι σήμερα μόνο στο 2% των δασικών εκτάσεων υπάρχουν συγκεκριμένες δράσεις για την προστασία και την ανανέωσή τους!

(συνεχίζεται)

Σημ. Τα παραπάνω στοιχεία αντλήθηκαν από το site της Οργάνωσης Μεσόγειος SOS και από το βιβλίο του Ν. Αναστασάτου «Σχολείο και Περιβάλλον - Από τη Θεωρία στην Πράξη» των εκδ. «Ατραπός».