Σε απευθείας σύνδεση με όλα τα τηλεοπτικά δίκτυα του κόσμου, οι πρώτες ισχυρές εκρήξεις συγκλόνιζαν τη Βαγδάτη. Ηταν λίγο πριν τα ξημερώματα της 20ής Μαρτίου, όταν, πριν από δύο χρόνια, άρχιζε η επιχείρηση «Σοκ και Δέος», δίνοντας τέλος σε μια πολύμηνη αντίστροφη μέτρηση με γνωστό, εξαρχής, αποτέλεσμα. Η εισβολή στο Ιράκ ήταν γεγονός. Η «συμμαχία των προθύμων» υπό την ηγεσία της Ουάσιγκτον εξέφρασε, με το σαφέστερο και προκλητικότερο τρόπο, την περιφρόνησή της για οτιδήποτε συνηθίζουμε να ονομάζουμε «διεθνές δίκαιο» ή «διεθνής κοινότητα» και έδωσε, ταυτοχρόνως, ένα θανάσιμο πλήγμα στον, ήδη, αποδυναμωμένο ΟΗΕ.

Σήμερα, δύο χρόνια μετά, οι λαοί του κόσμου και το αντιπολεμικό κίνημα θυμούνται εκείνο το ξημέρωμα με διαδηλώσεις και με αίτημα τον τερματισμό της κατοχής του Ιράκ αλλά και την αποτροπή κάθε νέας πολεμικής σύρραξης. Ο ιρακινός λαός βιώνει μια πρωτοφανώς χαοτική κατάσταση, όπου οι, επί διετίας, κατακτητές πολεμούν σκληρά απέναντι στην ιρακινή αντίσταση για να «κατακτήσουν» τη χώρα. Οσο για τους ίδιους τους εμπνευστές του εγχειρήματος επιδεικνύουν μια ανεξάντλητη ικανότητα εξεύρεσης «αιτίων και στόχων» προκειμένου να δικαιολογήσουν και να διαιωνίσουν την αιματοβαμμένη παρατεινόμενη παρουσία τους στο Ιράκ, που, μέχρι στιγμής, δε φαίνεται να τους αποδίδει ούτε τα ελάχιστα από τα οφέλη στα οποία προσέβλεπαν.

Η διακήρυξη του Προέδρου Μπους περί «τέλους του πολέμου στο Ιράκ», λίγες ημέρες μετά την πολυσυζητημένη πτώση της Βαγδάτης, ακούγεται, σήμερα, περισσότερο ως πικρό αστείο. Ουδείς, φυσικά, εξαρχής πίστεψε ότι θα ήταν δυνατό ο αποδεκατισμένος στρατός του πρώην ιρακινού καθεστώτος να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ισχυρότερη πολεμική μηχανή του κόσμου. Ουδείς, όμως, μπορούσε και να προβλέψει ότι αυτή η μηχανή, δύο χρόνια μετά, θα βρισκόταν εγκλωβισμένη στην άμμο της ερήμου, αναγκασμένη να εμπλέκεται διαρκώς σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, και χωρίς σαφές σχέδιο αξιοπρεπούς (και γιατί όχι επωφελούς) αποχώρησης.

Μόλις τρεις μήνες διήρκεσε η περίοδος χάριτος για τους κατακτητές. Ηδη από το καλοκαίρι του 2003 άρχισαν οι πρώτες αντικατοχικές επιθέσεις, οι οποίες, σταδιακά, έλαβαν μορφή χιονοστιβάδας και συνεχίζονται μέχρι σήμερα με μικρά διαστήματα ανάπαυλας. Μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια, οι κατοχικές δυνάμεις κλήθηκαν να πολιορκήσουν επί ημέρες, να ισοπεδώσουν αεροπορικώς και να εξαφανίσουν από το χάρτη περιοχές ολόκληρες (όπως η Φαλούτζα ή η Νατζάφ κατά τη διάρκεια των 2 σιιτικών εξεγέρσεων υπό τον Μουκτάντα Σαντρ), προκειμένου να ελέγξουν πόλεις που... είχαν, ήδη, κατακτήσει. Ισως να είναι η πρώτη φορά στην ιστορία, που ένα χρόνο μετά την έναρξη μιας κατοχής, οι κατοχικές δυνάμεις βομβάρδισαν ακόμη και την πρωτεύουσα της κατακτημένης χώρας προσπαθώντας να την ελέγξουν.

Ακόμη και σήμερα, το κεντρικό και βόρειο Ιράκ σείεται από τις επιθέσεις και τις συγκρούσεις. Στις σιιτικές περιοχές παρατηρείται μια σχετική ηρεμία, που είναι περισσότερο αποτέλεσμα της επιρροής της ανώτατης σιιτικής θρησκευτικής ηγεσίας που περιμένει το μερίδιο της εξουσίας που διεκδικεί με προσωρινό αντάλλαγμα την ηρεμία, παρά επιτυχία των κατακτητών. Η υπερσύγχρονη αμερικανική πολεμική μηχανή αποδείχτηκε ανίκανη, όπως άλλωστε αναμενόταν, να κερδίσει «το μυαλό και την καρδιά» των Ιρακινών.

Διαπιστώθηκε, επίσης, το αυτονόητο: άλλο το πεδίο της μάχης, άλλο ο έλεγχος μιας πυκνοκατοικημένης πόλης. Εκ των υστέρων, μάλιστα, ο αμερικανικός στρατός «θερίζει όσα έσπειρε» χρησιμοποιώντας δυσανάλογη και αδιάκριτη χρήση βίας απέναντι στον οποιονδήποτε τόλμησε να σηκώσει κεφάλι. Η ολοένα και μεγαλύτερη αξιοποίηση των δεκάδων μισθοφορικών εταιριών που δρουν ανεξέλεγκτα μοιάζει, απλώς, να εντείνει το χάος.

Μην έχοντας εξασφαλίσει κανένα επίπεδο ασφάλειας ούτε καν εντός του στρατηγείου τους στην «Πράσινη Ζώνη» της Βαγδάτης, είναι ξεκάθαρο ότι οι κατοχικές δυνάμεις δεν έχουν καταφέρει να διασφαλίσουν την αποκατάσταση των κατεστραμμένων βασικών υποδομών της χώρας, στοιχείο που θα βελτίωνε, κάπως, την εικόνα τους εντός Ιράκ. Αντίθετα, οι ισοπεδωτικές τους επιχειρήσεις διέλυσαν ό,τι είχε απομείνει όρθιο από το πολύχρονο εμπάργκο και την επιχείρηση «Σοκ και Δέος», ωθώντας μαζικά τον ιρακινό λαό στην αγκαλιά της αντίστασης, έμμεσα ή άμεσα.

Ανάμεσα στις υποδομές που δεν κατάφεραν να διασφαλίσουν, παρά τα υπέρογκα ποσά που δαπανήθηκαν για την πρόσληψη ιδιωτικών φυλάκων, είναι και οι πετρελαιαγωγοί. Οι δολιοφθορές είναι καθημερινές με αποτέλεσμα, σύμφωνα με υπολογισμούς του ΔΝΤ, οι ιρακινές εξαγωγές πετρελαίου να μην μπορέσουν να επαναληφθούν σε προπολεμικά επίπεδα παρά μόνο μετά το 2009! Αυτή η προοπτική είναι σαφώς αρνητική, καθώς σε συνδυασμό με την έλλειψη ασφαλείας, μπορεί η κατοχική διοίκηση να «μοίρασε» την ιρακινή πίτα σε «φιλικές» εταιρίες, οι οποίες, όμως, προς το παρόν, δε δείχνουν διατεθειμένες να προχωρήσουν σε επενδύσεις σε μια χώρα που φλέγεται από άκρη σε άκρη.

Μην έχοντας διασφαλίσει κανένα έσοδο από το ιρακινό πετρέλαιο, μόλις στα μέσα της βδομάδας, η κυβέρνηση Μπους ζήτησε, για τέταρτη φορά μέσα σε δύο χρόνια, από το Κογκρέσο (δηλαδή από τους Αμερικανούς πολίτες) έκτακτη οικονομική βοήθεια ύψους 81 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να μπορέσει να αντεπεξέλθει στις ανάγκες της κατοχής στο Ιράκ, κυρίως, αλλά και στο Αφγανιστάν. Η κίνηση αυτή εκτιμάται ότι θα εντείνει τη δυσαρέσκεια της αμερικανικής κοινής γνώμης, που, ήδη, έχει αρχίσει να δυσανασχετεί.

Η τελευταία δημοσκόπηση ήταν, ίσως, και η αρνητικότερη για την πολιτική Μπους: το 53% των Αμερικανών πιστεύει, πλέον, ότι ο πόλεμος στο Ιράκ δεν άξιζε τον κόπο και το 57% δε συμφωνεί με τις επιλογές Μπους. Επιπλέον, το 70% θεωρεί δυσβάσταχτες τις ανθρώπινες απώλειες (επισήμως καταμετρούνται σε 1.516 νεκρούς Αμερικανούς, άγνωστο αριθμό νεκρών μισθοφόρων, κατά προσέγγιση 100.000 Ιρακινούς νεκρούς, χιλιάδες Αμερικανούς τραυματίες που «εξαφανίζονται» από τη δημοσιότητα μόλις επιστρέφουν στην πατρίδα, και ολοένα αυξανόμενα κρούσματα λιποταξίας διά μέσου «νομότυπων» δρόμων, όπως είναι οι αυτοτραυματισμοί).

Η απόπειρα της αμερικανικής διοίκησης να παρουσιάσει «βήματα προόδου στην πολιτική σκηνή» δεν έχει, μέχρι στιγμής, φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η «μεταβίβαση της εξουσίας», το περασμένο καλοκαίρι σε μια διορισμένη ιρακινή κυβέρνηση, και η διεξαγωγή των εκλογών της 30ής Γενάρη με άγνωστο το ακριβές ποσοστό της συμμετοχής, δεδομένου του μποϊκοτάζ των σουνιτικών δυνάμεων, δε φαίνεται να φέρνει τους αναμενόμενους καρπούς. Ακόμη και οι Ιρακινοί που ψήφισαν στις εκλογές, αρχίζουν να δυσανασχετούν με την καθυστέρηση στο σχηματισμό κυβέρνησης, καθώς η σιιτική Ενωτική Ιρακινή Συμμαχία και το κουρδικό Ενιαίο Ψηφοδέλτιο παζαρεύουν ανταλλάγματα και πόστα.

Αν ικανοποιηθούν τα κουρδικά αιτήματα (να περάσει το πλούσιο πετρελαϊκά Κιρκούκ υπό τον έλεγχό τους και να επιστρέψουν στις εστίες τους όλοι οι Κούρδοι στην ευρύτερη περιοχή του), η αντίδραση τόσο των σουνιτών και σιιτών Ιρακινών όσο και της γειτονικής Τουρκίας είναι δεδομένη. Αν, από την άλλη, οι σιίτες, αξιοποιώντας την πλειοψηφία τους, αποπειραθούν να επιβάλλουν θρησκευτικό νόμο, τότε θα αντιδράσουν οι σουνίτες αλλά και οι κοσμικοί Κούρδοι.

Η προοπτική εσωτερικού διχασμού μπορεί, εκ πρώτης όψεως, να συμφέρει τις κατοχικές δυνάμεις που εδραιώνουν τη θέση τους αλλά μακροπρόθεσμα τις τοποθετεί στο επίκεντρο μιας ανηλεούς αδιέξοδης διαμάχης. Η άλλη λύση, δηλαδή η επίτευξη κάποιου είδους συμφωνίας από όλες τις θρησκευτικές και εθνοτικές πλευρές στο Ιράκ, θέτει πλέον επιτακτικά το αίτημα της αποχώρησης των κατοχικών δυνάμεων, αίτημα που η σιιτική πλειοψηφία έχει διατυπώσει ξεκάθαρα ζητώντας χρονοδιάγραμμα.

Με τις αντικατοχικές επιθέσεις να βρίσκονται σε διαρκή κλιμάκωση, παρά το γεγονός ότι μέχρι στιγμής οι διάφορες οργανώσεις που εμπλέκονται στην αντίσταση δεν έχουν δείξει παρά μόνο ένα πρωτόλειο επίπεδο συντονισμού, η «συμμαχία των προθύμων» κλυδωνίζεται. Μόνο μέσα στο 2004, απέσυραν τις δυνάμεις τους 14 «πρόθυμοι». Από αυτούς, μόνο τα ισπανικά στρατεύματα είχαν αριθμητικό ενδιαφέρον, αλλά από πολιτικής άποψης η σημασία είναι εξαιρετικά μεγάλη.

Τώρα, έχουν, ήδη, αρχίσει να αποσύρονται οι πολυπληθείς δυνάμεις της Ολλανδίας και της Ουκρανίας, με την, επίσης, πολυπληθή πολωνική παρουσία και τη μικρότερη βουλγαρική να προετοιμάζονται για απόσυρση. Ακόμη και η Ιταλία του «στενού συμμάχου» Μπερλουσκόνι το σκέφτεται σοβαρότατα εξαιτίας της αυξανόμενης λαϊκής αντίδρασης και των επερχόμενων εκλογών.

Ενώ οι «σύμμαχοι» φυλλορροούν, οι αμερικανικές πιέσεις προς το ΝΑΤΟ (και κυρίως προς Ρωσία, Γαλλία, Γερμανία) για αποστολή στρατευμάτων αλλά και γενναία χρηματοδότηση, δεν έχουν αποδώσει. Στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει αρχίσει, δειλά, η συζήτηση περί της ανάγκης εκπόνησης ενός σχεδίου «αποχώρησης».

Εντούτοις, ο μοναδικός τέτοιος δρόμος που προβάλλεται από την κυβέρνηση Μπους είναι η ισχυροποίηση των ιρακινών δυνάμεων ασφαλείας. Αλλος ένας στόχος της κατοχικής διοίκησης, που μέχρι στιγμής πνέει τα λοίσθια εξαιτίας των μαζικών λιποταξιών, των αλλεπάλληλων αντικατοχικών επιθέσεων κατά των συνεργατών της κατοχής, αλλά και της συχνότατης συνεργασίας στελεχών του νεοσύστατου στρατού με τους αντάρτες.

«Εισβάλλοντας στο Ιράκ, διαλύοντας τον ιρακινό στρατό, ισοπεδώνοντας ολόκληρες πόλεις, αρχίσαμε να σκάβουμε ένα λάκκο από τον οποίο δε φαίνεται να μπορούμε να βγούμε» επισήμανε στα μέσα του 2004 ο απόστρατος, πλέον, Αντονι Ζίνι, γνωστός από τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου. «Ακόμη και ο μικρότερος ιμπεριαλιστής γνωρίζει ότι για να κατακτήσει μια χώρα χρειάζεται με το μέρος του, καταρχάς, τις δυνάμεις ασφαλείας της» παρατηρούσαν ανώνυμα στρατιωτικοί, προβλέποντας διαρκή χειροτέρευση της κατάστασης για τις κατοχικές δυνάμεις.

Πλέον, είναι σαφές ότι από την εξέλιξη της αντίστασης (το κατά πόσο θα επιτύχει μεγαλύτερο βαθμό συντονισμού) στο Ιράκ εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, η τύχη ολόκληρης της περιοχής του Κόλπου (και κατ' επέκταση και του υπόλοιπου πλανήτη), καθώς είναι σίγουρα πολύ δυσκολότερο για την Ουάσιγκτον να ανοίξει και να κρατήσει ανοιχτά δύο πολεμικά μέτωπα ταυτόχρονα. Επίσης, γίνεται ολοένα και σαφέστερο αυτό που πολλοί έσπευσαν να επισημάνουν από την πρώτη, κιόλας στιγμή, της κατοχής: στην ιστορία, μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κανένα παράδειγμα όπου κατακτητής έχει καταφέρει να ελέγξει έναν ενωμένο αγωνιζόμενο λαό, όσος χρόνος και αν χρειαστεί, ό,τι τεχνολογικά μέσα και αν διαθέτει.