Μέσα σε μια περίοδο όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και αναμόρφωσης συμμαχιών σε πολλές περιοχές του πλανήτη πραγματοποιείται η περιοδεία του Προέδρου των ΗΠΑ στην Ανατολική Ασία, η οποία ξεκίνησε την προηγούμενη Τετάρτη στην Ιαπωνία και αναμένεται να ολοκληρωθεί την επόμενη Τρίτη στις Φιλιππίνες. Η εντεινόμενη αντιπαράθεση στην Ουκρανία, οι «μπλοκαρισμένες» συνομιλίες μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στη Συρία, η νέα εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις Ισραήλ - Παλαιστινίων, αλλά και μια σειρά ακόμα εστίες ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών μένουν «ανοιχτές» σε όλον τον πλανήτη, αλληλεπιδρώντας με τους δρόμους που ανοίγουν για τις μπίζνες των πολυεθνικών.

Αλλού οι «διαπραγματεύσεις» ιμπεριαλιστικών κέντρων και δυνάμεων ναυαγούν και «κλείνουν» πόρτες για τις πολυεθνικές, αλλού στέφονται με επιτυχία και ανοίγουν δρόμους σε νέες μπίζνες. Γιατί, φυσικά, όταν οι κυβερνήσεις των μονοπωλίων ξεκινούν «επαφές» για να «διευθετήσουν» (όπως λένε) ζητήματα «ειρηνικά», αυτό που γίνεται δεν είναι τίποτα άλλο από σκληρά «παζάρια» μεταξύ των μονοπωλίων και των πολιτικών τους εκπροσώπων για το ποιος θα εξασφαλίσει καλύτερο μερίδιο από τη μοιρασιά αγορών και πρώτων υλών. Νέες συμμαχίες και αντιθέσεις αναδύονται διαρκώς, στο φόντο άλλωστε μιας παρατεταμένης καπιταλιστικής κρίσης, αλλά και εντατικών προσπαθειών για να ανακάμψει η καπιταλιστική «ανάπτυξη», δεδομένα που κάνουν το γεωπολιτικό χάρτη και τις ισορροπίες ανάμεσα στα διάφορα ιμπεριαλιστικά κέντρα, αλλά και τις διαφορετικές μερίδες του κεφαλαίου ακόμα πιο «ρευστές», με όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά.

Ενα παράδειγμα το πόσο ρευστά είναι τα πράγματα είναι το εξής: Την Παρασκευή, αναλυτές αστικών ΜΜΕ σημείωναν ότι με τους χειρισμούς τους στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ προκάλεσαν προσέγγιση Ρωσίας - Κίνας, συμπληρώνοντας πως εκτός από Μόσχα και Πεκίνο, «μέτωπο δυσαρεστημένων» ενάντια στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να σχηματίσουν η Σαουδική Αραβία, η σημερινή Τουρκία του Ερντογάν, ακόμα και το Πακιστάν.

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, ο Μπαράκ Ομπάμα έφτασε λοιπόν στην Ανατολική Ασία, αναζητώντας τρόπους να αποδείξει στην αμερικανική πλουτοκρατία ότι η «στροφή προς την Ασία», που διακήρυξε πριν χρόνια, μπορεί να της διασφαλίσει τις ευκαιρίες και το προβάδισμα που αναζητά.

Η συγκεκριμένη περιοχή συγκεντρώνει μια σειρά χαρακτηριστικά που την κάνουν ενδιαφέρουσα για τα μονοπώλια, αμερικανικά και μη.

Καταρχάς, η παρουσία της Κίνας, μιας τεράστιας αγοράς και δεξαμενής εργατικών χεριών, όπου όλο και περισσότερες εταιρείες προσπαθούν να εδραιώσουν την παρουσία τους, αξιοποιώντας και τις μεταρρυθμίσεις που επεκτείνουν ραγδαία τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, είναι κάτι που κανείς δεν μπορεί να προσπεράσει. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον κόσμο και φυσικά η πιο ισχυρή οικονομία στην περιοχή. Το αν και το πόσο θα ωφεληθούν τα μονοπώλια που εκείνη εκπροσωπεί έχει άμεσες και αλυσιδωτές συνέπειες για τους ανταγωνιστές της. Βέβαια, ο Ομπάμα έφτασε στην περιοχή επιδιώκοντας να διασφαλίσει την επιχειρηματική παρουσία των αμερικανικών μονοπωλίων, αλλά και διακριτά πλεονεκτήματα έναντι των «ανταγωνιστών» της Ουάσιγκτον, χωρίς όμως να επιδιώκει «διάρρηξη» των σχέσεων των ΗΠΑ με την Κίνα. Δεν ήταν τυχαίο ότι ακόμα και σε δηλώσεις που έκανε για να διαβεβαιώσει Σεούλ και Τόκιο πως παραμένουν οι «στενότεροι» σύμμαχοι της Ουάσιγκτον, ο Αμερικανός Πρόεδρος χρησιμοποίησε πολύ προσεκτικές εκφράσεις. «Βαθαίνουμε τους δεσμούς μας με αναδυόμενες δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ινδία και η Ινδονησία. Με άλλα λόγια, καλωσορίζουμε τη συνεχιζόμενη άνοδο της Κίνας, που είναι σταθερή, ειρηνική, συνοδεύεται από ευημερία και παίζει έναν υπεύθυνο ρόλο στα παγκόσμια πράγματα» τόνιζε ο Μπαράκ Ομπάμα σε συνέντευξη που έδωσε στην ιαπωνική εφημερίδα «Γιομιούρι», αναδεικνύοντας με τον τρόπο του ότι στις σημερινές συνθήκες τέτοιας ευρείας διεθνοποίησης της οικονομίας, κανείς δεν μπορεί να περιφρονήσει την Κίνα, ούτε φυσικά και οι ΗΠΑ.

Την ίδια στιγμή, στην περιοχή συγκεντρώνονται μερικές από τις πολυπληθέστερες χώρες του κόσμου, που σημαίνει ότι αφενός υπάρχουν άφθονα (και φτηνά) εργατικά χέρια και αφετέρου μεγάλες αγορές που μπορούν να προσφέρουν διέξοδο σε συσσωρευμένα κεφάλαια. Αυτό εξηγεί και την «πρεμούρα» των ΗΠΑ να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις για τη Δια-Ειρηνική Συμφωνία Εμπορίου (TPP) η οποία, αν υπογραφεί, θα σηματοδοτήσει τη δημιουργία μιας ζώνης όπου θα διεξάγεται τουλάχιστον το 1/4 του παγκόσμιου εμπορίου (άλλες εκτιμήσεις κάνουν λόγο και για το 40%). Οι χώρες που εμπλέκονται στις διαπραγματεύσεις (Μπρουνέι, Μαλαισία, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Καναδάς, Μεξικό, Χιλή, Περού, Ιαπωνία και ΗΠΑ) αντιπροσωπεύουν το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Να, γιατί ο Ομπάμα ζήτησε από το Τόκιο να γίνουν «τολμηρά βήματα» στην πορεία των διαπραγματεύσεων, ενώ Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωναν αισιόδοξοι την ώρα που οι Ιάπωνες ομόλογοί τους επιμένουν να υπογραμμίζουν τη διάσταση απόψεων που συνεχίζει να μπλοκάρει τη συμφωνία. Τα συμφέροντα που συγκρούονται αφορούν κυρίως ιαπωνικά και αμερικανικά μονοπώλια από τον κλάδο της Γεωργίας - Τροφίμων και της αυτοκινητοβιομηχανίας, που βλέπουν να απειλούνται από την κατάργηση δασμών που μέχρι πρότινος έβαζαν «φρένο» στους ανταγωνιστές τους. Ωστόσο, η κυβέρνηση Ομπάμα φαίνεται να επενδύει πολλά στη συμφωνία, στην οποία - προς το παρόν - δε συμμετέχει η Κίνα.

Την ίδια στιγμή, ο τεράστιος φυσικός πλούτος της περιοχής δε θα μπορούσε να μην αποτελεί πόλο έλξης για τα αμερικανικά μονοπώλια που, άλλωστε, ήδη έχουν παρουσία (για παράδειγμα οι ενεργειακοί κολοσσοί «Exxon Mobil» και «Chevron» ήδη δραστηριοποιούνται στον τομέα της εξόρυξης και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων σε Κίνα, Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες και Κίνα, Ινδονησία, Ταϊλάνδη, αντίστοιχα).

Η τεράστια εμπορική σημασία της περιοχής, αλλά και τα προτερήματα που προσφέρει για επενδύσεις σε τομείς όπως πχ. η αλιεία (κοντά σε χώρες μάλιστα όπου το ψάρι αποτελεί βασικό είδος διατροφής) μεγαλώνει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον των μονοπωλίων. Σ' αυτή τη βάση, η επιλογή του Ομπάμα να επισκεφτεί τη Μαλαισία και τις Φιλιππίνες (χώρες και οι δύο σε σημεία - κλειδιά και για τις μεταφορές και για την «άμυνα» της περιοχής) φαίνεται να σηματοδοτεί την προσπάθεια της Ουάσιγκτον να στερεώσει την παρουσία της και στο νοτιοανατολικό άκρο της Ασίας. Μάλιστα στη Μαλαισία, το πρόγραμμα αναφέρει ότι ο Ομπάμα θα απευθύνει χαιρετισμό σε εκδήλωση του «Μαλαισιανού Κέντρου Παγκόσμιας Καινοτομίας και Δημιουργικότητας», ενός κέντρου που αποσκοπεί «να μεταμορφώσει τη Μαλαισία σε ένα επιχειρηματικό έθνος».

«Η περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού είναι ήδη μια γοργά αναπτυσσόμενη περιοχή στην παγκόσμια οικονομία, αλλά υπάρχουν ακόμα δασμοί, εμπόδια και πρακτικές που περιορίζουν το εμπόριο και τις επενδύσεις και που εμποδίζουν τις οικονομίες μας να εξαντλήσουν τις δυνατότητές τους», σημείωνε ο Αμερικανός ηγέτης στην ίδια συνέντευξη. «Η TPP θα βοηθήσει επίσης τις επιχειρήσεις να προστατευθούν από τον άδικο ανταγωνισμό των κρατικών επιχειρήσεων», συμπλήρωνε, εξηγώντας ότι τα αμερικανικά μονοπώλια είναι έτοιμα για «δράση» και το μόνο που προσδοκούν είναι τις κατάλληλες ρυθμίσεις που θα τους επιτρέψουν να αξιοποιήσουν τη δύναμή τους και να κονταροχτυπηθούν με αξιώσεις έναντι των ανταγωνιστών τους.

Ασφαλώς, η επιχειρηματική «επέλαση» των μονοπωλίων δε θα μπορούσε να σχεδιάζεται χωρίς στερέωση των στρατιωτικών συνεργασιών. Γι' αυτό και ο Μπ. Ομπάμα δεν παρέλειψε να παινέψει την απόφαση της ιαπωνικής κυβέρνησης να καταργήσει περιορισμούς που (τουλάχιστον τυπικά) εμπόδιζαν την ανάληψη στρατιωτικής δράσης. «Με ενθουσιασμό καλωσορίσαμε την επιθυμία της Ιαπωνίας να παίξει έναν ενεργότερο ρόλο στη διατήρηση της διεθνούς ασφάλειας... είναι προς το συμφέρον και των δύο χωρών οι ιαπωνικές δυνάμεις αυτοάμυνας (σ.σ. οι Ενοπλες Δυνάμεις της Ιαπωνίας) να μπορούν να κάνουν περισσότερα στο πλαίσιο της συμμαχίας μας. Παρομοίως, οι ειρηνευτικές αποστολές των Ηνωμένων Εθνών θα κέρδιζαν από μια μεγαλύτερη ιαπωνική συμμετοχή», τόνισε ο Μπ. Ομπάμα την Πέμπτη σε δηλώσεις που έκανε στους δημοσιογράφους με τον Ιάπωνα πρωθυπουργό Σίνζο Αμπε.

Η ισχυροποίηση της στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή ίσως αποτελεί και το κύριο θέμα της επίσκεψης του Ομπάμα στις Φιλιππίνες, όπου οι τελευταίες αμερικανικές βάσεις έκλεισαν το 1992 και σήμερα η Ουάσιγκτον επιδιώκει συμφωνίες που θα εξασφαλίσουν μια σειρά διευκολύνσεις στην κίνηση ή τη «στάθμευση» των στρατιωτικών της δυνάμεων.

Πάντως, η περιοδεία Ομπάμα είναι σίγουρο ότι παρακολουθείται με ενδιαφέρον και από τους Κινέζους, που επίσης μελετούν μια σειρά παράγοντες και ετοιμάζουν τις δικές τους κινήσεις, αναζητώντας κι αυτοί σε κάθε μεριά συμμάχους για την προώθηση των συμφερόντων που εκπροσωπούν. «Οι ΗΠΑ θα έπρεπε να επανεκτιμήσουν το αναχρονιστικό ηγεμονικό σύστημα συμμαχιών και να παραχαϊδεύουν τους στενούς φίλους τους όπως την Ιαπωνία και τις Φιλιππίνες... Είναι επιτέλους καιρός ο Ομπάμα να στείλει σαφές μήνυμα στην Ασία και τον κόσμο: Θα μείνει γνωστός με τον τίτλο του πρώτου ειρηνικού προέδρου της Αμερικής αναμορφώνοντας τη χώρα του σε έναν υπεύθυνο και εποικοδομητικό παίχτη της περιοχής της Ασίας και του Ειρηνικού» σημείωνε την Παρασκευή σε σχόλιό του το κρατικό κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων «Σινχουά».