Πρώτη Ιούνη σήμερα και η Κομματική Οργάνωση Αν. Στερεάς - Εύβοιας του ΚΚΕ και η ΠΕΑΕΑ οργανώνουν εκδήλωση τιμής και μνήμης για τα 59 χρόνια της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) της «Κυβέρνησης του βουνού» στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας. Για την ανάδειξη του Εθνικού Συμβουλίου, δηλαδή της Βουλής στην Ελεύθερη Ελλάδα. Είχαν προηγηθεί εκλογές, όπου για πρώτη φορά είχαν πάρει μέρος οι Ελληνίδες από 18 χρόνων και πάνω. Δικαίωμα που το κατέκτησαν με το σπαθί τους, αφού οι γυναίκες και ιδιαίτερα οι νέες της ΕΠΟΝ συμμετείχαν μαζικά στον αγώνα για Εθνική Απελευθέρωση αλλά και για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική τους απελευθέρωση, τη χειραφέτησή τους από τα δεσμά του παρελθόντος.

Φέτος, ο γιορτασμός των εξήντα χρόνων από την ίδρυση της ΕΠΟΝ διαρκεί όλο το χρόνο και αξίζει τον κόπο να θυμηθούμε τις θυσίες και την προσφορά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα χιλιάδων νέων γυναικών στη διάρκεια της Κατοχής αλλά και των χρόνων που ακολούθησαν. Εξακόσιες χιλιάδες νέοι συμμετείχαν στην ΕΠΟΝ και από αυτούς οι μισές περίπου ήταν κοπέλες: Βγήκαν από το σπίτι τους, ξεπέρασαν προκαταλήψεις, ονειρεύτηκαν μια ζωή διαφορετική από τη ζωή κάθε προηγούμενης γενιάς γυναικών, έδωσαν τα πάντα για να την κερδίσουν. Ισες μπροστά στον κίνδυνο - που δεν έκανε διακρίσεις - προσέφεραν εκατόμβες, αλλά λίγοι-ες γνωρίζουν την προσφορά τους, γιατί η πραγματική ιστορία της Αντίστασης δε διδάσκεται στα σχολεία.

Και βέβαια είναι χρήσιμο στο σύστημα να αγνοούν σήμερα οι νέοι την ύπαρξη και τα κατορθώματα αυτής της ΕΠΟΝ, που «πολεμώντας και τραγουδώντας» είχε γίνει η ψυχή της αγωνιζόμενης νεολαίας. Είναι χρήσιμο να «θάβουν» τον πολιτισμό που δημιούργησε η ΕΠΟΝ, τις παρακαταθήκες που άφησε, γιατί η τέχνη είναι επικίνδυνη για το κατεστημένο, αφού θα δημιουργήσει έξαρση και μπορεί να παρακινήσει σε ανατροπές... Ούτε μνημεία λοιπόν για την ΕΠΟΝ, ούτε ένα μνημείο καν για τις ΕΠΟΝίτισσες Κούλα Λίλη και Παναγιώτα Σταθοπούλου που σκοτώθηκαν στο κέντρο της Αθήνας από τα πυρά των κατακτητών...

Πριν από την ΕΠΟΝ, οι γυναίκες ήταν «ψυχή» της «Εθνικής Αλληλεγγύης» της πρώτης αντιστασιακής οργάνωσης με ενιαίο πανελλαδικό χαρακτήρα. Από τα τρία εκατομμύρια μέλη της τα δύο τρίτα, ήταν γυναίκες!

Η οργάνωση, που μαχόταν για την Εθνική Απελευθέρωση και ιδεολογία της ήταν η ιδεολογία του ΕΑΜ, έγινε η πιο πλατιά και πολυάνθρωπη οργάνωση που γνώρισε τότε η Ελλάδα, και έκανε θαύματα στη μάχη για την επιβίωση του ελληνικού λαού: Το χειμώνα του 1941-42 τριακόσιες χιλιάδες ήταν οι νεκροί από πείνα - κυρίως βρέφη και νήπια. Δίνοντας τη μάχη για την επιβίωση του λαού η ΕΑ ξεσήκωσε ένα τεράστιο πανεθνικό κίνημα και το 1944 είχε απλωθεί ως την τελευταία γωνιά της Ελλάδας. Συγκέντρωσε φαγητό, φάρμακα, χρήματα και τα μοίραζε σ' αυτούς που υπέφεραν. Ακόμα και κορίτσια δώδεκα χρόνων συμμετείχαν μεταφέροντας φαγητό σε σπίτια, μέσα σε συνθήκες ένδειας και άγριας καταπίεσης. Σε συνέχεια, νέες γυναίκες και κορίτσια από την ΕΑ προσχωρούν στην ΕΠΟΝ και η συνεργασία ανάμεσα στις δυο οργανώσεις συνεχίζεται σ' όλη τη διάρκεια του αγώνα. Στην Ελεύθερη Ελλάδα η ΕΑ εκτός από συσσίτια, δημιούργησε παιδικούς σταθμούς που έσωσαν χιλιάδες παιδιά, φαρμακεία, εκατοντάδες λαϊκά ιατρεία, νοσοκομεία. Ενίσχυσε πυροπαθείς, έχτισε σπίτια στεγάζοντας 10.103 οικογένειες (να σκεφτεί κανείς ότι τα καμένα χωριά ήταν 1.700!) ενίσχυσε χιλιάδες οικογένειες εκτελεσμένων και 16.000 διωκόμενους. Σ' όλη την Ελλάδα φρόντιζε οικογένειες ανταρτών, πρόσφυγες από χωριά, παιδιά και απόρους. Ετσι, δικαιολογημένα, η ΕΑ όπου οι γυναίκες ήταν συντριπτική πλειοψηφία, πήρε τον τιμητικό τίτλο της «Μάνας του αγώνα».

Η «Λεύτερη Νέα» προηγήθηκε της ΕΠΟΝ. Λειτουργούσε στα πλαίσια του ΕΑΜ και απευθυνόταν στα κορίτσια. Η Ηλέκτρα Αποστόλου, που για ένα διάστημα ήταν γραμματέας της «Λεύτερη Νέας», διακήρυσσε ότι ένας από τους σκοπούς της ΛΝ ήταν η ισοτιμία της γυναίκας και υποστήριζε ότι οι γυναίκες θα κερδίσουν τη λευτεριά όχι με λόγια και διακηρύξεις, αλλά συμμετέχοντας στους κοινωνικούς αγώνες. Προέτρεπε τις κοπέλες να δείξουν με πράξεις πως είναι ικανές να τα βγάλουν πέρα μ' όλες τις μορφές του αγώνα, τις προέτρεπε να παίρνουν το λόγο στις συνεδριάσεις, τις παρακινούσε ν' αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους...

Η οργάνωση των κοριτσιών αυτοδιαλύθηκε, όπως και άλλες νεολαιίστικες οργανώσεις στις 23 Φλεβάρη του 1943 και ίδρυσαν όλες μαζί την Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ).

Στις πόλεις, ό,τι κάνει ένα αγόρι κάνει κι ένα κορίτσι. Μαζί γράφουν τις νύχτες συνθήματα στους τοίχους. Κορίτσια δίπλα σε αγόρια κάνουν το ντελάλη με το χωνί και ξεσηκώνουν τις συνοικίες της Αθήνας. Προετοιμάζουν πολυγραφημένες εφημερίδες, τρικ, φυλλάδια, σκίτσα...

Στην πρώτη γραμμή στις διαδηλώσεις, οι ΕΠΟΝίτισσες, χαμογελαστές, να παίζουν με το θάνατο. Τον Ιούλη του 1943 μια ξανθιά κοπέλα, η Παναγιώτα Σταθοπούλου, στέκεται μπροστά στο τανκ που περνάει από πάνω της. Η συναγωνίστριά της Κούλα Λίλη σκαρφαλώνει και χτυπάει με το τακούνι της τον οδηγό του άρματος, για να ακολουθήσει τη συντρόφισσά της. Και δεν είναι οι μόνες νεκρές σε διαδηλώσεις! Να αναφέρουμε ανάμεσα σε πλήθος άλλες και μαθήτριες που βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν όπως η Ηρώ Κωνσταντοπούλου; «Η 16χρονη Περιστεριώτισσα ΕΠΟΝίτισσα Αννα Παρλιάρου με το ένα στήθος κομμένο από τα βασανιστήρια οδηγήθηκε στις 6 Ιούλη 1944 στο μπλόκο του Λόφου Αξιωματικών για να καταδώσει συναγωνιστές της. Το χέρι της δεν έδειξε κανέναν. Το μόνο που μπόρεσε να πει στου συντοπίτες της, αφού τους αγκάλιασε όλους με το βλέμμα της ήταν "Κουράγιο αδέλφια". Φυλακίστηκε και βασανίστηκε στο Γουδί» (από το ημερολόγιο 2003 ιστορικής μνήμης και τιμής για το Περιστέρι του αγώνα και της Αντίστασης, που κυκλοφόρησε ο Πανελλήνιος Πολιτιστικός Σύλλογος Απογόνων και Φίλων Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (Παράρτημα Περιστερίου).

Στην Ελεύθερη Ελλάδα, σε κάθε χωριό δημιουργείται γυναικεία οργάνωση. Κοπέλες οργανωμένες στην ΕΠΟΝ φροντίζουν τα καταλύματα, περιποιούνται τους ανθρώπους που έρχονται, περιθάλπουν αρρώστους, εργάζονται στα γραφεία ή στον παιδαγωγικό τομέα. Οι γυναίκες συμμετέχουν παντού: Ξεσηκώνουν, βγάζοντας λόγους στον κόσμο στα χωριά, οργανώνουν την αντίσταση, γράφουν σε εφημερίδες, κάνουν πολιτιστική δουλιά. Είναι γνωστό ότι στη διάρκεια της Αντίστασης, ιδιαίτερα στην Ελεύθερη Ελλάδα, σημειώθηκε μια πολιτιστική άνθηση που δεν είχε προηγούμενο. Σ' όλα τα χωριά υπήρχαν λέσχες της ΕΠΟΝ, γίνονταν θεατρικές παραστάσεις, ψυχαγωγούσαν τους τραυματίες, έκαναν δικά τους σκετς, είχαν χορούς, τα τραγούδια, τις χορωδίες όπου συμμετείχαν οι ΕΠΟΝίτισσες, που στήριξαν όλες αυτές τις πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Στα χωριά οι γυναίκες παίρνουν μέρος στις λαϊκές συνελεύσεις. Και τότε γίνεται κάτι το πρωτοφανές: Νέες αγρότισσες περνούν φαράγγια και βουνά και φτάνουν ξυπόλυτες ύστερα από πεζοπορία ημερών για να πάρουν μέρος στις συνελεύσεις. Πριν δεν έβγαιναν από το σπίτι και μόνο υπηρετούσαν την οικογένεια...

Οι ανταρτοεπονίτισσες έπεφταν στη μάχη τραγουδώντας. Πάνω από τριάντα πέντε χιλιάδες αγόρια και κορίτσια πολέμησαν στις γραμμές του ΕΛΑΣ. Αρχικά βγαίνουν στο βουνό νέα κορίτσια που δουλεύουν σε παράνομες οργανώσεις στις πόλεις, επειδή κινδυνεύουν να συλληφθούν. Η πλειοψηφία όμως των γυναικείων διμοιριών αποτελείται από κοπέλες από τα ορεινά χωριά. Τα μέλη της διμοιρίας είναι κατά κανόνα ΕΠΟΝίτισσες από 17-23 χρόνων.

Χιλιάδες κοπέλες, λεβέντισσες, αφανείς ηρωίδες... Νέες που ήθελαν να μάθουν, να προσφέρουν. Πόσες από αυτές σκοτώθηκαν; Χρειάστηκε να ξαναπολεμήσουν, με το όραμα της λαοκρατίας να τους δίνει φτερά. Οι ελπίδες τους δεν έγιναν πραγματικότητα. Στα χρόνια μετά την Αντίσταση έπαθλό τους στάθηκε ο διωγμός, οι φυλακές, οι εξορίες, τα βασανιστήρια, οι διαπομπεύσεις. Το άνθος της ΕΠΟΝ, αγόρια και κορίτσια, κόπηκε. Χιλιάδες εκτελέστηκαν ή αφέθηκαν να μαραθούν στα κολαστήρια...

Κι όμως τίποτα δεν πάει χαμένο. Ο σπόρος της ΕΠΟΝ υπάρχει και χρειάζεται να βλαστήσει σε σημερινούς αγώνες. Ομως τι πρέπει να γίνει για να γνωρίσει η νεολαία την κληρονομιά της ΕΠΟΝ; Πώς θα μάθει από πού έρχεται, πού πηγαίνει; Πώς θα γνωρίσει την ιστορία της, όταν δεν τη μαθαίνει από τα σχολικά βιβλία, όταν δεν τη «βιώνει» μέσα από ζωντανές αφηγήσεις; Χρειάζεται να τη βιώσει μέσα από την Τέχνη και τη Λογοτεχνία, το θέατρο, τη μουσική, τον κινηματογράφο. Εχουμε χιλιάδες ιστορίες, πραγματικές, που δεν έχουν αξιοποιηθεί. Βεβαίως υπάρχει η ΚΝΕ που εκτός από την αξιοποίηση των ιστορικών στιγμών, αφομοιώνει τη θετική πείρα της ΕΠΟΝ στη δράση της. Οπως βεβαίως και η ΠΟΑΟ, η ΠΕΑΕΑ, η ΠΕΑΦΕ και άλλες ΕΑΜικές αντιστασιακές οργανώσεις που προβάλλουν την ιστορία της ΕΠΟΝ.

Αλλά στην προσπάθεια διάσωσης της ιστορικής μας μνήμης, πολύτιμες υπηρεσίες θα μπορούσαν να προσφέρουν οι προοδευτικοί πνευματικοί άνθρωποι, οι νέοι, φοιτητές και καλλιτέχνες, οι πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εκπαιδευτικοί, κλπ.