Τρεις μέρες της επίσημης έναρξης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ήταν αρκετές, για να ανοίξουμε τα λεξικά και να διαβάσουμε τι σημαίνει πολιτισμός, γιατί παραλίγο να το ξεχάσουμε. Να γυρίσουμε στην ιστορία του λαού και του τόπου, για να διαπιστώσουμε ότι τίποτα δεν είχε περιληφθεί στο περίφημο "Πολυθέαμα" των επίσημων εγκαινίων. Να κοιτάξουμε γύρω μας τον κόσμο και να δούμε ότι, ενώ οι ιθύνοντες της πολιτιστικής "βλογούσαν τα γένια τους" ανάμεσα σε γεύματα και πανηγύρια, ατάκτως ερριμμένα, οι Θεσσαλονικείς εξακολουθούν να ζουν στο ρυθμό της ανεργίας, της λιτότητας, των ανεξάντλητων φημών για σκάνδαλα, των απεργιών και των διαδηλώσεων."Η ελευθερία του ατόμου, η ανταλλαγή των ιδεών, η κατανόηση της ιστορίας, η βελτίωση της ποιότητας ζωής, η καλλιέργεια της δημιουργικότητας είναι αιτήματα τόσο πολιτικά, όσο και πολιτιστικά", έλεγε ο πρωθυπουργός της χώρας στο"Μακεδονία Παλλάς", αμέσως μετά τα επίσημα εγκαίνια. Αλλά, πριν από λίγη ώρα έξω από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών οι καθηγητές διαδήλωναν και φώναζαν:"Ολα τα σχολεία θυμίζουν φυλακές".

Η "Θεσσαλονίκη το 1997 είναι μια πρωτεύουσα με σαφή και έντονη δραστηριότητα, ανοιχτή στον κόσμο",έλεγε το βράδυ των εγκαινίων ο Ε. Βενιζέλος. Δύο νύχτες πριν, στη συναυλία της Αγνής Μπάλτσα οι προσκλήσεις είχαν εξαντληθεί μεταξύ των... "παραγόντων". Το βράδυ της Παρασκευής, κάποιοι υπάλληλοι της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας συμπεριφέρονταν με τον πλέον απολίτιστο τρόπο στον κόσμο που ζητούσε να μπει στο Παλαί ντε Σπορ - όπου δινόταν η συναυλία των Θ. Μικρούτσικου και Δ. Μητροπάνου - αλλά και στους δημοσιογράφους.

"Το πολιτιστικό πρόγραμμα ενθαρρύνει και προβάλλει όλες τις όψεις του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού", ξανάλεγε ο Ε. Βενιζέλος. Δηλαδή, τρεις φορές σε τρεις μέρες Θάνος Μικρούτσικος, αν υποθέσουμε ότι το τριήμερο της έναρξης είχε σκοπό να συνοψίσει τη φιλοσοφία των εκδηλώσεων. Υποτίθεται πως το "Πολυθέαμα" που διαδέχτηκε τα εγκαίνια στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σε σκηνοθεσία Σπ. Ευαγγελάτου, κείμενα Πάνου Θεοδωρίδη και μουσική Θάνου Μικρούτσικου, ήταν ένα πέρασμα της ιστορίας της Πόλης. Αλλά για τον κειμενογράφο η ιστορία είναι βυζαντινολαγνεία και αστικά σαλόνια των αρχών των αιώνα. Από τον Μέγα Αλέξανδρο πέρασε σε ρασοφόρους που κρατούν ένα τεράστιο σταυρό και προσκυνούν την εικόνα του Αγίου Δημητρίου. Αμέσως μετά, στη μεγάλη μετανάστευση των Εβραίων. Στα χρόνια που η Θεσσαλονίκη ενώθηκε με την Ελλάδα (αρχές 20ού αιώνα) ο κειμενογράφος έλεγε "στα σοκάκια οι ταβέρνες και στα σαλόνια η αστική τάξη", αλλά η δραματική απόδοση ήταν κυρίες των σαλονιών να χορεύουν... πόλκα. Η περίοδος των Βαλκανικών Πολέμων και η προσφυγιά ξεπετάχτηκε με το ρεμπέτικο συγκρότημα του Αγάθωνα. Αναφερόμενος στο μεσοπόλεμο, ούτε λόγος να γίνεται για την πολιτική κατάσταση, τις διώξεις, το Μάη του '36 και τον "Επιτάφιο" του Γ. Ρίτσου, τις μεγάλες λαϊκές δημιουργίες.Ο Πάνος Θεοδωρίδης μιλούσε για τα ρομαντικά έργα της Δύσης και ο Σπ. Ευαγγελάτος σκηνοθετούσε τεθλιμμένες κυρίες με φουρό, σε μεγαλοαστικό σαλόνι, να ρομαντζάρουν πάνω από ένα πιάνο, αναπολώντας τα παλιά.Δε θεώρησε φυσικά απαραίτητο να μιλήσει για τον πόλεμο, την κατοχή, τον Εμφύλιο, τη δικτατορία. Με ένα ανιστόρητο σάλτο έφτασε στη Θεσσαλονίκη του '97, όπου η δραματική απόδοση ήταν άντρες και γυναίκες να παιανίζουν κρατώντας κλάδους ελιάς... Το μήνυμα ήταν "ειρήνη". Αλλά εκείνη την ώρα, έξω από το θέατρο τα ΜΑΤ απωθούσαν βίαια τους καθηγητές που διαδήλωναν. Ηδη είχε αρχίσει το κυνηγητό στους γύρω δρόμους.Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ

Την ώρα που γινόταν στην ΕΜΣ η επίσημη έναρξη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, λίγα μέτρα πιο πέρα υψώνονταν τα κλομπ πάνω από τα κεφάλια των διαδηλωτών που φώναζαν:

"Φιέστες, εργολαβίες, μίζες και λοιπά, αυτά είναι τα δρώμενα τα πολιτιστικά".Και αυτομάτως η διοργάνωση γίνεται αφορμή να δούμε καθαρά το πώς αντιλαμβάνονται οι διοργανωτές τον Πολιτισμό.

Μέσα στο Μέγαρο οι εμπνευστές της Πρωτεύουσας με τους εργολάβους, τους χορηγούς, τα κυκλώματα, σε ένα διάλειμμα από τα λουκούλλεια γεύματα. Οι κενολογίες, τα "λόγια τα παχιά", η ελίτ της πόλης που δείχνει να γοητεύεται από την επιτυχία και το χρήμα. Η συνύπαρξη των απολογητών της οικουμενοποίησης της αγοράς και αυτών που επιζητούν την εθνικιστική αναδίπλωση. Μέσα στην ΕΜΣ ένα ανιαρό πολυθέαμα, φράσεις πομπώδεις και εξωραϊστικά μυθεύματα που εντέχνως προσπαθούν να κρύψουν το σκοταδισμό τους.

Εξω, στη Λεωφόρο Νίκης, στην Παύλου Μελά και στα πάρκα γύρω από τον Λευκό Πύργο, η Αστυνομία κυνηγάει τους εκπαιδευτικούς που διαδηλώνουν και ζητούν το αυτονόητο: "Ο Πολιτισμός αρχίζει από τα σχολεία, δώστε λύση τώρα στην Παιδεία".Τα συνθήματα την ώρα που ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κηρύσσει την έναρξη της Πολιτιστικής, είναι γεμάτα ευρηματικότητα: "Κάνατε την πόλη φυλακή, αυτή είναι η Πρωτεύουσα η Πολιτιστική".

Ηθοποιοί μοιράζουν προκηρύξεις για τον πενιχρό μισθό τους και τον εμπαιγμό τους από τον ΟΠΠΕ και αυτοσχεδιάζουν θεατρικά δρώμενα κάτω από ένα πανό που γράφει: "Αρτος και θεάματα ή σχολεία κύτταρα δημιουργίας και Πολιτισμού;".Εκείνη την ώρα πλησιάζει τους διαδηλωτές ο Αντώνης Σαμαράκης, ο μόνος που ξέφυγε από τον κλοιό των γυαλιστερών προσκεκλημένων για να μιλήσει με την πραγματική... Θεσσαλονίκη.

Η φιέστα τελειώνει. Ο πρωθυπουργός ανεβαίνει στη λιμουζίνα του και αναχωρεί σαν κυνηγημένος. Πέφτουν πυροτεχνήματα, αλλά δεν μπορούν να σκεπάσουν με το θόρυβο που κάνουν τα συνθήματα των διαδηλωτών. Τι μπορεί να σημαίνει γι' αυτούς μία Πολιτιστική φιέστα όταν κανένα από τα προβλήματα που τους βασανίζουν δεν επιλύεται, όταν η ανεργία, η εξοντωτική λιτότητα, ο κοινωνικός αποκλεισμός στις δυτικές συνοικίες αυξάνει; Τι μπορεί αλήθεια να σημαίνει αυτή η διοργάνωση για τα εκατοντάδες τσιγγανόπουλα του Εύοσμου που κοιμούνται στα νάιλον καλύβια τους αν και η στέγασή τους θα στοίχιζε όσο και η τριήμερη φιέστα των εγκαινίων;

Απ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ

"Αλλο η ψυχή και άλλο το σώμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας",είπε ο Ε. Βενιζέλος μετά την κοινή διαπίστωση ότι τα πράγματα όλο και στραβώνουν τελευταία. Αν εννοεί "ψυχή" τα τρία εποπτεύοντα υπουργεία, μάλλον ατύχησε η Θεσσαλονίκη ως "Πρωτεύουσα", αφού ο ένας πετάει την ευθύνη στον άλλον. Κι αν εννοεί "σώμα" τον Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, αυτός ασθενεί βαρέως. Πάντως, ο υπουργός Πολιτισμού επιμελώς παίρνει τις αποστάσεις του τόσο από το κατασκευαστικό σκάνδαλο, όσο και από το οργανωτικό μπάχαλο. Ως εκ τούτου θεώρησε προτιμότερο να κλειστεί σε μία αίθουσα του "Μακεδονία Παλλάς" και να συζητάει περί πολιτικής του πολιτισμού.

* * *

Τον τίτλο του "διανοούμενου" διεκδικεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, Πάνος Θεοδωρίδης. Ομολογουμένως είναι "διανοούμενος" άλλων εποχών, μαύρων για τη χώρα, αφού συνόψισε και περιόρισε την ιστορία της Θεσσαλονίκης στην ορθοδοξία, στα αστικά σαλόνια των βαλς και στους ρομαντικούς απόηχους της Δύσης του μεσοπολέμου. Απέκρυψε κάθε ίχνος αγώνων και λαϊκής δημιουργίας. Πάντως, κάτι τέτοιοι διανοούμενοι... κάποτε διέπρεψαν επικινδύνως. Ελπίζουμε όχι και τώρα. (Προς απάντηση του σχολίου που έκανε το Σάββατο λέγοντας "η κυρία Παπαρήγα δεν είναι σε θέση να ξέρει για το Βυζάντιο, εμείς ξέρουμε, που είμαστε διανοούμενοι")!

***

Την ώρα που το "Πολυθέαμα" στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών μας άφηνε άφωνους και μας γύριζε σε μαύρα χρόνια, συνέβαινε και κάτι ακόμα: το πάτωμα της σκηνής μεταλλασσόταν. Από μπλε γινόταν άσπρο. Οι ηθοποιοί και οι χορευτές έφερναν μαζί τους τη σκόνη από τα μπάζα στο πίσω μέρος της σκηνής. Αν και επί μία εβδομάδα αλλοδαποί και Ελληνες εργάτες δούλευαν διπλές και τριπλές βάρδιες σε συνθήκες... Βαβέλ, οι μουσικοί, οι ηθοποιοί και οι χορωδοί ετοιμάστηκαν και μακιγιαρίστηκαν από τα σπίτια τους γιατί το "έτοιμο", δήθεν, θέατρο δεν είχε καμαρίνια. Λίγο αργότερα, ο Κ. Σημίτης έλεγε "προχωρούμε σε έργα πολιτιστικής υποδομής"...

***

Στο τρίμηνο πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, που έχει ήδη ανακοινωθεί, μέχρι τώρα έχουν γίνει πέντε αναβολές. Ο λόγος; "Δίνουμε σημασία στην ουσία", είπε το Σάββατο ο Π. Θεοδωρίδης. Και συνέχισε, λέγοντας ότι, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, το κοινώς αποδεκτό ποσοστό αναβολών είναι 4-5%. Δηλαδή "μπορούμε να έχουμε μέχρι και 30 αναβολές"! Μπράβο παιδιά και σ' ανώτερα! Με αισιοδοξία πορεύεστε στο κατόρθωμά σας!

***

Δημοσιογράφος ρώτησε τον Π. Θεοδωρίδη και τον Κ. Κοσμόπουλο, αν οι ανταποκριτές των ξένων πρακτορείων είναι καλεσμένοι σε κάποια επίσημα γεύματα. Και η απάντηση: "Και μεις προσπαθούμε να το μάθουμε".

Δ. Μ.

Τα βεγγαλικά και οι φωταψίες πάνω από το Λευκό Πύργο δεν μπόρεσαν να καλύψουν το πολιτιστικό κενό της "Πολιτιστικής Πρωτεύουσας"