Σε μεγάλο λαϊκό πρόβλημα εξελίσσεται η δεινή οικονομική κατάσταση, στην οποία έχουν περιέλθει οι δήμοι της χώρας. Τα άδεια ταμεία στην πράξη σημαίνουν μειωμένες υπηρεσίες και έργα προς τους δημότες ή νέα φορολογία. Κατά συνέπεια, δε μιλάμε για ένα απλό διαχειριστικό οικονομικό πρόβλημα, αλλά για ένα ζήτημα με σημαντικές προεκτάσεις στην καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής του δημότη, η οποία από την υποβάθμιση οδεύει στην ανυπαρξία. Οι δημότες στερούνται μιας σειράς υπηρεσιών που έχουν ήδη πληρώσει μέσα από τη φορολογία του εισοδήματός τους ή καλούνται να τις ξαναπληρώσουν με πρόσθετη φορολογία, στην οποία οδηγούνται οι δήμοι για να αντεπεξέλθουν.

Την ίδια ώρα, η ενημέρωση που έχουν από τις Δημοτικές Αρχές για το οικονομικό αδιέξοδο είναι από ελλιπής έως ανύπαρκτη. Το ανώτατο συλλογικό όργανο των δήμων της χώρας, η Κεντρική Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας έχει επιλέξει ως δρόμο για λύση στο πρόβλημα τη συνάντηση (στις 30 Ιούλη), με τον πρωθυπουργό και όχι τη μαζική διεκδίκηση με τους δημότες όσων δικαιούνται.

Χαρακτηριστικά σημειώνουμε ότι κάθε δημότης δικαιούται αναδρομικά τουλάχιστον 240.000 δραχμές σε έργα και υπηρεσίες. Το ποσό αυτό προκύπτει από το σύνολο των θεσμοθετημένων υπέρ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πόρων, που έχουν κλέψει αυθαίρετα οι κυβερνήσεις από το 1990 μέχρι και σήμερα. Ο δημότης δικαιούται δωρεάν και αναβαθμισμένες κοινωνικές υπηρεσίες, που δεν έχει.

Αντίθετα, καλείται να πληρώσει για μια σειρά από αρμοδιότητες, κοινωνικού περιεχομένου, όπως παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί, ΚΑΠΗ, φύλαξη στα σχολεία, Βοήθεια στο Σπίτι, Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, γήπεδα, αθλητικοί χώροι, που μετέφερε υποχρεωτικά οι κεντρική διοίκηση στους δήμους, χωρίς όμως τους αντίστοιχους πόρους. Αλλά και για τις υπηρεσίες που παραδοσιακά είναι ανταποδοτικές, όπως για παράδειγμα η καθαριότητα, ο δημότης πληρώνει αυξημένα τέλη, που πολλές φορές διοχετεύονται και για την κάλυψη άλλων αναγκών πέρα από την παροχή της καθεαυτής ανταποδοτικής υπηρεσίας. Αυτό συμβαίνει, γιατί η κρατική επιχορήγηση προς τους δήμους είναι σημαντικά μειωμένη, φτάνει μόλις στο 2,74% επί του συνόλου του κρατικού προϋπολογισμού.

Η τραγική οικονομική κατάσταση των δήμων δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Είναι συνέπεια της ασκούμενης πολιτικής όλα αυτά τα χρόνια με στόχο την ενσωμάτωση του θεσμού στο σύστημα. Ο στόχος αυτός «θωρακίζεται» και με το νέο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, με τον οποίο διαμορφώνεται το θεσμικό εκείνο πλαίσιο, ώστε η ΤΑ να λειτουργεί ως απλός διοικητικός μηχανισμός που εκτελεί τις κεντρικές αποφάσεις, απογυμνωμένος από τα λαϊκά χαρακτηριστικά του.

Η κυβέρνηση, στο όνομα της αποτελεσματικότητας, δηλαδή της μείωσης του κόστους των κοινωνικών δράσεων, μεθοδεύει το δραστικό περιορισμό της κρατικής επιχορήγησης που εισπράττουν οι δήμοι - δηλαδή των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) - και τους ωθεί στη συνεργασία με το ιδιωτικό κεφάλαιο, στο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και στην επιβολή της ανταποδοτικότητας για κάθε υπηρεσία που παρέχει. Στο πλαίσιο αυτό, προωθείται και η παροχή στους δήμους της δυνατότητας να επιβάλλουν και να εισπράττουν φόρους. Η κρατική επιχορήγηση που θα λαμβάνει κάθε δήμος θα είναι ανάλογη της φοροδοτικής του ικανότητας. Επίσης, προωθείται η άσκηση αρμοδιοτήτων των Δήμων από τις Συμπολιτείες (διαδημοτικές συνεργασίες που θα ασκούν υπερτοπικές αρμοδιότητες), τις οποίες θα διοικούν μάνατζερ που θα συντονίζουν τους δημάρχους των δήμων που τις αποτελούν. Με λίγα λόγια, τα χρήματα που πληρώνουν οι δημότες θα τα διαχειρίζονται κάποιοι που δεν τους έχουν εκλέξει, οπότε απομακρύνεται και η όποια δυνατότητα είχαν να επηρεάζουν τις αποφάσεις των αιρετών οργάνων.

Συμπερασματικά, η ΤΑ χρησιμοποιείται σαν μέσο διοχέτευσης και εφαρμογής της αντιλαϊκής πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων και της πρόσθετης φορολογίας, αλλά και σαν όργανο διαμόρφωσης συνειδήσεων υποταγής σε αυτή την πολιτική. Ετσι επιτυγχάνεται και η μεταφορά του πολιτικού κόστους των αντιλαϊκών επιλογών στην ΤΑ και η απορρόφηση των λαϊκών αντιδράσεων σε αυτό το επίπεδο εξουσίας. Μάλιστα, προκειμένου να ασκείται απρόσκοπτα η πολιτική αυτή από τους δήμους, η κυβέρνηση προωθεί τον προληπτικό έλεγχο της οικονομικής λειτουργίας των δήμων, ο οποίος θα ασκείται από τις αρχές του 2004 από το ελεγκτικό Συνέδριο.

Η συνάντηση με τον πρωθυπουργό στις 30 Ιούλη (και το Υπουργικό Συμβούλιο που ακολουθεί) και τα «ψίχουλα» που ενδεχομένως μοιράσει προεκλογικά, είναι προφανές ότι δε λύνουν το πρόβλημα. Οι αιρετοί πρέπει να διεκδικήσουν μόνιμες λύσεις σε όφελος των δημοτών τους.

Στα όρια της πτώχευσης βρίσκονται περίπου 100 δήμοι, ενώ άλλοι 250 αντιμετωπίζουν σοβαρότατο οικονομικό πρόβλημα, αφού δεν μπορούν να καλύψουν ούτε καν τα λειτουργικά τους έξοδα. Πόσο μάλλον να προσφέρουν και έργα στους δημότες...

Σύμφωνα με στοιχεία της Τοπικής Ενωσης Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής (ΤΕΔΚΝΑ), τα οποία δεν είναι απολύτως ακριβή, αφού πολλοί δήμοι στερούνται μηχανοργάνωσης, 4 στους 10 δήμους είναι ένα βήμα πριν την πτώχευση. Την ίδια ώρα οι δήμοι χρωστάνε συνολικά 1,5 δισ. ευρώ σε ληξιπρόθεσμα δάνεια, ενώ αυτά που «τρέχουν» ανέρχονται σε 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Η κυβέρνηση προτρέπει τους δήμους σε νέο δανεισμό με, υποτίθεται, ευνοϊκούς όρους για να ξοφλήσουν, αντί να τους δώσει τα χρήματα που δικαιούνται και να αυξήσει τους ΚΑΠ.

Τις πρώτες συνέπειες από αυτή την κατάσταση βιώνουν οι εργαζόμενοι στην ΤΑ, κυρίως οι συμβασιούχοι. Είτε μένουν απλήρωτοι, είτε απολύονται, καθώς οι δήμοι δεν ανανεώνουν τις συμβάσεις τους. Με την ανάληψη των καθηκόντων των νέων δημοτικών Αρχών μέχρι και σήμερα είχαμε μπαράζ απολύσεων συμβασιούχων στους δήμους όλης της Ελλάδας. Παράλληλα, τα έργα που έχουν ξεκινήσει δεν ολοκληρώνονται, ενώ κάποιοι δήμοι κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς νερό, αφού χρωστούν στην ΕΥΔΑΠ. Και τα χρέη (προς ΙΚΑ, εργολάβους, προμηθευτές κλπ.) δεν έχουν τελειωμό.

Σήμερα η ΤΑ λαμβάνει μόλις το 2,74% του συνόλου του κρατικού προϋπολογισμού. Την ίδια ώρα, οι αυθαίρετες παρακρατήσεις, οι οποίες ξεκίνησαν από την πρώτη χρονιά εφαρμογής του Νόμου 1828/89, είναι τεράστιες. Σε πραγματικές σημερινές τιμές ξεπερνούν τα 3 τρισεκατομμύρια δραχμές.

Συγκεκριμένα από το 1990 μέχρι και σήμερα:

• Οι απώλειες της ΤΑ από το φόρο προηγούμενων ετών ανέρχονται στα 1.308 εκατομμύρια ευρώ (περίπου 446 δισεκατομμύρια δραχμές).
• Οι απώλειες από το φόρο επί των τόκων καταθέσεων συνολικά φτάνουν στα 1.523 εκατομμύρια ευρώ (περίπου 519 δισ. δραχμές).
• Οι απώλειες από τα τέλη κυκλοφορίας ανέρχονται στα 642 εκατομμύρια ευρώ (περίπου 219 δισ. δραχμές). (Η κυβέρνηση αξιοποίησε την απόφαση της ΚΕΔΚΕ για «συμβολή» της ΤΑ στη λεγόμενη σύγκλιση, αφαιρώντας από το 1997 το 25% των ποσών που αναλογούν στο θεσμό από τα τέλη κυκλοφορίας).
• Οι παρακρατήσεις από το φόρο εισοδήματος φτάνουν στα 3.500 εκατομμύρια ευρώ (περίπου 1,2 τρισεκατομμύρια δραχμές).
• Η ΤΑ έχει συμβάλλει στο Ειδικό Πρόγραμμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΕΠΤΑ) με το ποσό των 1.450 εκατομμυρίων ευρώ (περίπου 495 δισεκατομμύρια δραχμές). Το κράτος δεν έχει βάλει δραχμή.

Την ανάγκη να δώσει η κυβέρνηση μόνιμες λύσεις στο οικονομικό πρόβλημα των δήμων υπογραμμίζει ο δήμαρχος Καρδίτσας, Χρ. Τέγος.

Συγκεκριμένα, δηλώνει στο «Ρ»: «Λύσεις πρόσκαιρου χαρακτήρα, όπως έκτακτων ενισχύσεων ή και ρυθμίσεις χρεών εντόκως, δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να οξύνουν το πρόβλημα. Οι όποιες λύσεις δίνονται δε θα πρέπει να στηρίζονται στην πρόσθετη φορολογία των δημοτών, στην ανταποδοτικότητα υπηρεσιών, στην πρόσθετη πληρωμή από τους δημότες υπηρεσιών αποκλειστικής οικονομικής ευθύνης του κράτους. Κατά συνέπεια, έχει σημασία από πού αποκτά και πώς διαθέτει τα χρήματα η ΤΑ. Δυστυχώς, και με την πρόσφατη αναθεώρηση του Συντάγματος, το κράτος αποποιείται των ευθυνών του για την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων της ΤΑ, ενώ κατοχυρώνεται η δυνατότητα της τοπικής φορολογίας.

Σήμερα οι αιρετοί θα έπρεπε να διεκδικήσουμε αρχικά το ποσόν των 500 εκατ. ευρώ, όχι ως έκτακτη ενίσχυση, αλλά ως προκαταβολή των παρακρατημένων πόρων της ΤΑ και συγκεκριμένα από τα τέλη κυκλοφορίας για τα έτη 2000 έως 2003. Να διεκδικήσουμε την υλοποίηση των αποφάσεων των Συνεδρίων της ΚΕΔΚΕ του 1999 και του 2001, που ζητούσαν, ανάμεσα σε άλλα, την απόδοση των παρακρατημένων».

Σκοτεινό χαρακτηρίζει το τοπίο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ο δήμαρχος Νίκαιας, Στέλιος Μπενετάτος. Με δήλωσή του στο «Ρ», τονίζει: «Ηδη, από την πρόσφατη συνάντηση που είχε η ΤΕΔΚΝΑ με τον υπουργό Εσωτερικών, Κ. Σκανδαλίδη, φάνηκε ότι η κυβέρνηση δεν έχει σκοπό να λύσει το πρόβλημα. Οι δήμοι ασφυκτιούν, καθώς τους παρακρατούνται τεράστια ποσά και τους μεταφέρονται συνεχώς αρμοδιότητες, χωρίς τους αντίστοιχους πόρους. Δεν αρκεί να διεκδικήσουμε την αύξηση των ΚΑΠ για φέτος, όπου περιορίζεται η ΚΕΔΚΕ. Πρέπει να ξεκινήσει ένα ουσιαστικό και μαζικό κίνημα διεκδίκησης πόρων, ώστε η ΤΑ να μπορεί να λειτουργήσει χωρίς να επιβαρύνει τους δημότες. Οι όποιες υποσχέσεις ενδεχομένως λάβει η ΚΕΔΚΕ, από τη συνάντηση που θα έχει με τον πρωθυπουργό, δεν είναι παρά στάχτη στα μάτια, αν δεν "κάτσουν" να συζητήσουν σοβαρά και οι δύο πλευρές για τα περίπου 3 δισεκατομμύρια δραχμές που έχουν κλέψει οι κυβερνήσεις από την ΤΑ».

Ακόμα και την πορεία της σύγκλισης πληρώνει η ΤΑ, όπως υπογραμμίζει σε δήλωσή του στο «Ρ» ο Σπύρος Χαλβατζής, μέλος του ΠΓ και επικεφαλής του τμήματος Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Περιβάλλοντος της ΚΕ του ΚΚΕ.

Η δήλωση έχει ως εξής: «H κατάσταση των οικονομικών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι αποτέλεσμα της εφαρμοζόμενης πολιτικής, που θέλει την ΤΑ μέσο και μοχλό εφαρμογής της αντιλαϊκής πολιτικής και το μακρύ χέρι του κράτους. Ετσι, από τη μία περιορίζει τα έσοδα της ΤΑ από τον κρατικό προϋπολογισμό, που είναι λεφτά των εργαζομένων, και από την άλλη παρακρατά πολύ μεγάλα ποσά κι απ' αυτά τα ελάχιστα που είναι θεσμοθετημένα.

Για τη σημερινή κατάσταση, τεράστια ευθύνη έχει το σύνολο σχεδόν των αιρετών. Τα ΔΣ των ΤΕΔΚ και της ΚΕΔΚΕ, τα τελευταία δέκα χρόνια, όχι μόνον δε διεκδίκησαν αύξηση των κονδυλίων από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά ούτε καν τα παρακρατηθέντα από τους ΚΑΠ. Αντίθετα, εξακολουθούν να ανέχονται ακόμα και τη συνεχιζόμενη οικονομική συνεισφορά της ΤΑ για την πορεία της σύγκλισης στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συνεισφορά που μέχρι σήμερα φτάνει τα 135 δισεκατομμύρια δραχμές.

Είναι ανάγκη να υψωθεί ένα αγωνιστικό, διεκδικητικό, μαζικό κίνημα των αιρετών απέναντι στην κυβέρνηση, αλλά και του εργατικού, λαϊκού κινήματος από τους αιρετούς. Θεωρούμε ότι η ΤΑ δεν πρέπει να χάσει τα όποια κοινωνικά χαρακτηριστικά έχει ακόμα».