Το ερώτημα έρχεται και επανέρχεται αυτήν την περίοδο στις οικογένειες με παιδιά, οι οποίες, για τους τρεις μήνες του καλοκαιριού που παραμένουν τα σχολεία κλειστά, αναζητούν πού θα αφήσουν τα παιδιά τους, αλλά και το πώς θα απασχοληθούν με τρόπο δημιουργικό, ευχάριστο, συμβατό με τις ανάγκες της ηλικίας τους. Και σε αυτήν την περίπτωση θριαμβεύει η ατομική ευθύνη...

Πρόκειται για άλλη μια έγνοια που πέφτει αποκλειστικά στις πλάτες των γονιών, με πολλαπλές συνέπειες τόσο για τους ίδιους (οικονομικές, ψυχολογικές κ.ά.), όσο και για τα παιδιά, που στερούνται την ουσιαστική και δημιουργική απασχόληση, βασικό στοιχείο της ανάπτυξης και διαπαιδαγώγησής τους. Γιατί η ανάγκη των παιδιών για επαφή με τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, τη φύση, τους συνομηλίκους τους, για ποιοτικό χρόνο με τους γονείς τους, όχι μόνο «δεν κάνει διακοπές», αλλά μετά τους εντατικούς ρυθμούς της σχολικής χρονιάς είναι παραπάνω από επιβεβλημένη. Την ίδια στιγμή μάλιστα που οι διακοπές αποτελούν πολυτέλεια για τη λαϊκή οικογένεια, αν και ζούμε σε μια χώρα που βρίσκεται στην κορυφή των παγκόσμιων τουριστικών προορισμών. Ενδεικτική της κατάστασης είναι περσινή έρευνα του «Ευρωπαϊκού Συνδικαλιστικού Ινστιτούτου», η οποία καταγράφει τα μεγάλα ποσοστά εργαζομένων στην ΕΕ που δεν θα καταφέρουν να πάνε διακοπές ούτε για μια βδομάδα έστω, με την Ελλάδα να κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις, με πάνω από 1,6 εκατ. εργαζόμενους, δηλαδή ποσοστό 43,4%.

Για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν, πολλοί γονείς αναγκάζονται να προσαρμόσουν τις δουλειές τους. Τα τελείως αντίθετα ωράρια ανάμεσα στο ζευγάρι, η τηλεργασία και η άδεια άνευ αποδοχών είναι δυστυχώς «μέσα στο πρόγραμμα», σμπαραλιάζοντας πολλές φορές την οικογενειακή ζωή. Αλλοι αξιοποιούν την πολύτιμη βοήθεια των παππούδων και των γιαγιάδων, πολλοί καταφεύγουν σε προγράμματα καλοκαιρινής απασχόλησης. Βέβαια, στις περισσότερες περιπτώσεις, για να καλυφθεί όλο το διάστημα των καλοκαιρινών διακοπών των σχολείων αξιοποιείται ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω...

Τα αδιέξοδα για τους γονείς είναι μεγαλύτερα όταν τα παιδιά είναι μικρά, αλλά αντίστοιχη ανησυχία υπάρχει και για τα παιδιά μεγαλύτερων ηλικιών, που δεν τα βοηθά η απουσία δημιουργικής και φροντισμένης για την ηλικία τους απασχόλησης σε ένα τόσο μακρύ και συνεχόμενο διάστημα. Για παράδειγμα, όσο μεγαλώνει η ηλικία τόσο πιο συχνή είναι η εικόνα παιδιών και νέων που περνούν ατελείωτες ώρες μπροστά στην οθόνη, συσσωρεύοντας μια σειρά πολύπλευρα αρνητικές συνέπειες κοινωνικοσυναισθηματικές, σωματικές αλλά και μορφωτικές.

Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στα προγράμματα καλοκαιρινής απασχόλησης. Κάποια λίγα λειτουργούν με ευθύνη των δήμων (αν και κατά κανόνα κι αυτά δίνονται τελικά ως εργολαβία σε ιδιωτικές εταιρείες), ενώ η ουσιαστική απουσία κρατικής μέριμνας για την καλοκαιρινή απασχόληση των παιδιών έχει αφήσει τον χώρο ανοιχτό για να «θριαμβεύει» και εδώ η ιδιωτική - επιχειρηματική δράση.

Αυτές τις μέρες είναι σύνηθες γονείς, προκειμένου να εγγράψουν το παιδί τους σε κάποιο καλοκαιρινό δημοτικό πρόγραμμα, να είναι «stand by» μπροστά από έναν υπολογιστή για να προλάβουν τα λίγα λεπτά που είναι διαθέσιμη η πλατφόρμα - συνήθως τα ξημερώματα - ή άλλοι να παίρνουν ακόμα και άδεια από τη δουλειά τους για να μπορέσουν να σταθούν σε μια τεράστια ουρά και να καταθέσουν τα δικαιολογητικά. Πρόκειται για προγράμματα με πολλούς αστερίσκους στους όρους συμμετοχής (για παράδειγμα σε ορισμένα αποκλείονται τα προνήπια, ή αλλού υπάρχει ως απαραίτητη προϋπόθεση να εργάζονται και οι δύο γονείς), που κι αυτά είναι επί πληρωμή, και οι γονείς αναγκάζονται να δίνουν δεκάδες ευρώ για κάθε περίοδο.

Τις πιο πολλές φορές τα προγράμματα αυτά λειτουργούν με όρους αναντίστοιχους των αναγκών των παιδιών. Αρχικά λειτουργούν χωρίς ενιαίο και ειδικά διαμορφωμένο παιδαγωγικό πλαίσιο και οι όποιες δραστηριότητες υλοποιούνται, και πάλι καταρτίζονται με ατομική ευθύνη του προσωπικού. Σε πολλές περιπτώσεις τα τμήματα είναι υπερπληθή, με ανομοιογενείς ηλικιακά ομάδες, ενώ στην πλειονότητα των περιπτώσεων αξιοποιούν τις σχολικές εγκαταστάσεις, από τις οποίες λείπουν εμφατικά οι απαραίτητες υποδομές, π.χ. κλιματισμός, γήπεδα, γυμναστήρια, εξοπλισμός για αθλητικές και άλλες δραστηριότητες, τραπεζαρία κ.λπ. Τα μέσα που δίνονται στους εργαζόμενους είναι λειψά (από γραφική ύλη μέχρι άλλα παιχνίδια), ενώ στα περισσότερα δεν γίνεται λόγος για εκδρομές, επισκέψεις και μπάνια στη θάλασσα, που μετά την πανδημία παρέμειναν εκτός προγράμματος, προφανώς λόγω κόστους και όχι λόγω υγειονομικών μέτρων. Αντίστοιχα, απαράδεκτη είναι και η κατάσταση που βιώνουν οι εργαζόμενοι σε αυτά τα προγράμματα. Κακοπληρωμένοι, με ορίζοντα εργασίας λίγων εβδομάδων, ενώ η απουσία απαραίτητου επιστημονικού προσωπικού (γιατρού, νοσηλευτή, γυμναστή) εγκυμονεί κινδύνους για τη συνολικότερη ασφάλεια των παιδιών.

Από την άλλη, τα ιδιωτικά καλοκαιρινά camp «ξεφυτρώνουν» παντού σαν τα μανιτάρια. Από καφετέριες και παιδότοπους, κέντρα μελέτης και φροντιστήρια, μέχρι ιδιωτικά σχολεία, μουσεία και αθλητικούς συλλόγους, όλοι οργανώνουν καλοκαιρινά προγράμματα. Το κόστος κυμαίνεται από 70 - 200 ευρώ τη βδομάδα, δηλαδή πρόκειται για ένα δυσβάσταχτο επιπλέον έξοδο εκατοντάδων ευρώ για μία οικογένεια ώστε να καλύψει ένα μόνο μέρος του διαστήματος που κλείνουν τα σχολεία. Και, βέβαια, κάτω από το βάρος του κέρδους που επιδιώκει κάθε ιδιωτική εταιρεία, υποτάσσεται η ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει, από το φαγητό μέχρι και τις δραστηριότητες...

Ποιος δεν βλέπει το οξύμωρο του πράγματος; Αυτό που τελικά γίνεται κατά κανόνα, και ειδικά για τις λαϊκές οικογένειες, είναι τα παιδιά να περνάνε και τους καλοκαιρινούς μήνες πολλές ώρες από τη μέρα τους στις ίδιες σχολικές αίθουσες, ενώ τυπικά έχει κλείσει το σχολείο τους! Και μάλιστα επί πληρωμή! Στον αντίποδα αυτής της κατάστασης βρίσκεται η ανάγκη των παιδιών για ένα αναβαθμισμένο και ποιοτικό πρόγραμμα απασχόλησης, που να συνδυάζει την επαφή με τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και το καλό βιβλίο, με την ψυχαγωγία και την ξεκούραση που τόσο έχουν ανάγκη και τα παιδιά.

Τι μπορεί να κάνει λοιπόν ο γονιός απέναντι σε αυτήν τη ζοφερή πραγματικότητα; Το πρώτο βήμα είναι ο κάθε γονιός, το κάθε νέο ζευγάρι να μην πελαγοδρομεί μόνο του. Αλλά να ενώσει τη φωνή του με τη φωνή χιλιάδων ακόμα γονιών, μέσα από τους Συλλόγους και τις Ενώσεις Γονέων. Να ενώσει τη φωνή του με την Ομοσπονδία Γονέων και Κηδεμόνων Περιφέρειας Αττικής, η οποία διεκδικεί:

«Να λειτουργήσουν προγράμματα καλοκαιρινών δραστηριοτήτων στα σχολεία, με ενιαίο, επιστημονικά καταρτισμένο πρόγραμμα ανάλογα με τις ηλικιακές ανάγκες των παιδιών, με δωρεάν πρόσβαση για όλους τους μαθητές (να γίνονται δεκτά και τα προνήπια, τα οποία, ενώ εντάσσονται στην υποχρεωτική Εκπαίδευση, δεν γίνονται δεκτά στα θερινά camp των δήμων, λόγω της μικρής τους ηλικίας) και με αποκλειστική ευθύνη των δήμων και του κράτους.

Να εκπονηθούν αντίστοιχα απογευματινά προγράμματα για τη χειμερινή περίοδο.

Να αξιοποιηθούν οι υφιστάμενες κρατικές και δημοτικές κατασκηνώσεις, αφού συντηρηθούν και στελεχωθούν με το αναγκαίο προσωπικό, και να σχεδιαστεί η δημιουργία νέων, προκειμένου να καλυφθούν ενιαία, με παιδαγωγικούς όρους, δημόσια και δωρεάν, οι πάγιες κατασκηνωτικές ανάγκες των παιδιών μας».