Associated Press

Από τις διαδηλώσεις που έγιναν στη Βαγδάτη

Οι βομβαρδισμοί ιρακινών στόχων είναι καθημερινό φαινόμενο, και είναι, τουλάχιστον, υποκριτικό να το ξεχνά κανείς. Μόνο από τα στοιχεία του ΟΗΕ, από το 1998 έως σήμερα, τουλάχιστον 300 αθώοι πολίτες έχουν χάσει τη ζωή τους από τις «επιδρομές ακριβείας και αυτοάμυνας» των αμερικανο-βρετανικών αεροσκαφών στις «ζώνες απαγόρευσης πτήσεων». Το μοναδικό νέο, επί του πρακτέου, στοιχείο είναι ότι έγιναν έξω από το όριο της νότιας ζώνης «απαγόρευσης πτήσεων».

Για πολλούς, πάντως η συγκεκριμένη αμερικανο-βρετανική επιδρομή κατά της Βαγδάτης, την περασμένη Παρασκευή, ήταν έκπληξη. Εντούτοις, με μια δεύτερη ματιά, η επιδρομή αυτή δεν εμπεριέχει καμία έκπληξη, ούτε χρονικά, αλλά ούτε και όσον αφορά στους στόχους της. Το «μήνυμα» είχε πολλούς αποδέκτες, και πολλά επίπεδα ανάγνωσης. Γι' αυτό προκάλεσε και ευρύτατη γκάμα αντιδράσεων.

Αμεση και κατηγορηματική ήρθε η απάντηση του αραβικού κόσμου, ακόμη και των χωρών που παραμένουν στενοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή του Κόλπου. Αναμενόμενη η αραβική «σκληρότητα». Ο αραβικός πληθυσμός βράζει από οργή. Πέντε μήνες βρίσκεται σε εξέλιξη η αιματηρή εξέγερση του παλαιστινιακού λαού, μετά από επτά χρόνια αλλεπάλληλων διαβουλεύσεων και μηδενικών ουσιαστικών αποτελεσμάτων, που τελικά οδήγησαν σε αναδιαπραγμάτευση των σαφέστατων αποφάσεων του ΟΗΕ. Η δυσαρέσκεια έγινε θυμός και ο θυμός πικρή οργή από την ισραηλινή στρατιωτική καταστολή της εξέγερσης αλλά και από την εκλογή του πιο μισητού προσώπου στην πρωθυπουργία του Ισραήλ. Ο Αριέλ Σαρόν είναι, αντικειμενικά, εξίσου ένοχος για εγκλήματα πολέμου, όσο κατηγορούν οι ΗΠΑ τον Σαντάμ Χουσεΐν.

Η κατάφωρα άνιση, αυτή, αντιμετώπιση έχει προκαλέσει βαθιά οργή στον αραβικό κόσμο. Μετά από χρόνια σιωπής, υπό τυραννικά καθεστώτα στην πλειοψηφία τους, οι αραβικοί λαοί ξεχύθηκαν στους δρόμους αγανακτισμένοι. Η πλέον σοφή κίνηση των ηγεσιών τους, υπό το πρίσμα της προστασίας και της δικής τους εξουσίας, δε θα μπορούσε παρά να είναι, τουλάχιστον, η τήρηση «αποστάσεων» από την αμερικανική πολιτική τόσο στο Παλαιστινιακό όσο και στο Ιράκ. Ενδεικτικό, ίσως, είναι ότι με «σκληρό ύφος» εμφανίστηκαν και οι ηγέτες των δύο χωρών που είναι στενοί σύμμαχοι των ΗΠΑ και έχουν υπογράψει συνθήκες με το Ισραήλ, ο Ιορδανός μονάρχης Αμπντάλα και ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ. Σε ανάλογο μήκος κύματος και η ανακοίνωση του Αραβικού Συνδέσμου.

Γρήγορα και αρνητικά τα αντανακλαστικά, όμως, και πολλών άλλων χωρών, συμμάχων «ανά καιρό και ανά συνθήκη» των ΗΠΑ. «Η προσπάθεια υποκατάστασης του Συμβουλίου Ασφαλείας ενάντια στο διεθνές δίκαιο, συνιστά επικίνδυνη τακτική αποσταθεροποίησης μιας, ήδη, εύθραυστης διεθνούς κατάστασης» προειδοποίησε η Μόσχα. Για «σαφή και ακατανόητη παραβίαση του διεθνούς δικαίου, άνευ αποτελέσματος και λόγου» μίλησε το Παρίσι, ενώ κατά της «όποιας ένοπλης επιχείρησης εκτός αποφάσεων ΟΗΕ» τάχθηκε το Πεκίνο. Η αντιπαράθεση, όμως, δε σταμάτησε στο σημείο αυτό.

Οι κινεζο-αμερικανικές σχέσεις σείονται από την επιμονή του Πενταγώνου, παρά τις κινεζικές διαψεύσεις, περί συνεργασίας Κινέζων επιστημόνων και τεχνητών στο νέο ιρακινό αντιαεροπορικό σύστημα. Παρολίγον διπλωματικό επεισόδιο σημειώθηκε ανάμεσα στην Πολωνία και στη Γαλλία, από τις δηλώσεις του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών που παρουσίασε την πολωνική και την καναδική κυβέρνηση ως «εξαιρέσεις μοναδικές» στην, κατά τα άλλα, διεθνή καταδίκη της αμερικανο-βρετανικής επιδρομής.

Ελαφρώς «πίσω» στις αντιδράσεις, πάντως, μένει, για άλλη μια φορά, η ΕΕ, που δεν εξέδωσε κοινή ανακοίνωση. Κάποιες χώρες σιώπησαν, κάποιες άλλες εμφανίστηκαν να αμφιταλαντεύονται, κάποιες άλλες (Γαλλία - Ισπανία) καταδίκασαν. Σιωπή, και πολύ πιο αρνητικά βαρύνουσα, όμως επικράτησε και στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Ο ΓΓ του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, απέφυγε τα σχόλια και αρκέστηκε σε «μισόλογα» περί «επιπλέον δυσχερειών στις προγραμματισμένες συνομιλίες με το Ιράκ» κλπ.

Μετά από αυτήν την «πρώτη δοκιμή διεθνών αντανακλαστικών» και με δεδομένη την ολοένα και μεγαλύτερη κατακραυγή για το παρατεινόμενο εμπάργκο, ΗΠΑ - Βρετανία, υπεραμυνόμενες της επιδρομής, ανακοίνωσαν ότι θα επεξεργαστούν ένα νέο σχέδιο «έξυπνων κυρώσεων» και «εκ βαθέων ενημέρωσης της διεθνούς κοινής γνώμης, που μοιάζει, ατυχώς, να έχει αλλάξει στάση». Στόχος φυσικά οι «έξυπνες κυρώσεις» να αντιπαρατεθούν με την πρόταση άρσης των κυρώσεων από το Συμβούλιο Ασφαλείας και να «συρθούν», τελικά, υπό τον υπάρχοντα συσχετισμό δύναμης και τα «διαφωνούντα» μόνιμα μέλη του στη συναίνεση.

Αυτά φυσικά όσον αφορά στο πρώτο επίπεδο ανάλυσης. Σε ένα δεύτερο, οι αντιδράσεις, η επιμονή αλλά και η ίδια η επιδρομή έχουν πολλά κρυφά μηνύματα. Δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει ότι η επιδρομή σημειώθηκε σε μια στιγμή που η νέα αμερικανική ηγεσία προαναγγέλλει, με πολλούς τρόπους, «στροφή» στην πολιτική της στον Κόλπο και στη Μέση Ανατολή. Με βάση τις ελάχιστες λακωνικές δηλώσεις, τη μέχρι σήμερα στάση που έχουν τηρήσει οι νέοι «ένοικοι» του Λευκού Οίκου αλλά και τις πολυσυζητημένες «διαρρέουσες» εκθέσεις των στρατηγικών συμβούλων, η Ουάσιγκτον στρέφει τη «διόπτρα» της στον Κόλπο και, κατά συνέπεια, σε όλες τις πέριξ πλούσιες, φυσικά, σε πετρέλαιο περιοχές. Υπό το πρίσμα αυτό, η αξιοποίηση του πλούσιου ιρακινού υπεδάφους, η αναβάθμιση των σχέσεων με το Ιράν και η, με κάθε τρόπο, επικράτηση νηνεμίας στη Μέση Ανατολή αποτελούν πρωταρχικό στόχο.

Για πολλούς, η επιδρομή αποτέλεσε ένα «μήνυμα» προς πάσα κατεύθυνση για την αποφασιστικότητα υπεράσπισης των αμερικανικών πετρελαϊκών συμφερόντων. Αλλωστε, όπως επανειλημμένως επισημαίνουν αναλυτές, ας μην υποτιμάται το γεγονός ότι ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος υποστηρίχτηκε σθεναρά από τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες. Την ίδια στιγμή, εταιρίες γαλλικών, κινεζικών, ρωσικών, ιταλικών και άλλων συμφερόντων περιμένουν στη γραμμή της εκκίνησης για την εφαρμογή υπερπροσοδοφόρων συμβολαίων με την ιρακινή ηγεσία, τα οποία έχουν «παγώσει» από τις κυρώσεις. Εννοείται ότι δεν επιθυμούν διόλου να εξοστρακιστούν, μέσω «νέων κυρώσεων και επιδρομών» και όλων των παρεπομένων, προς όφελος της προώθησης των αμερικανικών συμφερόντων, που, «παρεμπιπτόντως», επείγονται δεδομένης της προαναγγελθείσας ύφεσης της αμερικανικής οικονομίας.

Ενα άλλο «μήνυμα», που πολλοί «είδαν» στην αμερικανο-βρετανική επιδρομή, σχετίζεται και με το μεγάλο κεφάλαιο «αμερικανική αντιπυραυλική άμυνα», ένα ολόκληρο σχέδιο που στηρίζεται στην πεπατημένη των «κρατών - τρομοκρατών» και την αναγκαιότητα αμερικανικής ασφάλειας. Αλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι και αυτή η επιδρομή, όπως και οι άλλες που πέρασαν στο περιθώριο, δικαιολογήθηκε ως «αυτοάμυνα στα επικίνδυνα ιρακινά πλήγματα». Τακτική, δηλαδή, που αναμένεται από μία «τρομοκρατική χώρα». Βέβαια, το πόσο, έστω, αληθοφανές είναι ότι το Ιράκ ή κάποια άλλη χώρα, αποτελεί στρατιωτική απειλή για τις ΗΠΑ ή το ποια χώρα ορίζεται, τελικά, ως «υποθάλπουσα την τρομοκρατία και παραβαίνουσα το διεθνές δίκαιο», είναι μια μακροσκελής συζήτηση, που, με δυσκολία, θα συγκρατηθεί από το επίπεδο της πρόδηλης γελοιότητας των ισχυρισμών αυτών που έχει οδηγήσει σε τραγελαφική και επικίνδυνη παρερμηνεία εννοιών, αξιών, και νοημάτων.

Ακόμη και αν κάποιος αρκεστεί σε παραδείγματα που σχετίζονται μόνο με την υπόθεση του Ιράκ, δε θα δυσκολευτεί να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα. Υφίστανται, σήμερα, δύο «ζώνες απαγόρευσης πτήσεων» στο Ιράκ, στο βορρά με αφορμή την παροχή προστασίας στον κουρδικό πληθυσμό και στο νότο για την προστασία της σιιτικής μειονότητας. Ποια απόφαση του ΟΗΕ αναφέρεται σε αυτό το μέτρο; Καμία. Η απόφαση 688 (5.4.1991) καταδικάζει την καταπίεση των πληθυσμών αυτών και απαιτεί από την ιρακινή ηγεσία τον άμεσο τερματισμό της γιατί αλλιώς «θέτει σε κίνδυνο τη διεθνή ειρήνη και σταθερότητα». Ουδείς λόγος γίνεται για «ζώνες απαγόρευσης πτήσεων», που δημιουργήθηκαν από ΗΠΑ - Βρετανία - Γαλλία και συντηρούνται από τις δύο πρώτες.

Τα άρθρα 41 και 42 της Χάρτας του ΟΗΕ, αποσαφηνίζουν ότι «ο Οργανισμός εγγυάται την ειρήνη και την προωθεί χωρίς στρατιωτικά μέσα», ενώ με το άρθρο 51 προβλέπει για τα μέλη του ότι «προστρέχουν στον ΟΗΕ καταγγέλλοντας τυχόν ένοπλη απειλή και έχουν δικαίωμα αυτοάμυνας μέχρις ότου ο Οργανισμός διευθετήσει με ειρηνικά μέσα το θέμα». Η ιρακινή ηγεσία κατηγορείται, ορθώς, ότι παραβίασε τις αρχές αυτές το 1991 με την εισβολή στο Κουβέιτ. «Οι ΗΠΑ δεν πράττουν, στην προκειμένη τουλάχιστον περίπτωση, ακριβώς το ίδιο;» αναρωτιέται σε σχετική ενδελεχή του ανάλυση ο Νόαμ Τσόμσκι. Αλλωστε, απροκάλυπτα έχουν υποσκελίσει το Συμβούλιο Ασφαλείας πολλάκις.

Η Μαντλίν Ολμπράιτ, ως πρέσβειρα στον ΟΗΕ, υπογράμμιζε ότι «οι ΗΠΑ θα δράσουν μονομερώς στο Ιράκ γιατί θεωρούμε ως εθνικό μας συμφέρον την περιοχή»! Μετά την «Αλεπού της Ερήμου», η ίδια ως υπουργός Εξωτερικών τόνιζε ότι οι ΗΠΑ «θα αποδεχτούν μια συμφωνία του ΟΗΕ με το Ιράκ αν κρίνουν ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους, αλλιώς όποια απόφαση και αν υπάρχει δεν τις δεσμεύει από το να υπερασπίσουν τα συμφέροντα αυτά, τα οποία εντάσσονται στο διεθνές δίκαιο!» Αν κάτι αλλάζει, με τη νέα αμερικανική προεδρία, εκτιμούν ορισμένοι αναλυτές, είναι απλώς ότι ο Τζορτζ Μπους δε δείχνει διόλου διατεθειμένος να αναζητήσει, έστω και ως πρόσχημα, την ύπαρξη συμμάχων για την οποιαδήποτε κίνησή του.

Υπό αυτό το σκεπτικό, διόλου δεν εκπλήσσει η αμίμητη δήλωση Μπους για την πρόσφατη επιδρομή: «ρουτίνα»! «Ρουτίνα είναι να παραβιάζεις καθημερινά την εθνική κυριαρχία μιας χώρας, ρουτίνα είναι να παραβιάζεις το Αρθρο 1, παράγραφο 8 του Συντάγματος της χώρας σου, που προβλέπει απόφαση του Κογκρέσου για πραγματοποίηση επιδρομής, ρουτίνα είναι να παραβιάζεις τη Χάρτα του ΟΗΕ, ρουτίνα είναι να πεθαίνουν κατά χιλιάδες αθώοι πολίτες από πείνα και ασθένειες, ρουτίνα είναι να κάνεις έναν λαό πειραματόζωο για τους 300 τόνους απεμπλουτισμένου ουρανίου που του έριξες, ρουτίνα είναι να παραιτούνται καταγγέλλοντας γενοκτονία αξιωματούχοι του ΟΗΕ, ρουτίνα είναι η υποτίμηση της ανθρώπινης νοημοσύνης», γράφει ο Αμερικανός δημοσιογράφος Μάθιου Ρότσαϊλντ. Για να καταλήξει ότι «ρουτίνα είναι, πια, η βαρβαρότητα και τρομοκρατικό είναι ότι τείνουμε να σιωπούμε!».

Δύο προτάσεις. Δύο ριπές οπλοπολυβόλου. Πανικός; Ενδεχομένως. Απόγνωση και οργή σίγουρα. Αυτά είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα και σκέψεις που διακατέχουν όχι μόνο τον οδηγό ταξί Ντανιέλ Σάντος, που τα εκστόμισε, αλλά συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του Σαλβαδόρ, που από τις 13 Γενάρη βλέπουν τη γη να σείεται συνεχώς κάτω από τα πόδια τους και οι ίδιοι να παραμένουν εκεί αποσβολωμένοι και αβοήθητοι, έρμαια στην οργή του Εγκέλαδου και την αδιαφορία της πολιτικής τους ηγεσίας απέναντι στη ζωή τους.

7,9 Ρίχτερ στις 13 Γενάρη, 850 νεκροί και χιλιάδες αγνοούμενοι, ακόμη. 6,6 Ρίχτερ στις 13 Φλεβάρη, πάνω από 400 νεκροί και δεν υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός αγνοουμένων. 5,3 στις 18 Φλεβάρη, ευτυχώς χωρίς νεκρούς, με κάποιους ανθρώπους να έχουν θαφτεί δίχως τουλάχιστον να γνωρίζουμε με βεβαιότητα.

Οι πληγές παραμένουν δραματικά ανοιχτές. 380.000 σπίτια και δημόσια κτίρια εντελώς κατεστραμμένα. Εκατοντάδες χιλιάδες μερικώς ή ακόμη και ολικώς ακατάλληλα. Σχεδόν δέκα χιλιάδες τραυματίες τη στιγμή που το 80% των νοσοκομείων, αλλά και των σχολείων της χώρας των 6.000.000 κατοίκων είναι μερικώς ή ολικώς κατεστραμμένο. 1,6 εκατομμύρια άστεγοι. Η χώρα έχει κάνει δραματική έκκληση για αίμα και φάρμακα. «Οι επιπτώσεις των δύο πολύ ισχυρών σεισμικών δονήσεων ανησυχούν ιδιαίτερα τις υγειονομικές υπηρεσίες», θα τονίσει ο Οράσιο Τόρο εκπρόσωπος του Παναμερικανικού Οργανισμού Υγείας στο ραδιοφωνικό σταθμό του Σαλβαδόρ RCS και θα συμπληρώσει δυσοίωνα ότι «κρούσματα αναπνευστικών δυσλειτουργιών αλλά και πεπτικών έχουν αυξηθεί δραματικά». Ηδη μετά το δεύτερο σεισμό είχαν καταγραφεί περίπου 150.000 αναπνευστικά κρούσματα και περίπου 50.000 κρούσματα διάρροιας. Και φυσικά κανείς δεν τολμά να μιλήσει για το φάσμα της πείνας και τη ζωή χωρίς καν πόσιμο νερό.

Αυτές τις ώρες ο Πρόεδρος Φρανσίσκο Φλόρες οδεύει προς τη γηραιά ήπειρο, προκειμένου να εξασφαλίσει τα περίπου 3 δισ. δολάρια που κρίνονται αναγκαία για να πραγματωθεί μία πρώτη αποκατάσταση των ζημιών και της υποδομής της χώρας αλλά και να ανακουφιστούν οι πληγέντες.

Εντούτοις, η απόγνωση του «ανώνυμου» ταξιτζή, αλλά και οποιουδήποτε κατοίκου αυτής της «καταραμένης χώρας» του Τρίτου Κόσμου, προέρχεται από την επίγνωση ακριβώς ότι το πιο πιθανό είναι αυτά τα χρήματα να μη φτάσουν ποτέ στον «ανώνυμο πολίτη». Οπως ποτέ δεν έφτασαν μετά το «χτύπημα» από τον τροπικό τυφώνα Μιτς, τρία χρόνια πριν. Ολόκληρες περιοχές ποτέ δεν κατόρθωσαν να μπουν στο «πλάνο ανοικοδόμησης» της δεξιάς κυβέρνησης ARENA. Γιατί; Τιμωρήθηκαν... εξαιτίας του γεγονότος ότι ψήφισαν στις πρόσφατες εκλογές το «Απελευθερωτικό Μέτωπο Φαραμπούντο Μαρτί» -(FMLN). Η διεθνής βοήθεια, που ακολούθησε τον τυφώνα Μιτς, πήγε σε «ημετέρους» και κυρίως για να αγοραστούν οι ψήφοι των δεξιών παραστρατιωτικών στις προεδρικές εκλογές του 1999, ώστε να εκλεγεί ο «εκλεκτός» Φρανσίσκο Φλόρες...

Το ξέρουν και για άλλους λόγους. Είναι η ίδια κυβέρνηση που δέχτηκε μόλις το περασμένο φθινόπωρο να «φιλοξενήσει» τη στρατιωτική βάση των Ηνωμένων Πολιτειών που θα είναι το ορμητήριο για τον πολυδιαφημισμένο «πόλεμο κατά των ναρκωτικών», όταν το Μεξικό, ο Παναμάς, η Βενεζουέλα και η Κόστα Ρίκα αρνήθηκαν. Δέχτηκε να «επαναστρατιωτικοποιηθεί» υπό τη σκέψη του μεγάλου αφεντικού της περιοχής, τη στιγμή που μόλις το 1992 τερματίστηκε ο εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος κόστισε πάνω από 70.000 ψυχές, υπό την υψηλή πάντα εποπτεία των ΗΠΑ.

Είναι η ίδια κυβέρνηση που με το «πρόγραμμα νομισματικής ενσωμάτωσης» με το αμερικανικό δολάριο, αντικατέστησε το εθνικό νόμισμα κολόνες και χρησιμοποίησε σχεδόν όλα τα εθνικά αποθέματα για να μπορέσει να αντεπεξέλθει σε αυτή τη διαδικασία. Δεν ήταν μόνο πολιτική ολιγωρία ή ανικανότητα ότι δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί αμέσως στις ανάγκες των πληγέντων από το σεισμό. Δεν μπορούσε, γιατί είχε δεσμεύσει όλα τα αποθέματα, και δεν υπήρχαν τα χρήματα για να αντιμετωπίσει την έκτακτη κατάσταση. Η «δολαριοποίηση», παρά την αντίθετη γνώμη της συντριπτικής πλειοψηφίας του σαλβαδοριανού λαού, εξαιτίας ακριβώς ΚΑΙ αυτού του «ενδεχόμενου αντιμετώπισης μιας φυσικής καταστροφής» ήταν ένα συνειδητό έγκλημα. Οπως ήταν συνειδητή επιλογή και το έγκλημα, που συντελέστηκε κατά των κατοίκων, στο όνομα της «ανάπτυξης»... όταν δάση αποψιλώθηκαν, προκειμένου να ανεγερθούν πολυτελείς κατοικίες. Εκτάσεις ζούγκλας ερήμωσαν, προκειμένου να χτιστούν νέες μονάδες των πολυεθνικών για την εκμετάλλευση των πλούσιων φυσικών πόρων της χώρας. Γεγονός που έκανε ολόκληρα βουνά να κυλήσουν και να καταπλακώσουν δρόμους και ολόκληρες πόλεις.

Ομως, «ακόμη και να ήρθαν έτσι τα πράγματα δεν είναι ανάγκη να πάνε και έτσι». Μπροστά, λοιπόν, σε αυτή τη γιγαντιαία «φυσική καταστροφή»(;) οι δήμαρχοι που έχουν εκλεγεί με το FMLN αρχίζουν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες από μόνοι τους και έρχονται σε επαφή απευθείας με τις χώρες και τους οργανισμούς που αποστέλλουν οικονομική και υλική βοήθεια και προσπαθούν να ανακουφίσουν τους κατοίκους και να ανοικοδομήσουν τη χώρα.

Η εξουσία περνά στους τοπικούς άρχοντες. Προς το παρόν η εξουσία δόθηκε μέσα σε ένα ιδιαίτερο «περιβάλλον». Τι κυοφορεί το μέλλον είναι άγνωστο... Εξάλλου, είναι πασιφανές πια ότι το κυβερνητικό κόμμα της «Εθνικής Ρεπουμπλικανικής Συμμαχίας»-(ARENA) παρά την ήττα του στις εκλογές του Μάρτη του 2000 -από το FMLN που αναδείχτηκε πρώτος σε δύναμη πολιτικός σχηματισμός- διατηρεί, σε κοινοβουλευτικό και κατ' επέκταση σε κυβερνητικό επίπεδο, την εξουσία και κάνει τα πάντα να κλέψει ή να απονεκρώσει τη «λαϊκή βούληση», όπως αυτή εκφράστηκε στις εκλογές.