«Τα παιχνίδια του έρωτα» από το «Μοντέρνο Θέατρο»

Υπηρετώντας επίμονα και υπόμονα, κόντρα στους δύσκολους καιρούς μας, το ποιοτικό ρεπερτόριο, έχοντας πάθος για τα «κειμήλια» του κλασικού λεγόμενου θεάτρου, ο δημιουργός του «Μοντέρνου Θεάτρου», Γιώργος Μεσσάλας, στράφηκε φέτος στην κωμωδία, επιλέγοντας τα αριστοτεχνικής γραφής «Παιχνίδια του έρωτα» του Μαριβώ, του κορυφαίου «μάστορα» της γαλλικής κωμωδίας του 18ου αιώνα. Του ανανεωτή της γαλλικής κωμωδίας, ο οποίος, αντλώντας, αφ' ενός, από τις παραδόσεις της λαογέννητης κομέντια ντελ άρτε (μύθους, τύπους πρόσωπα, κώδικες) και, αφ' ετέρου, από τη μολιερική παράδοση της κωμωδίας χαρακτήρων, δημιούργησε μια κωμωδία νέου ήθους, ύφους και ιδιώματος. Μια κωμωδία γύρω από τον έρωτα, με ευφάνταστη φαρσική πλοκή, πληθωρικού μεν, αλλά λεπτού χιούμορ, γοητευτικά ευγενικής γλώσσας, με πρόσωπα καλοσχεδιασμένα - πρόσωπα, που, με το ένα πόδι, ανάλαφρα, πατούν στην παράδοση της κομέντια ντελ άρτε και με το άλλο στη μολιερική κωμωδία. Μια κωμωδία - καθρέφτης της γαλλικής κοινωνίας του 18ου αιώνα, των ερωτικών ηθών, αλλά και των κοινωνικών αντιλήψεων και συμπεριφορών των αριστοκρατών και αστών του 18ου αιώνα. Μια κωμωδία, που έμελλε να μείνει στην ιστορία της κωμωδιογραφίας με τον όρο «μαριβοντάζ» και να επηρεάσει αρκετούς κωμωδιογράφους των επόμενων γενεών.

Στα «Παιχνίδια του έρωτα», ο Μαριβώ στήνει ένα ερωτικό γαϊτανάκι, μπλέκοντας με την οργιώδη φαντασία του σ' αυτό αφέντες και υπηρέτες. «Μοχλός» της κωμωδίας του γίνεται η μεταμφίεση δυο αφεντάδων σε υπηρέτες και των υπηρετών τους σε αφεντάδες. Η μεταμφίεση, η οποία φυσικά γίνεται με εντολή των αφεντάδων και για τις δικές τους ερωτικές επιδιώξεις, αλλά οδηγεί σε αίσιο γαμήλιο τέλος και τους αφέντες, αλλά και τους δυο υπηρέτες. Η μεταμφίεση αυτή, όμως, στον Μαριβώ δε λειτουργεί μονοσήμαντα. Ο Μαριβώ χρησιμοποιεί τη μεταμφίεση σαν ευκαιρία για να σχολιάσει εμμέσως και τα κουσούρια των αριστοκρατών. Καθώς τα ράσο δεν κάνει τον παπά, ο Μαριβώ υπογραμμίζει ότι η περιστασιακή αλλαγή των ρόλων δε σβήνει τα ταξικά χαρακτηριστικά των αφεντάδων και των δούλων, δεν εξαφανίζει την ταξική απόσταση που τους χωρίζει, τα ήθη, τις απόψεις και τις συμπεριφορές της τάξης τους. Ο υπηρέτης, υπηρέτης είναι, έστω κι αν φορά το ρούχο του αφέντη του. Φορώντας το, όμως, γίνεται αποκαλυπτικό αντικαθρέφτισμα του αφέντη του, παίρνοντας έτσι μια κάποια ταξική «εκδίκηση».

Αυτή την εξαιρετικά σημαντική διάσταση - διάσταση κοινωνική, αλλά και ψυχογραφική - του έργου του Μαριβώ είναι που υπογράμμισε και δίχως, μάλιστα, να περιορίσει την καλπάζουσα κωμική φύση του, η σκηνοθετική «ανάγνωση» του Γιώργου Μεσσάλα. Ο Γ. Μεσσάλας δεν απέστη της εποχής και των ιδιωμάτων του έργου. Αντίθετα, τα διέκρινε, τα σεβάστηκε, τα μορφοποίησε στο σκηνοθετικό σχεδίασμά του και τα μετέδωσε στους καλούς ηθοποιούς του θιάσου. Εχοντας μια θεατρικά ρέουσα, εύηχη και με αίσθηση του κωμικού μετάφραση της Ντένης Θέμελη, την παιγνιώδη μουσική του Βασίλη Τενίδη, τα καλαίσθητα σκηνικά εποχής του Βασιλείου Τσιντσικώφ και σχεδιάζοντας ο ίδιος με πολύ χιούμορ τα κοστούμια, έστησε μια ευφρόσυνη, γελαστική παράσταση, που υπηρετεί το έργο, όχι μόνο στα κωμικά επιφαινόμενά του, αλλά και στα βαθύτερα υποστρώματά του. Μια παράσταση, που καθιστά το έργο του Μαριβώ και εύστοχο κοινωνιολογικό και ανθρωπολογικό σχόλιο.

Σχόλιο, το οποίο πρόβαλε ιδιαιτέρως ο Γιώργος Μεσσάλας, ερμηνεύοντας ο ίδιος τον Αρλεκίνο (υπηρέτης) με πολύ χιούμορ, σκηνική χάρη, κωμική εκφραστική κίνηση, αλλά και με μια γεύση μελαγχολίας. Εξαίρετο αντίστοιχό του, ήταν η κωμικά πληθωρική, χυμώδης, χαριτωμένη υπηρέτρια Λιζέτα, που έπλασε η ταλαντούχα, ασκημένη στο κλασικό θέατρο Μαρία Διακουμάκου. Η Ντένη Θέμελη, με την έμφυτη φινέτσα της και με χιούμορ, ερμήνευσε τη νεαρή αριστοκράτισσα Σύλβια. Ο Γιώργος Τζώρτζης ερμήνευσε τον αριστοκράτη πατέρα με παιγνιώδη «πονηρία». Ο Σωτήρης Βάγιας με νεανική ανυπομονησία τον ερωτευμένο Δοράντη.

Την περασμένη Παρασκευή το βράδυ στο ιστορικό «Υπόγειο» του Θεάτρου Τέχνης δόθηκε η επίσημη πρεμιέρα του «Βασιλιά Ληρ», της αριστουργηματικής τραγωδίας του κορυφαίου ποιητή του ελισαβετιανού θεάτρου, του Σαίξπηρ, την οποία, μεταξύ άλλων προσκεκλημένων, παρακολούθησαν ο επίτιμος Πρόεδρος του ΚΚΕ, Χαρίλαος Φλωράκης, και ο ευρωβουλευτής του ΚΚΕ Στρατής Κόρακας. Μετά το τέλος της παράστασης ο Χαρίλαος Φλωράκης και ο Στρατής Κόρακας συνεχάρησαν θερμά τον σκηνοθέτη της παράστασης και ερμηνευτή του επώνυμου ρόλου Γιώργο Λαζάνη για την πολύ ενδιαφέρουσα διδασκαλία και ερμηνεία αυτής της τραγωδίας.

Μια τραγωδία που αφορά όλους τους ανθρώπους, τους καιρούς και τόπους, που έχει εμπνεύσει πολλούς δημιουργούς, αφού, όπως συμβαίνει πάντα με τη μεγάλη ποίηση, εμπεριέχει πολλούς συμβολισμούς γύρω από έννοιες, όπως: άνθρωπος και κοινωνία, ηθική και ανηθικότητα, δύναμη, αλαζονεία και πτώση της εξουσίας, αλήθεια και ψεύδος, ειλικρίνεια και υποκρισία, σοφία και μωρία, σεβασμός και ασέβεια, ευγνωμοσύνη και αγνωμοσύνη, πίστη και προδοσία, δικαιοσύνη και αδικία, ευχή και κατάρα του γονιού, αγάπη και μίσος, ευτυχία και δυστυχία. Οχι μόνον αυτές αλλά και πλήθος άλλες συνθέτουν την τραγωδία του διψασμένου για την αγάπη των παιδιών του αλλά και μαθημένου στην κολακεία Ληρ, που απερίσκεπτα εκχώρησε την εξουσία του, επιλέγοντας τη «θωπεία» της υποκρισίας αντί τη «σκληράδα» της αλήθειας.