ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΤΑΣΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ

Μεγάλη απώλεια για την τέχνη

Η πολιτική κηδεία του θα γίνει αύριο, στις 2 μ.μ., στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αγίας Παρασκευής (πρώην στρατόπεδο Σπυρούδη, επί της οδού Θεμιστοκλέους)

Εφυγε» χτες τα χαράματα, σε ηλικία 85 ετών, ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους και σκηνογράφους, ο Τάσος Ζωγράφος, που νοσηλευόταν σε κρίσιμη κατάσταση στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Νομαρχιακού Νοσοκομείου Καρδίτσας.

Ο Τάσος Ζωγράφος δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος καλλιτέχνης. Ηταν και στρατευμένος καλλιτέχνης. Από την ΕΠΟΝ και τη Μακρόνησο, από την απόλυσή του από το Εθνικό Θέατρο, λόγω «κοινωνικών φρονημάτων», μέχρι τις γοργόνες στον καμβά, το δημιουργικό «κουβάρι» αυτού του εκπληκτικού, γεμάτου νιότη - μέχρι και το τέλος του -, ευαισθησίες, καλοσύνη και γνήσια λαϊκότητα ανθρώπου έμοιαζε σα να ξανάρχιζε, συνεχώς, να ξετυλίγεται απ' την αρχή.

Γεννήθηκε στη Λιβαδειά το 1926. Την περίοδο της Κατοχής εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Πριν το τέλος της δεκαετίας του 1940 ξεκίνησε τη δημιουργική διαδρομή του στο χώρο της τέχνης, μέσα από τη γόνιμη μαθητεία του πλάι στον Γ. Τσαρούχη. Στα χρόνια της εξορίας του στη Μακρόνησο έκανε σκηνογραφίες για θεατρικά έργα που ανέβαζαν οι εξόριστοι.

Μετά την απελευθέρωσή του, το 1950, γύρισε στην Αθήνα και δούλεψε ως απλός ζωγράφος- εκτελεστής σκηνικών για διάφορους ιδιωτικούς θιάσους, καθώς το νομικό πλαίσιο του Εθνικού Θεάτρου τον απέκλειε λόγω των «κοινωνικών» του φρονημάτων. Το 1953 άρχισε να φιλοτεχνεί ο ίδιος σκηνικά για μικρούς θιάσους. Ως σκηνογράφος καθιερώθηκε το 1955 με τη δουλειά του στην ταινία του συγκρατουμένου του στη Μακρόνησο Ν. Κούνδουρου «Ο Δράκος».

Μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Τ. Ζωγράφου σχετίστηκε με την ονομαζόμενη «χρυσή» εποχή του ελληνικού κινηματογράφου, αλλά και με το σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο, με το θέατρο και την τηλεόραση. Ο Τ. Ζωγράφος «ανάστησε», ως σκηνογράφος, το «άρωμα» ολόκληρων εποχών και για τη σκηνογραφική του δουλειά έχει αποσπάσει πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ένα κρατικό και δύο βραβεία της τηλεόρασης.

Ο σημαντικός ζωγράφος και σκηνογράφος είχε στο ενεργητικό του ένα πλούσιο έργο: 200 ταινίες, 150 θεατρικά έργα, περισσότερες από 70 τηλεοπτικές σειρές, 10 ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και πολλές συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Θυμίζουμε μερικές από τις σκέψεις του που μοιράστηκε μαζί μας σε συνέντευξή του στον «Ρ» το 2000: «Εισέβαλε ακάθεκτα ένας πολιτισμός που δεν είναι πολιτισμός. Μια πολιτιστική ιστορία πλαστή, εμπορευματοποιημένη, η οποία βοηθάει την παγκοσμιοποίηση που είναι το αντίθετο του διεθνισμού. Η παγκοσμιοποίηση είναι ο "διεθνισμός" του καπιταλισμού». «Η τέχνη είναι πολιτική πριν απ' όλα (...) Ο πολιτισμός είναι καίριο ζήτημα και θα πρέπει να δοθεί πολύ βάρος από το προοδευτικό κίνημα». «Γιατί η τέχνη πρέπει να είναι απλή; Γιατί απλά είναι όλα τα μεγάλα πράγματα. Το φαΐ μας, ο αγώνας της επιβίωσης, ο έρωτας, η αντίσταση στην καταπίεση». «Η τέχνη είναι στρατευμένη από την ίδια της την ουσία. Και είναι υποχρεωμένη να είναι. Αυτό λειτουργεί αυτόματα στους καλλιτέχνες. Και πρέπει μέσα από τις ικανότητες που έδωσε η φύση στον καλλιτέχνη, αυτός να υπηρετεί το κοινωνικό σύνολο και τις ιδέες». «Μου λένε καμιά φορά τι κατάλαβα που πήγα εξορία. Και τους απαντάω πως και εσείς το καταλάβατε. Κερδήθηκε το οχτάωρο, το πενθήμερο. Και μια και το έφερε η κουβέντα, αν κάτι κακό υπάρχει σήμερα, είναι που έλειψε η ΕΣΣΔ και χορεύουν τα ποντίκια».

«Βουλιμικοί»... αναγνώστες οι Ελληνες!

Πώς το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (το αστικό κράτος κατ' επέκταση) ερμηνεύει τα αποτελέσματα έρευνας για την αναγνωστική συμπεριφορά...

Αν πάρει κανείς στην κυριολεξία τα συμπεράσματα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) από τα αποτελέσματα της «Γ' Πανελλήνιας Ερευνας Αναγνωστικής Συμπεριφοράς και Πολιτιστικών Πρακτικών» που το ίδιο παρήγγειλε, και παρουσίασε χτες, δεν καταλαβαίνει για ποια χώρα γίνεται λόγος...

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα «προκύπτει - για άλλη μια φορά - ένα προφίλ αναγνωστικού κοινού που η σχέση του με το βιβλίο δεν καθορίζεται από τα δεδομένα μιας κοινωνικής και πολιτιστικής ελίτ που αντιλαμβάνεται το βιβλίο ως προνόμιο και την ανάγνωση ως στοιχείο διάκρισης αλλά από ένα ζωντανό, πολύμορφο, και βουλιμικό - "παμφάγο" αναγνωστικό κοινό, που κατά 60% συνδυάζει την ανάγκη για αναγνωστική απόλαυση με αυτές για γνώση, πληροφόρηση, ψυχαγωγία και "διαφυγή" (...) Πρόκειται, επομένως, για αναγνωστικό κοινό που συνδυάζει την πολυγλωσσία και τα ταξίδια στο εξωτερικό με την ισχυρή προτίμηση για την ελληνική μουσική (...)» κλπ!

Αναρωτιέται πραγματικά κανείς πώς είναι το... «ανορεξικό» αναγνωστικό κοινό, όταν χαρακτηρίζεις «βουλιμικό» - για διάβασμα - έναν πληθυσμό του οποίου μόλις το 8,1% των ερωτηθέντων απάντησε ότι διάβασε περισσότερα από 10 βιβλία τον τελευταίο χρόνο;! Ακόμη κι αν αυτό το ποσοστό εμφανίζεται σταθερό συγκριτικά με του 1999 και 2004.

Το χειρότερο, όμως, είναι το κράτος (μέσω του ΕΚΕΒΙ) καθιστά σαφές ότι οι αριθμοί έχουν μεγαλύτερη αξία από την ουσία. Π.χ., ενώ αναφέρεται ως «κακό νέο» ότι «ο μέσος όρος των αναγνωσμένων βιβλίων μειώνεται (5,6 βιβλία το 2010, έναντι 7 βιβλίων το 1999 - οι μισοί από όσους δήλωσαν ότι διαβάζουν βιβλία, διάβασαν έως 3 βιβλία, έναντι 4 το 1999)», ταυτόχρονα, αυτό εμφανίζεται και ως... «καλό νέο» διότι: «Λόγω της αύξησης των ποσοστών και του μεγέθους του πληθυσμού, ο μέσος αυτός όρος των 5,6 βιβλίων ανάγεται σε 24,6 εκατ. αναγνωσμένα αντίτυπα το χρόνο, έναντι μόνο 15 εκατ. το 1999»!

Από την έρευνα προκύπτει, επίσης, ότι ο κόσμος έχει όλο και λιγότερο ελεύθερο χρόνο, δηλαδή και εργάζεται περισσότερο και έχει λιγότερα χρήματα: «Ο περιορισμός της αγοραστικής συμπεριφοράς του κοινού στα 11,6 ευρώ το μήνα για αγορά βιβλίων, κατά άτομο (19,9 ευρώ για τους συστηματικότερους αναγνώστες). Αντίθετα, αυξάνεται ο ιδιωτικός δανεισμός βιβλίων από φίλους και συγγενείς (κυρίως) και από τις βιβλιοθήκες (19% των αναγνωστών απάντησαν ότι τις επισκέπτονται, έναντι 13% το 1999)»...

Εκρηκτικό διήμερο

Με τη μουσική ο διάσημος Σερβοβόσνιος σκηνοθέτης και ηθοποιός Εμίρ Κουστουρίτσα άρχισε να ασχολείται ιδιαίτερα την περίοδο που οι ΝΑΤΟικοί δολοφονούσαν την πατρίδα του, Γιουγκοσλαβία. Ο ίδιος είχε τότε ξεκάθαρο ότι οι ανηλεείς βομβαρδισμοί γίνονταν «γιατί οι Σέρβοι δε δέχτηκαν τα δύο σημεία της συμφωνίας του Ραμπουγέ, βάσει των οποίων το ΝΑΤΟ ήθελε να εισβάλει στη χώρα». Σήμερα, που στο στόχαστρο των γερακιών του ΝΑΤΟ βρίσκεται η Λιβύη, λέει πως οι βομβαρδισμοί εναντίον της του θυμίζουν εκείνους του Βελιγραδίου και ότι ο μόνος στόχος είναι τα πετρέλαια.

Ο καλλιτέχνης, ψυχή του συγκροτήματος «Νο Smoking Band», βρίσκεται στην Ελλάδα, όπου μετά τη χτεσινή συναυλία του στη Θεσσαλονίκη, πραγματοποιεί ένα εκρηκτικό συναυλιακό διήμερο, σήμερα και αύριο, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Στη «φαρέτρα» του, τα βαλκανικά παραδοσιακά ακούσματα, ο ήχος των χάλκινων πνευστών, των βιολιών και της γκρανκάσας, τα δημοτικά και τσιγγάνικα τραγούδια. Το πρόγραμμα που παρουσιάζει με τη «Νο Smoking Band» πλημμυρίζει από μελωδίες άλλοτε εκρηκτικές, χαρμόσυνες κι άλλοτε σπαρακτικές και λυπητερές, πάντα όμως πολυσυλλεκτικές, ενώνοντας αισθητικά και πολιτιστικά ανθρώπους διαφορετικών τόπων και εποχών.

Τελευταία πράξη

Πλήθος κόσμου αποχαιρέτησε το Σάββατο το πρωί τον «πατριάρχη» του νεοελληνικού θεάτρου, Ιάκωβο Καμπανέλλη, τον άνθρωπο που επί μισόν και πλέον αιώνα με την παρουσία του στο γίγνεσθαι του νεοελληνικού θεάτρου, αποτέλεσε παράδοση και πρωτοπορία.

Η κηδεία του έγινε στην Αγία Ζώνη της Κυψέλης, στη γειτονιά όπου έζησε, και τάφηκε στο Β' Νεκροταφείο. Μετά τη νεκρώσιμη ακολουθία, ο Σπύρος Ευαγγελάτος αποχαιρέτησε «την πολυεπίπεδη προσωπικότητα, τον δημοκράτη, τον ποιητή, τον άνθρωπο». Ο Πλάτων Μαυρομούστακος τον «ευχαρίστησε» για όσα πρόσφερε, ενώ ο Κώστας Γεωργουσόπουλος τον χαρακτήρισε «παλμογράφο - χαρτογράφο της πραγματικότητας». Ο δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων Μανώλης Μαργαρίτης μετέφερε τις «ευχαριστίες των Ναξιωτών προς τον εκλιπόντα» τόσο για το έργο του όσο και για τη μεγάλη αγάπη που είχε για τη γενέτειρά του Νάξο.

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, που «έφυγε» στις 29/3, υπήρξε ο γεννήτορας του μεταπολεμικού νεοελληνικού θεάτρου, ενώ τα έργα του χαρακτηρίζονται από μία συνεχή και συνεπή προσπάθεια κοινωνικού προβληματισμού.

Φτωχότερη η χαρακτική

Μια από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ζωγράφους - χαράκτριες, η 84χρονη Τόνια Νικολαΐδη υπέκυψε στις 2/4 στο νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν λόγω σοβαρής καρδιοπάθειας. Η κηδεία της θα γίνει σήμερα (3μμ) από το Α' Νεκροταφείο. Συλλυπητήρια για το θάνατό της εξέφρασε το ΥΠΠΟ-Τ.

Η Τόνια Νικολαΐδου, γεννημένη στην Αθήνα, έχοντας μεγαλώσει στη γενέτειρα του πατέρα της, Ιθάκη, «αποτύπωσε» σε πολλά έργα της τη θάλασσα, τα αμμώδη ακρογιάλια, τον ηλιόλουστο ή συννεφιασμένο ουρανό, τους παραθαλάσσιους οικισμούς ή ορεινούς όγκους, εντάσσοντας συχνά μέσα σ' αυτά τα τοπία και την ανθρώπινη παρουσία. Σπούδασε (1946-1952) ζωγραφική και χαρακτική από μεγάλους δασκάλους της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών: Κωνσταντίνο Παρθένη, Ουμβέρτο Αργυρό, Γιώργο Κεφαλληνό και επιδόθηκε κυρίως στη χαρακτική.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, δουλεύοντας και τυπώνοντας ένα χαρακτικό της, χάρη σε ένα τεχνικό πρόβλημα, ανακάλυψε μια νέα μέθοδο, συνδυασμό της λινολαιογραφίας, της φωτογραφίας και μεταξοτυπίας. Εκτοτε χάραζε και τύπωνε όλα τα έργα της με τη μέθοδο αυτή, καθώς αυτή τους χάριζε απλότητα, καθαρότητα και ομορφιά.

Στην γκαλερί «Αστρα» (Καρυατίδων 8), παρουσιάζεται ατομική έκθεση έργων της ζωγράφου και καθηγήτριας εικαστικών τεχνών στη Μέση Εκπαίδευση, Δέσποινας Τσάκρη. Η έκθεση που θα διαρκέσει μέχρι τις 16/4 λειτουργεί από Τρίτη έως Παρασκευή 11πμ- 1μμ και 6-9μμ και Σάββατο 11πμ-2μμ.