Το ποδόσφαιρο, όπως και η ζωή, είναι υπόθεση συνόλων. Στο ποδόσφαιρο, όπως και στη ζωή, ο ατομισμός πληρώνεται. Το άτομο γίνεται χρήσιμο μόνο αν υποτάξει το «εγώ» του στο «εμείς». Ειδάλλως είτε γελοιοποιείται είτε χαντακώνει την ομάδα. Αυτό δε σημαίνει ότι το στοιχείο της προσωπικότητας ακυρώνεται στο ποδόσφαιρο. Ισα ίσα. Εδώ ακριβώς έχουμε μια εκπληκτική έκφραση του διαλεκτικού νόμου της «ενότητας και της πάλης των αντιθέτων»: Το στοιχείο της προσωπικότητας παίζει καθοριστικό ρόλο, είτε ανήκεις στις ποδοσφαιρικές «ιδιοφυίες» είτε ανήκεις στους «μοιραίους» παίκτες. Μόνο που αυτή η προσωπικότητα, αυτός ο εγωισμός, δεν μπορεί ποτέ να ολοκληρωθεί πέρα και έξω από την ομάδα. Για να «τελειοποιηθεί» πρέπει να συνεργαστεί με 10 ακόμα διαφορετικά «εγώ», να αποδομηθεί, να καταστραφεί για να μπορέσει να πετύχει και να αποθεωθεί. Οπως και στη ζωή.

*

Το ποδόσφαιρο είναι τόσο δημοφιλές διότι μοιάζει τόσο πολύ με τη ζωή. «Είναι - όπως σημειώνει ο Ντέσμοντ Μόρις - ένα πολύπλοκο συμβολικό γεγονός» που διατηρεί την τελετουργία και τα στοιχεία του αναγκαίου για την ανθρώπινη επιβίωση «προϊστορικού κυνηγιού»: Τη στρατηγική, την τακτική, τη συνεργασία της ομάδας, τον κίνδυνο, την αυτοσυγκέντρωση, την αντοχή, τη φαντασία, την ψυχραιμία, την αυτοθυσία, τη γενναιότητα. Κανένα άλλο παιχνίδι δε συγκεντρώνει όλα αυτά τα στοιχεία μαζί. Και κανένα άλλο παιχνίδι, παρά την τόση οργάνωση και το σχεδιασμό του, δεν παραμένει τόσο απρόβλεπτο.

*

Το ποδόσφαιρο είναι τόσο δημοκρατικό «βασίλειο» που έχει καταργήσει το «κληρονομικό δίκαιο». Ούτε ο «αυτοκράτορας» Μπεκενμπάουερ, ούτε ο «βασιλιάς» Πελέ, ούτε ο «θεός» Μαραντόνα, κανένας τους και ποτέ δε μεταβίβασε κάτι από το ποδοσφαιρικό του «βασίλειο» στα παιδιά του. Γιατί, πολύ απλά, όπως λέει κι ο ποιητής, το ποδόσφαιρο είναι ο κατ' εξοχήν χώρος όπου αποδεικνύεται ότι η ιδιοφυία δεν κληρονομιέται!

Το ποδόσφαιρο, ό,τι τελετουργικές επινοήσεις κι αν έχουν εφευρεθεί τα τελευταία χρόνια, θα είναι πάντα ταυτισμένο με την εικόνα του αρχηγού της ομάδας να παίρνει το κύπελλο από τα χέρια της βασίλισσας και αμέσως μετά να της γυρίζει τον ...κώλο του για να πανηγυρίσει μαζί με το λαό. Το ποδόσφαιρο - έλεγε ο Αγγλος Βένεϊμπλς - είναι «το μπαλέτο της εργατικής τάξης»!

*

Στο ποδόσφαιρο η επίδραση του θεατή σε όσα συμβαίνουν μέσα στο γήπεδο είναι καταλυτικότερη απ' ό,τι σε κάθε άλλο άθλημα. Η μπάλα, το παιχνίδι, δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτούς που το βλέπουν. «Ενας αγώνας χωρίς οπαδούς είναι - έλεγε ο Γκαλεάνο - σαν να χορεύεις χωρίς μουσική». Η επιστροφή των θεατών στα γήπεδα δεν είναι μια επιχειρηματική ανάγκη. Για την ακρίβεια: Αυτή η επιχειρηματική ανάγκη δεν είναι το κύριο. Το κύριο είναι η ανανέωση της αίσθησης (ή της ψευδαίσθησης) για τη δημοκρατία στο ποδόσφαιρο. Η Δημοκρατία του ποδοσφαίρου, ως στοιχείο της αίγλης και της κινητήριας δύναμης του παιχνιδιού, ή θα παίρνει «ψήφο εμπιστοσύνης» στον τόπο που διενεργείται η «τελετή» ή θα καταρρεύσει. Και μαζί της θα καταρρεύσει όλο το οικοδόμημα που στην εποχή μας ισοδυναμεί με ένα «ποδόσφαιρο - χρυσωρυχείο» για τις πολυεθνικές.

*

Το γήπεδο είναι ο «ναός» του ποδοσφαίρου. Εδώ είναι και ο χώρος όπου όλα (μοιάζουν να) επιτρέπονται. Οι σύγχρονοι άρχοντες προσφέρουν στο πλήθος την άδεια να κάνει την «επανάστασή του» τραγουδώντας εν χορώ στη θέα των ΜΑΤ: «Καλώς τα παιδάκια με τα ροπαλάκια». Γνωστά πράγματα από την εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, όταν ο ιππόδρομος γίνεται πεδίο χλευασμού μέχρι και των βασιλιάδων, του Φωκά, του Ηράκλειου, του Μαυρίκιου.

Αλλά έως εκεί! Γιατί όταν τα όρια απειληθεί να ξεπεραστούν το γήπεδο παύει να είναι χώρος εκτόνωσης και συνάμα ασφαλιστική δικλείδα της εξουσίας. Μπορεί να μετατραπεί και σε χώρο εκτέλεσης. Οπως επί Πινοσέτ, στη Χιλή...

*

Η «δύναμη της κερκίδας» κάνει το ποδόσφαιρο ένα χώρο για να νομίζουν οι «πολλοί» ότι υπάρχουν, ότι οι αφεντάδες τούς λογαριάζουν, ότι τους χρειάζονται. Οι αφεντάδες του αθλήματος, οι προεδρο-παράγοντες σφετεριστές του παιχνιδιού, όταν μιλούν για το «ποδόσφαιρο - θρησκεία» εννοούν ότι οι ίδιοι είναι οι «θεοί» αυτής της θρησκείας. Πράγματι, λοιπόν, χρειάζονται τους θαμώνες της κερκίδας. Τους χρειάζονται για να φτιάξουν τους «στρατούς» των πιστών τους. Τους χρειάζονται όπως τα λιοντάρια χρειάζονταν τους μονομάχους. Τους χρειάζονται όπως τα κανόνια τις σάρκες. Τους χρειάζονται σαν «πελάτες» και «αθύρματα» της «παράγκας», σαν άλλοθι και κερασάκι στην τούρτα του τζόγου και των «σικέ» αποτελεσμάτων, σαν χειροκροτητές της «ντόπας» και αποχαυνωμένους καταναλωτές ενός ποδοσφαίρου - εμπόρευμα της βιομηχανίας του θεάματος. Αλλά, πάντως, τους χρειάζονται.

(συνεχίζεται...)