Κρίση, αστάθεια και εμφύλιες συγκρούσεις

Το 1996 ξεκίνησε μετά τη σημαντική νίκη των κομμουνιστών στις βουλευτικές εκλογές για την Κρατική Δούμα, που πραγματοποιήθηκαν το Δεκέμβρη 1995. Ετσι, οι αριστερές δυνάμεις ελέγχουν τώρα σχεδόν τη μισή Κρατική Δούμα, η οποία όμως, με τις υπερεξουσίες που έχει ο πΠόεδρος Μπορίς Γιέλτσιν, δεν μπορεί να επηρεάζει αποτελεσματικά τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα. Υστερα απ' αυτό άρχισαν κιόλας οι ζυμώσεις για τις προεδρικές εκλογές και οι ανακοινώσεις των υποψηφιοτήτων.

Συμμετείχαν 10 υποψήφιοι. Ο Μπορίς Γιέλτσιν, αν και την προηγούμενη περίοδο ήταν τον περισσότερο καιρό ασθενής και η δημοτικότητά του ήταν πολύ χαμηλή, υπέβαλε υποψηφιότητα για μια δεύτερη θητεία. Κύριος αντίπαλός του ήταν ο πρόεδρος της ΚΕ του ΚΚΡΟ, κοινός υποψήφιος του συνασπισμού των λαϊκοπατριωτικών δυνάμεων Γκενάντι Ζιουγκάνοφ. Στην αρχή της προεκλογικής περιόδου προηγούνταν σημαντικά στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων ο Ζιουγκάνοφ. Το καθεστώς, μονοπωλώντας και χρησιμοποιώντας όλα τα ΜΜΕ και τον κρατικό μηχανισμό, παραβιάζοντας τον εκλογικό νόμο, εξαπέλυσε πρωτοφανή προπαγανδιστική εκστρατεία υπέρ του Γιέλτσιν, μια αχαλίνωτη αντικομμουνιστική υστερία και δίνοντας απλόχερα υποσχέσεις. Την ανοιχτή υποστήριξή τους προς τον Γιέλτσιν εξέφρασαν οι ηγέτες των δυτικών δυνάμεων. Στο δεύτερο γύρο πέρασαν, με μικρή διαφορά μεταξύ τους, ο Γιέλτσιν (35,28%) και ο Ζιουγκάνοφ (32,04%). Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, που ήταν μεταξύ των υποψηφίων, καταποντίστηκε, έλαβε μόλις το 0.50% των ψήφων. Μεταξύ των γύρων, λόγω των αντιπαραθέσεων στο Κρεμλίνο, ξέσπασε ένα κύμα σκανδάλων, αποκαλύψεων και αλλαγών στο ανώτατο κλιμάκιο της εξουσίας. Εχασαν τις θέσεις τους οι επικεφαλής των ειδικών υπηρεσιών Αλεξάντρ Κορζακόφ και Μιχαήλ Μπαρσουκόφ, ο υπουργός Αμυνας Πάβελ Γκρατσόφ, ο πρώτος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ολέγκ Σοσκοβέτς. Στις 3 Ιούλη διεξήχθη ο δεύτερος γύρος. Ο Γιέλτσιν στο μεταξύ αρρώστησε και παραμένει άρρωστος μέχρι σήμερα, αφού στις 5 Νοέμβρη υποβλήθηκε σε εγχείρηση πολλαπλού μπάι - πας. Σημαντικό ρόλο στη νίκη του Γιέλτσιν στο δεύτερο γύρο (53,7% - 39.000.000 ψηφοφόροι) έπαιξε ο υποψήφιος για το προεδρικό αξίωμα και πρόεδρος του κόμματος Συνέδριο των Ρωσικών Κοινοτήτων, στρατηγός Αλεξάντρ Λέμπεντ, ο οποίος ήρθε τρίτος με 15% των ψήφων και ο οποίος πέρασε στο γιελτσινικό στρατόπεδο, αφού προηγουμένως είχε διοριστεί από τον Γιέλτσιν στη θέση του γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας. Τον Οκτώβρη, με την υπόδειξη του νέου προσωπάρχη του Κρεμλίνου Ανατόλι Τσουμπάις (επικεφαλής της εκλογικής εκστρατείας του Γιέλτσιν) και της κόρης του Προέδρου, Τατιάνα Ντιατσένκο, ο Λέμπεντ απομακρύνθηκε από τη θέση του. Παρ' όλες τις αντικομμουνιστικές επιθέσεις, οι ιδέες του εκλογικού προγράμματος του Ζιουγκάνοφ, που είχε γενικό, δημοκρατικό χαρακτήρα, υποστηρίχτηκαν από το το 40,6% - περίπου 30.000.000 ψηφοφόροι). Μετά τις προεδρικές εκλογές ένα μέρος των αριστερών κομμάτων, οργανώσεων και κινημάτων συγκρότησαν τη Λαϊκοπατριωτική Ενωση Ρωσίας μ' επικεφαλής τον Ζιουγκάνοφ.

Σημαντικές νίκες σημειώνουν οι αριστερές δυνάμεις στις περιφερειακές εκλογές για την ανάδειξη κυβερνητών. Οπως είναι γνωστό, μετά το βομβαρδισμό του Ανωτάτου Σοβιέτ της Ρωσίας τον Οκτώβρη 1993, ο Γιέλτσιν προχώρησε στην κατάργηση των οργάνων της σοβιετικής εξουσίας και είχε διορίσει επικεφαλής των περιοχών τους ανθρώπους του. Το 1996, σύμφωνα με το νέο νόμο, οι κυβερνήτες πρέπει να εκλέγονται από το λαό. Λόγω της ιδιομορφίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, οι εκλογές δε διεξάγονται ταυτόχρονα σε όλες τις περιοχές της χώρας. Οι εν λόγω εκλογές ξεκίνησαν το Σεπτέμβρη και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Σε 17 περιοχές από τις 31, όπου διεξήχθησαν οι εκλογές οι κυβερνητικοί υποψήφιοι ηττήθηκαν. Σε 11 απ' αυτές καθαρή νίκη σημείωσαν οι υποψήφιοι των λαϊκοπατριωτικών δυνάμεων. Οι κυβερνήτες συμμετέχουν αυτόματα στο Συμβούλιο της Ομοσπονδίας (Ανω Βουλή).

Η κυβέρνηση συνέχισε με πείσμα την αντιλαϊκή οικονομική πολιτική των λεγόμενων "μεταρρυθμίσεων" προς την οικονομία της αγοράς, οι οποίες οδηγούν στο μαρασμό ολόκληρους κλάδους της παραγωγής, στην υπολειτουργία και το κλείσιμο πολλών βιομηχανικών επιχειρήσεων. Συνολικά η βιομηχανική παραγωγή συνέχισε την πτωτική της πορεία, αποτελώντας το 92% σε σύγκριση με το 1995. Στις μηχανοκατασκευές ήταν το 95,5%, στην ελαφρά βιομηχανία το 73%. Στο πιο αναπτυγμένο από τεχνολογική άποψη στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα σημειώθηκε πτώση της παραγωγής κατά 70%! Ενώ τα εργοστάσια κατασκευής αεροπλάνων κατασκεύαζαν πάνω από 400 αεροσκάφη το χρόνο, το 1996 κατασκευάστηκαν μόνο 8! Μεταξύ των επιχειρήσεων, που απειλούνται με χρεοκοπία, είναι μερικές του ενεργειακού τομέα, καθώς και η γιγαντιαία αυτοκινητοβιομηχανία "Αβτοβαζ" που απασχολεί 114.000 εργαζομένους. Από την άλλη μεριά, όμως, τα ξένα μονοπώλια προχωρούν στην αρπαγή των πρωτοπόρων ρωσικών βιομηχανικών επιχειρήσεων και των φυσικών πόρων. Μέσα σ' ένα χρόνο έχουν απλώσει τα πλοκάμια τους, αρπάζοντας τη μερίδα του λέοντος της ρωσικής οικονομίας, οπότε στην ημερήσια διάταξη τίθεται το ζήτημα της απώλειας από τη Ρωσία της οικονομικής ανεξαρτησίας και εθνικής ασφάλειάς της. Συντελείται με τον τρόπο αυτό η οικονομική υποδούλωση της Ρωσίας, η οποία συνίσταται στη μαζική εξαγωγή πόρων - πρώτων υλών, καυσίμων, στη διαφυγή διανοουμένων, στην εισαγωγή παλιών εμπορευμάτων, στην κατάληψη των ρωσικών εσωτερικών αγορών και την εκτόπιση από τις εξωτερικές. Η αγροτική παραγωγή ήταν η χειρότερη στα τελευταία 30 χρόνια. Η κτηνοτροφία και πτηνοτροφία έχουν σχεδόν καταστραφεί. Σύμφωνα με στοιχεία, τα τελευταία 5 χρόνια σταμάτησαν τη λειτουργία τους 157.000 αγροτικές επιχειρήσεις, ενώ φέτος έκλεισαν άλλες 65.000. Ως αποτέλεσμα της διάλυσης του σοβιετικού συστήματος αγροτικής οικονομίας, η παραγωγή κρέατος μειώθηκε κατά 52% και η παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων και αυγών έχει πέσει στο 1/4. Ετσι, η Ρωσία αναγκάζεται να κάνει μεγάλες εισαγωγές τροφίμων για να καλύψει τις ανάγκες. Η χρηματοδότηση κλάδων της οικονομίας, της επιστήμης, της παιδείας, του πολιτισμού είναι ελλιπής και ανεπαρκής. Οι τιμές των προϊόντων καλπάζουν. Η Ρωσία προσπαθεί να αντιμετωπίσει το ζήτημα της έλλειψης χρημάτων με την απόκτηση δανείων από το εξωτερικό, υποδουλώνοντας τη χώρα στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Το εξωτερικό χρέος της χώρας ανερχόταν στο τέλος του 1996 στα 150 περίπου δισ. δολάρια.

Καταστροφικές διαστάσεις προσλαμβάνει η δημογραφική εξέλιξη της Ρωσίας. Η θνησιμότητα ξεπερνάει τη γεννητικότητα. Μετά το 1990 ο μέσος όρος ζωής μειώνεται κατά ένα χρόνο. Η δημογραφική αυτή κατάσταση οφείλεται στη γενική επιδείνωση των συνθηκών ζωής και περίθαλψης, στη γενικότερη οικονομική και κοινωνική κρίση και τις δραματικές αλλαγές, που επιφέρει η άγρια καπιταλιστικοποίηση της χώρας, καθώς και στην αύξηση της εγκληματικότητας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 1996 πέθαναν 1.580.000 άτομα, δηλαδή 600.000 περισσότεροι από τις γεννήσεις. Μέχρι τώρα έχουν καταγραφεί 2.213.000 εγκληματικές πράξεις, ληστείες, κλοπές, δωροδοκίες. Σε 25.000 ανέρχονται οι δολοφονίες και, μάλιστα, κατά παραγγελία και πληρωμένες. Εχουν δολοφονηθεί βουλευτές, επιχειρηματίες, τραπεζίτες, δημοσιογράφοι (24 σε Ρωσία και ΚΑΚ), γιατροί κ.ά.

Στο κομμουνιστικό και γενικά το αντιπολιτευόμενο κίνημα της Ρωσίας και των χωρών της ΚΑΚ το 1996 υπήρξε μια χρονιά, από τη μια μεριά, ενοποίησης, και από την άλλη, διαχωρισμού πάνω σε ζητήματα αρχών. Το έναυσμα για την ενοποίηση το έδωσε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Ενωσης Κομμουνιστικών Κομμάτων - ΚΚΣΕ (ΕΚΚ - ΚΚΣΕ), που είχε γίνει το Δεκέμβρη του 1995. Το Γενάρη αυτό το θέμα τέθηκε πιο έντονα σε σχέση με τις προεδρικές εκλογές στη Ρωσία. Το Πολιτικό Συμβούλιο της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ στη συνεδρίασή του στις 31 Γενάρη, στην οποία πήραν μέρος οι ηγέτες των κομμουνιστικών κομμάτων της Ρωσίας, της Κιργιζίας, της Λευκορωσίας, του Τατζικιστάν, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Εσθονίας, της Γεωργίας, του Καζαχστάν, της Υπερδνειστερίας, του Ουζμπεκιστάν, της Μολδαβίας και της Αμπχαζίας, εξέτασε τα καθήκοντα των κομμάτων για τη δημιουργία ενόψει των προεδρικών εκλογών συνασπισμού των λαϊκοπατριωτικών δυνάμεων και για την ενοποίηση των κομμουνιστικών κομμάτων της Ρωσίας. Το Πολιτικό Συμβούλιο υποστήριξε την απόφαση της Ολομέλειας του Γενάρη 1996 του ΚΚΡΟ για την ανάδειξη ως υποψήφιου Προέδρου της Ρωσίας του προέδρου της ΚΕ του ΚΚΡΟ, Γκενάντι Ζιουγκάνοφ. Κατά ήταν μόνο ο Α γραμματέας της ΚΕ του ΚΕΚΡ, Βίκτορ Τιούλκιν, εξηγώντας ότι οι θέσεις της ηγεσίας του ΚΚΡΟ δεν είναι συνεπείς κομμουνιστικές, κλίνουν προς το σοσιαλρεφορμισμό και συμβιβασμό με το εμφανιζόμενο αστικό σύστημα. Στις 11 Φλεβάρη, σε σύσκεψη υπό την προεδρία του προέδρου του Συμβουλίου της ΕΚΚ - ΚΚΣ, Ολέγκ Σένιν, ανακοινώθηκε η δημιουργία του λαϊκοπατριωτικού συνασπισμού και η υποστήριξη του ενιαίου υποψήφιου Γκ. Ζιουγκάνοφ. Στη συνέχεια προσχώρησαν στο συνασπισμό άλλα 20 κόμματα και κινήματα, όπως το Αγροτικό Κόμμα Ρωσίας, η Πανενωσιακή Λενινιστική Κομμουνιστική Ενωση Νεολαίας, η Ενωση Ρωσικού Λαού, Ενωση Θυμάτων των Πολιτικών Διώξεων, το πανρωσικό κίνημα των μητέρων "Για κοινωνική Δικαιοσύνη" κ.ά. Στις 4 Μάρτη στην Κρατική Δούμα έγινε η τελετή υπογραφής της συμφωνίας για κοινή δράση προς υποστήριξη του ενιαίου υποψηφίου για το προεδρικό αξίωμα. Ο πρόεδρος της Εργαζόμενης Ρωσίας Β. Ανπίλοφ δεν υπέγραψε τη συμφωνία, αιτιολογώντας ότι ο Ζιουγκάνοφ δεν είναι σαφής σε ορισμένες θέσεις: απέναντι στη σοβιετική εξουσία, την παλλαϊκή ιδιοκτησία και την ανασύσταση της Σοβιετικής Ενωσης. Ακολούθησαν άλλες υπογραφές προσχώρησης στη συμφωνία και μέχρι τις προεδρικές εκλογές έφτασαν τα 300 κόμματα και κινήματα. Μετά τις εκλογές ο συνασπισμός των λαϊκοπατριωτικών δυνάμεων μετατράπηκε σε Λαϊκοπατριωτική Ενωση Ρωσίας (ΛΕΡ) μ' επικεφαλής των Ζιουγκάνοφ. Τα αριστερά κόμματα και η Παλλαϊκή Ενωση Ρωσίας του Σεργκέι Μπαμπούριν αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στη ΛΕΡ. Στις 10 Αυγούστου τα κόμματα, που απαρτίζουν τη ΛΕΡ, πρώτ' απ' όλα το ΚΚΡΟ, ψήφισαν στην Κρατική Δούμα την επικύρωση του Βίκτορ Τσερνομίρντιν, ουσιαστικά για την εφαρμοζόμενη πολιτική του σημερινού καθεστώτος. Ως αποτέλεσμα, έγινε η οριστική αποστασιοποίηση από το ΚΚΡΟ και τη ΛΠΕ των αριστερών κομμουνιστικών και των πατριωτικών κομμάτων που δε συμφωνούν με την πολιτική του συμβιβασμού με το καθεστώς.

Δεν απέφυγε τη διάσπαση και το ΚΕΚΡ, στην οποία πρωτοστάτησε ο γραμματέας της ΚΕ, Ανπίλοφ, διότι η Ολομέλεια του Γενάρη της ΚΕ του ΚΕΚΡ δεν υποστήριξε την υποψηφιότητά του ως Προέδρου της Ρωσίας. Το 5ο Συνέδριο του ΚΕΚΡ, που πραγματοποιήθηκε στις 20 - 21 Απρίλη 1996, εκτίμησε τις προσπάθειες αυτοπροβολής του Ανπίλοφ ως φιλόδοξες, ανυπόστατες, που προκαλούν ζημιά στην ενότητα και το κύρος του κόμματος. Υστερα απ' αυτό, ο Ανπίλοφ κήρυξε ανοιχτό πόλεμο κατά του κόμματος. Στις 21 Ιούλη η κοινή Ολομέλεια της ΚΕ και της ΚΕΕ του ΚΕΚΡ, αφού εξέτασε την κατάσταση στην Οργάνωση Μόσχας (ΟΜ) του κόμματος, έκρινε ότι η δραστηριότητα της κομματικής Επιτροπής Μόσχας (ΕΜ), μ' επικεφαλής τον Ανπίλοφ είναι ασυμβίβαστη με τις αποφάσεις των συνεδρίων και ολομελειών του κόμματος και επέβαλαν μομφή στον Ανπίλοφ και στ' άλλα μέλη της ΕΜ του κόμματος. Στις 10 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε η συνδιάσκεψη της Οργάνωσης Μόσχας, η οποία χαρακτήρισε ως αντιμαρξιστική, αντικομματική και διασπαστική τη δράση του Ανπίλοφ και των οπαδών του και εξέλεξε νέα ΕΜ με Α γραμματέα τον καθηγητή Αλεξέι Σεργκέγεφ. Ο Ανπίλοφ διοργάνωσε συνδιάσκεψη των οπαδών του στην οποία ανακοίνωσε τη δημιουργία δικού του κόμματος με τίτλο ΚΕΚΡ (μπ). Η Ολομέλεια του Σεπτέμβρη της ΚΕ του ΚΕΚΡ διέγραψε από το κόμμα τον Ανπίλοφ. Το Νοέμβρη ο Ανπίλοφ μετονόμασε το κόμμα του, που αποτελείται βασικά από τους οπαδούς στη Μόσχα, σε Κομμουνιστικό Κόμμα της Πατρίδας των Σοβιέτ, ξεκινώντας ταυτόχρονα πόλεμο κατά της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ.

Στο μεταξύ, η "πίεση" ενάντια στην ΕΚΚ - ΚΚΣΕ εντείνεται και από μέρους της ηγεσίας του ΚΚΡΟ, η οποία προσπαθεί να δημιουργήσει μια παράλληλη με την ΕΚΚ - ΚΚΣΕ δομή, τύπου γνωμοδοτικού ή συντονιστικού συμβουλίου. Στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ στις 3 - 4 Αυγούστου ο Α γραμματέας της ΚΕ του ΚΚ Αρμενίας, Σεργκέι Μπανταλιάν, πρότεινε να δημιουργηθεί μια "αρμενική - σλαβική" ένωση κομμουνιστικών κομμάτων, η οποία θα απαρτίζεται από τα ΚΚ Ουκρανίας, Λευκορωσίας, Αρμενίας και ΚΚΡΟ. Τα πρώτα τρία κόμματα αποτελούν το στήριγμα της ηγεσίας του ΚΚΡΟ στην πάλη της κατά της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ. Η Ολομέλεια απέρριψε αποφασιστικά τις απόπειρες δημιουργίας ενώσεων με βάση τα εθνικά χαρακτηριστικά και, μάλιστα, σε βάρος της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ, που ιδρύθηκε στο 19ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ το Μάρτη 1993 και άντεξε στη δοκιμασία του χρόνου.

Σοβαρή εσωκομματική πάλη ξέσπασε και στο ΚΚΡΟ, όπου η ριζοσπαστική μερίδα των κομμουνιστών δε δέχεται τη συμβιβαστική οπορτουνιστική γραμμή της ηγεσίας και την τακτική της σύμπραξης με τη σημερινή εξουσία. Στις 15 Δεκέμβρη η πλειοψηφία της ΚΟ του ΚΚΡΟ ψήφισε υπέρ του κυβερνητικού προϋπολογισμού για το 1997, υποστηρίζοντας στην ουσία την πολιτική Γιέλτσιν - Τσερνομίρντιν.

Οι προσπάθειες για τη δημιουργία ενιαίου κομμουνιστικού κόμματος δε στέφθηκαν μ' επιτυχία.

Από τις αρχές του χρόνου, με ορισμένες διακοπές για συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός, και μέχρι τέλη Αυγούστου, συνεχίστηκαν οι συγκρούσεις στην Τσετσενία. Οι Τσετσένοι αυτονομιστές διενεργούν επιθέσεις σε διάφορες περιοχές της Τσετσενίας. Στις αρχές Γενάρη μια ομάδα 250 αυτονομιστών μ' επικεφαλής τον Σαλμάν Ραντούγεφ (γαμπρός του Τζοχάρ Ντουντάγιεφ) διενεργεί τρομοκρατική επίθεση στην πόλη Κιζλιάρ του γειτονικού Νταγκεστάν και κατέλαβε το νοσοκομείο της πόλης, παίρνοντας 3.000 ομήρους. Κατά την επίθεση σκοτώθηκαν 7 αστυνομικοί και 12 κάτοικοι. Τραυματίστηκαν 12 αστυνομικοί. Αφού πήραν 160 ομήρους κι έθεσαν ως όρο για την απελευθέρωσή τους την υποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Τσετσενία, οι Τσετσένοι πήγαν στο χωριό Περβομάισκογε. Παρ' όλες τις προσπάθειες των ρωσικών δυνάμεων να συλλάβουν την ομάδα του Ραντούγεφ (περικύκλωση, βομβαρδισμοί), αυτή κατάφερε να ξεφύγει και να περάσει στην Τσετσενία. Ενώ οι ρωσικές αρχές θεωρούσαν τελειωμένη την υπόθεση της Τσετσενίας, στις 14 Μάρτη οι ντουνταγιεφικοί κάνουν ξαφνική έφοδο στην πρωτεύουσα Γκρόζνι. Στις 23 Απρίλη ο Ντουντάγιεφ σκοτώθηκε στο χωριό Γκέχι Τσου (35 χλμ. από το Γκρόζνι) μετά από βομβαρδισμό των ομοσπονδιακών δυνάμεων. Αναλαμβάνει την ηγεσία των Τσετσένων αυτονομιστών ο Ζελιμχάν Γιανταρμπίγεφ. Στις 6 Αυγούστου οι Τσετσένοι πραγματοποιούν νέα έφοδο στο Γκρόζνι. Ο τότε γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, Αλεξάντρ Λέμπεντ, άρχισε διαπραγματεύσεις με τον αρχηγό του επιτελείου των Τσετσένων αυτονομιστών, Ασλάν Μασχάντοφ, και στις 31 Αυγούστου υπέγραψαν συμφωνία εκεχειρίας, η οποία προέβλεπε τον αφοπλισμό των Τσετσένων μαχητών και την αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων. Η αντιπολίτευση επέκρινε δριμύτατα αυτή τη συμφωνία. Την εξουσία στην Τσετσενία αναλαμβάνουν οι αυτονομιστές και διώχνουν από παντού τους οπαδούς της κυβέρνησης του Ντοκού Ζαβκάγεφ. Στις 23 Νοέμβρη ο Γιέλτσιν εξέδωσε διάταγμα για την οριστική αποχώρηση των ομοσπονδιακών δυνάμεων από την Τσετσενία, ενώ ο πρωθυπουργός, Βίκτορ Τσερνομίρντιν, υπέγραψε στη Μόσχα τη σχετική συμφωνία με τον νέο πρωθυπουργό της Τσετσενίας, Ασλάν Μασχάντοφ. Η μέρα αυτή θεωρήθηκε από την αντιπολίτευση μέρα ντροπής, διότι επικύρωσε ουσιαστικά τον αποχωρισμό της Τσετσενίας από τη Ρωσική Ομοσπονδία.

Ναντιέζντα ΓΚΑΡΙΦΟΥΛΙΝΑ

Βασίλης ΖΟΥΝΗΣ

Βλαντίμιρ ΜΑΣΙΝ

Αφγανιστάν

Ο Αλλάχ και οι πετρελαιαγωγοί

Για την ορεινή χώρα του Αφγανιστάν, το 1996 υπήρξε η χρονιά μιας δραματικής ανατροπής, η οποία όμως δε συνέτεινε ακριβώς - ή, για την ακρίβεια, δε συνέτεινε καθόλου - στον τερματισμό της εμφύλιας σύρραξης η οποία ταλανίζει τη χώρα, εδώ και χρόνια. Η ανατροπή ήρθε από μια ομάδα φανατικών πιστών του Ισλάμ, του είδους που αφθονεί σε αυτήν την παραδοσιακά χωρισμένη σε φατρίες και ομάδες πιστών χώρα. Αλλά η συγκεκριμένη ομάδα ήταν διαφορετική. Οι Ταλιμπάν (η λέξη σημαίνει αναζητητές, ή φοιτητές) δεν είναι μυστικό ότι χρηματοδοτήθηκαν, εξ αντανακλάσεως, με αμερικανικής προέλευσης κεφάλαια και όπλα (μέσω Πακιστάν) και, εν πολλοίς, η παρουσία τους στην Καμπούλ και η εξουσία τους επί των δύο τρίτων του Αφγανιστάν σχεδόν εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα.

Ο Σεπτέμβριος ήταν, αναμφίβολα, ο μήνας που έκανε τους Ταλιμπάν γνωστούς σε ολόκληρο τον κόσμο: με μια απίστευτη σε ταχύτητα και εύρος προέλαση κατέλαβαν την Τζαλαλμπάντ από τις κυβερνητικές δυνάμεις, αμέσως μετά την επαρχία Κουνάρ και, την 27η Σεπτεμβρίου, στο επιστέγασμα των μέχρι στιγμής στρατιωτικών τους επιτυχιών, κατέλαβαν την πρωτεύουσα, Καμπούλ, αναγκάζοντας την κυβέρνηση Ραμπανί - Χεκματιάρ να τραπεί σε φυγή. Ο άλλοτε κομμουνιστής ηγέτης Νατζιμπουλάχ και ο αδελφός του, δεν υπήρξαν τόσο τυχεροί: σε μια επίδειξη στρατιωτικής ισχύος, σκληρότητας, και "άγνοιας κινδύνου", οι Ταλιμπάν εισέβαλαν στα γραφεία του ΟΗΕ, τους απήγαγαν, τους σκότωσαν και τους κρέμασαν σε κοινή θέα.

Η κυβέρνηση που εγκατέστησαν στην Καμπούλ οι Ταλιμπάν, υπό τον μονόφθαλμο Μουλά Μοχάμεντ Ομάρ (ανδρώθηκε στον πόλεμο των Μουτζαχεντίν εναντίον των Σοβιετικών, επίσης χρηματοδοτηθέντα από τις ΗΠΑ) προέταξε ως στόχο της "την εφαρμογή της θέλησης του Θεού", όπως είπε ο υπουργός Παιδείας. Εφήρμοσαν τη δική τους εκδοχή του ισλαμικού νόμου (σαρία), με ιδιαίτερα σκληρό τρόπο: υποχρέωσαν εργαζόμενες γυναίκες να παραμείνουν έγκλειστες στα σπίτια τους, να φορέσουν φερετζέ, έκλεισαν τα μεικτά σχολεία, υποχρέωσαν όλους τους Αφγανούς να αφήσουν γενειάδα, κατέστρεψαν τηλεοράσεις, επέβαλαν αυστηρότατες ποινές για παραβάσεις του νόμου. Η άμετρη σκληρότητα την οποία επέδειξαν προκάλεσε αντιδράσεις, ακόμη και από πλευράς της "ισλαμικής" Τεχεράνης: "δυσφημούν το Ισλάμ" δήλωσε εκπρόσωπος του Ιράν.

Οι Ταλιμπάν είχαν μερικές ακόμη στρατιωτικές επιτυχίες στη συνέχεια, καταλαμβάνοντας την πόλη Σαρικάρ και προελαύνοντας στην κοιλάδα Παντσίρ. Σε πολιτικό επίπεδο, ζήτησαν από τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει την κυβέρνησή τους ως "νόμιμη", με αντάλλαγμα να μην παρέμβουν στα εσωτερικά άλλων χωρών - αλλά, φυσικά, καμία κυβέρνηση δεν το έπραξε.

Προ του κινδύνου να απωλέσουν πλήρως τον έλεγχο των δρωμένων στη χώρα, οι αντίπαλες των Ταλιμπάν δυνάμεις συνασπίσθηκαν εναντίον τους. Οι δυνάμεις των - οψίμως - συμμάχων, του πιστού στον Ραμπανί (οι "κακές γλώσσες" λένε ότι ο Ραμπανί είναι πιστός σε αυτόν... ) στρατηγού Μασούντ και του Ουζμπέκου πολέμαρχου Ντόστουμ, κατέφεραν ένα σημαντικό χτύπημα στους Ταλιμπάν την 10η Οκτωβρίου, ενώ αργότερα συνέλαβαν τον υπουργό Αμυνάς του Μουλά Ομάρ.

Παρά το ότι οι πιστές στην ανατραπείσα κυβέρνηση Ραμπανί δυνάμεις συνέχισαν τα χτυπήματα κατά των Ταλιμπάν, καταλαμβάνοντας την 18η Οκτωβρίου την αεροπορική βάση του Μπαγκράμ, οι "Φοιτητές" παγιώθηκαν στην εξουσία.

Οι ΗΠΑ πρότειναν τον Οκτώβριο απαγόρευση της πώλησης όπλων στις εμπόλεμες πλευρές της χώρας, αλλά το αίτημα έμεινε εκκρεμές - αφού μάλιστα οι ΗΠΑ υπήρξαν επί μακρόν τροφοδότης των Ταλιμπάν. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Μπούτρος Γκάλι, απέκλεισε, το ίδιο διάστημα, το ενδεχόμενο αποστολής κυανοκράνων στην περιοχή. Κάποιες προσπάθειες για ειρήνευση συνάντησαν πλήρη αποτυχία την 23η Οκτωβρίου, καθώς οι Ταλιμπάν απέρριψαν τους όρους των κυβερνητικών απαιτώντας ανταλλαγή αιχμαλώτων. Οι εχθροπραξίες ξανάρχισαν, με τις κυβερνητικές δυνάμεις να χτυπούν την πρωτεύουσα Καμπούλ, χωρίς να επιχειρούν να την καταλάβουν, ενώ οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την επαρχία Μπαντγίς. Αλλη μια ειρηνευτική προσπάθεια, στα μέσα Νοεμβρίου, από τον Αμερικανό απεσταλμένο Νόρμπερτ Χολ, απέτυχε.

Παρά τις μεγαλοστομίες του ΟΗΕ για το δράμα των προσφύγων λόγω των εχθροπραξιών (η Υπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες τους όρισε σε περίπου 40 έως 50 χιλιάδες) ουδεμία πρωτοβουλία αναλήφθηκε, κυρίως επειδή η ηγεσία των Ταλιμπάν δεν είναι με οποιοδήποτε τρόπο "ελέγξιμη" από κάποιον διεθνή παράγοντα.

Πάντως, οι Ταλιμπάν βρέθηκαν, και φυσικά βρίσκονται και θα βρίσκονται και το ερχόμενο έτος, στο επίκεντρο ενός γεωπολιτικού και γεωοικονομικού "σκακιού" με αντικείμενο τα πετρέλαια της Υπερκαυκασίας, αλλά και άλλων χωρών της ευρύτερης περιοχής. Και αυτό επειδή ήδη βρίσκεται υπό κατασκευήν ένας αγωγός ο οποίος θα επιτρέπει ταχύτατη διαμετακομιδή του πετρελαίου από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, και επίσης από τη Σαουδική Αραβία, στις ασιατικές αγορές - οι οποίες εκτιμάται ότι θα έχουν μοιραία, λόγω της οικονομικής τους ανάπτυξης, τη μεγαλύτερη ζήτηση σε προϊόντα πετρελαίου τον ερχόμενο αιώνα. Εξ ου και το εντονότατο ενδιαφέρον όλων των χωρών της περιφέρειας, αλλά και των ΗΠΑ, και ασφαλώς της Ρωσίας, για τα όσα συμβαίνουν στην Καμπούλ. Δεν είναι τυχαίο ότι, παρά το ότι η Ουάσιγκτον δεν έχει αναγνωρίσει την κυβέρνηση των Ταλιμπάν, μεγάλη αμερικανική πετρελαϊκή εταιρία, επικεφαλής κοινοπραξίας η οποία διεκδικεί το έργο της κατασκευής του αγωγού, υπέβαλε, στα τέλη Νοεμβρίου, προσφορά, κατευθείαν στο αρχηγείο των - "κακών Ισλαμιστών", κατά τα άλλα - Ταλιμπάν...

-

Ρώσος στρατιώτης επιστρέφει από την Τσετσενία

Συγκέντρωση εργαζομένων στην Κόκκινη Πλατεία