Η δοκιμή του πυραύλου εδάφους εδάφους μέσου βεληνεκούς (1.450 χλμ.), που πραγματοποίησε το Πακιστάν την περασμένη Δευτέρα, είναι ίσως η πιο επικίνδυνη εξέλιξη στις διμερείς της σχέσεις με την Ινδία, μετά την πυρηνική δοκιμή της δεύτερης, το 1974: αναλυτές επισείουν τον κίνδυνο έναρξης μιας κούρσας πυρηνικών εξοπλισμών στη Νότια Ασία, που θα μπορούσε να τινάξει όχι μόνο την οικονομία της περιοχής, αλλά και την ίδια την περιοχή στον αέρα. Πρόθυμος διαμεσολαβητής για την αποκλιμάκωση της κρίσης δηλώνει, φυσικά, η Ουάσιγκτον...

Οι εμπνευστές της απόφασης του Ισλαμαμπάντ να προχωρήσει στην πυραυλική δοκιμή είχαν, όπως φαίνεται, δύο στόχους: έναν άμεσο, στο επίπεδο του συμβολισμού, και έναν βραχυπρόθεσμο, πολύ περισσότερο ουσιαστικό. Ο συμβολικός στόχος συνίστατο στην επίδειξη ισχύος προς τη νέα ινδική κυβέρνηση του εθνικιστικού - ινδουιστικού κόμματος Μπαρατίγια Τζανάτα (BJP), το οποίο καθ' όλη τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας τόνιζε ότι θα προκρίνει τη δημιουργία πυρηνικού οπλοστασίου (1). Ο ουσιαστικός στόχος, έτσι όπως τον ανέλυσε ο πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ναουάζ Σαρίφ, είναι η προώθηση μιας εντελώς νέας πολιτικής: της στήριξης της προόδου της χώρας στη στρατιωτική της ισχύ. Κατά το ρεπορτάζ ενός έκπληκτου Πακιστανού δημοσιογράφου, ο Σαρίφ "αντέστρεψε το αξίωμα ότι η αμυντική ικανότητα μιας χώρας εξαρτάται από την οικονομική της ισχύ και είπε ότι μια ισχυρή οικονομία μπορεί να υφίσταται μόνο αν υπάρχει ισχυρή άμυνα" (2).

Οσον αφορά στον πρώτο διαφαινόμενο στόχο, υπήρξαν τα αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα. Το ινδικό υπουργείο Αμυνας, σε οξύτατες, καθόλου διπλωματικές διατυπώσεις, αποκρίθηκε ότι οι δικοί του πύραυλοι μπορούν να φτάσουν "οπουδήποτε στο Πακιστάν", ότι η Ινδία "είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει οτιδήποτε το Πακιστάν σχεδιάζει να κάνει" και "οποιαδήποτε απειλή προς την εθνική της ασφάλεια" (3). Και το παραδοσιακά "φιλικό" προς το Ισλαμαμπάντ αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε την ίδια μέρα, με τρόπο που πρόδιδε, το λιγότερο, ενόχληση: ο εκπρόσωπός του, Τζέιμς Φόλεϊ, δήλωσε ότι "οι ΗΠΑ εκφράζουν τη λύπη τους για τη δοκιμή (...η οποία) μπορεί να προκαλέσει αποσταθεροποίηση (...) και στις δύο χώρες" (4).

Οσον αφορά στο δεύτερο στόχο, αποτελεί αίνιγμα ο τρόπος με τον οποίο ο Σαρίφ σκοπεύει να μετατρέψει το Πακιστάν σε στρατιωτική (διάβαζε: πυρηνική) υπερδύναμη της Ασίας. Μέχρι σήμερα, ο μόνος τρόπος για τις ασιατικές χώρες να αναδειχτούν ήταν η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη, με ταυτόχρονη υποβάθμιση των αμυντικών τους δαπανών λόγω της "ομπρέλας των ΗΠΑ" (παραδείγματα του μοντέλου, οι "ασιατικές τίγρεις": Ιαπωνία, Νότια Κορέα κλπ.). Ο Σαρίφ, όπως υπονόησε κατά τη διάρκεια ομιλιών του, σκοπεύει να κάνει το αντίθετο. Να προσελκύσει διεθνή χρηματική υποστήριξη κατ' αρχάς για τη στρατιωτική ενδυνάμωση της χώρας του, και κατόπιν για κάθε τι άλλο.

Από πού όμως θα μπορούσε να προέλθει η εισροή των αναγκαίων κεφαλαίων; Από τις ΗΠΑ, αδύνατον, αφού εδώ και χρόνια αντιτίθενται στη δημιουργία πυρηνικού οπλοστασίου τόσο στο Πακιστάν όσο και στην Ινδία. Η δήλωση του Σαρίφ ότι "το Πακιστάν μπορεί να σταθεί μόνο του, χωρίς εξωτερικές εξαρτήσεις", εκτιμούν αναλυτές, οδηγεί σε μια πολύ "ανησυχητική" υπόθεση: ότι το Ισλαμαμπάντ θα αποφασίσει να βγει στη διεθνή αγορά αναζητώντας συνεταίρους, οι οποίοι θα του παρέχουν κεφάλαια που θα ανταλλάσσουν με πυρηνική τεχνολογία... (5).

Η κρίση της τελευταίας βδομάδας προκαλεί - όπως είναι λογικό - ανησυχία στους δυτικούς πολιτικούς παρατηρητές, αφού η επανάληψη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας (που είχαν αρχίσει ο Σαρίφ με τον πρώην Ινδό πρωθυπουργό Γκιουράλ, το Σεπτέμβρη του 1997 στις ΗΠΑ), για για "συνολική" συμφωνία ειρηνικής επίλυσης των διμερών διαφορών τους, μοιάζει να απομακρύνεται. Πολύ περισσότερο αφού η κίνηση του Πακιστάν είναι πιθανό να προκαλέσει άμεση κλιμάκωση από την Ινδία. Δεν είναι οι "σκληροπυρηνικοί" εθνικιστές του κυβερνώντος κόμματος Μπαρατίγια Τζανάτα, που επιμένουν για την αναγκαιότητα απόκτησης πυρηνικού οπλοστασίου πλέον, αλλά οι ως πρότινος πιο "μετριοπαθείς" Ινδοί αναλυτές... (6).

Αν κλιμακωθεί η κούρσα απόκτησης πυρηνικών όπλων από τις δύο χώρες, είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η Νότια Ασία θα γίνει μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές του κόσμου. Με το ζήτημα του Κασμίρ, μιας περιοχής για την οποία Πακιστάν και Ινδία ήρθαν σε ένοπλη σύγκρουση τρεις φορές μετά την ανεξαρτησία τους (1947 - '48, 1965, 1971) να παραμένει άλυτο και αφορμές, όπως μερικές πρόσφατες βομβιστικές επιθέσεις με νεκρούς, να προσφέρονται κάθε τόσο, η πιθανότητα πυρηνικού πολέμου θα καταστεί πιο απειλητική από ποτέ (7). Ακριβώς αυτό "τρέχουν να προλάβουν" οι Αμερικανοί: την ερχόμενη βδομάδα, ο Μπιλ Ρίτσαρντσον, πρέσβης των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Εθνη, και ο Καρλ Ιντερφερθ, υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ αρμόδιος για τη Νότια Ασία, καταφτάνουν σε Νέο Δελχί και Ισλαμαμπάντ.

Οι δύο διπλωμάτες εξ αντικειμένου θα είναι επιφορτισμένοι με μια απλή αποστολή: να ηρεμήσουν την τεταμένη κατάσταση, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο πίεσης - τις υποσχέσεις γενναίων δανείων, ή την απειλή ακύρωσης οποιασδήποτε χρηματικής βοήθειας από διεθνείς οργανισμούς, όπως, π.χ., το ΔΝΤ.

Αν επιτύχουν - έστω και μερικώς - θα ακολουθήσει μια ακόμη καλύτερη ευκαιρία για την εδραίωση μιας αμερικανικής "διαμεσολαβητικής προσπάθειας": το προγραμματισμένο ταξίδι του Προέδρου, Μπιλ Κλίντον, στην περιοχή, το ερχόμενο φθινόπωρο (8). Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού αυτού, αν επιτευχθεί η αποτροπή του κινδύνου, μπορεί να ακολουθήσουν πολλές, οπωσδήποτε καλοδεχούμενες στις ΗΠΑ, οικονομικές συμφωνίες - μετά τη γεωπολιτική, η γεωοικονομία...

Προς το παρόν, βέβαια, οποιεσδήποτε ονειροπολήσεις περί... μοιρασμάτων των αναδυόμενων αγορών είναι εκτός τόπου και χρόνου. Οι κινήσεις στο σκληρό ινδο-πακιστανικό πόκερ μπορεί να είναι μπλόφες, αλλά ουδείς γνωρίζει.

Ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει τι εννοούσε ο Πακιστανός πρωθυπουργός, Ναουάζ Σαρίφ, όταν δε μιλούσε για "πυρηνικά όπλα" αλλά για "πυρηνικές δυνατότητες", στα μέσα της βδομάδας. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι το Ισλαμαμπάντ έχει πλέον ενεργό το - θρυλικό πριν μερικά χρόνια - μυστικό εργοστάσιο κατασκευής πυρηνικών όπλων (9). Ομοίως, ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει τι εννοούσε ο Ινδός πρωθυπουργός, Ατάλ Μπιχάρι Βάτζπαϊ, όταν έλεγε την ίδια μέρα μαζί με υπουργούς του ότι το ινδικό πυραυλικό πρόγραμμα μπορεί να ξεπεράσει αυτά της Κίνας ή (κρατηθείτε...) των ΗΠΑ! (10). Σύμφωνοι, όλα αυτά φυσικά ακούγονται από υπερβολικά ως εξωφρενικά - αλλά αν δεν είναι; Οι εμπλεκόμενοι βαδίζουν σε λεπτό στρώμα πάγου...

Ενδεικτικό του "μουδιάσματος" στην αμερικανική και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι το ότι προτιμήθηκε να κρατηθούν πολύ χαμηλά οι τόνοι όσον αφορά στην καταγγελθείσα από Ινδούς στρατιωτικούς "εμπλοκή" της Κίνας στο πυραυλικό πρόγραμμα του Πακιστάν.

Το ινδικό υπουργείο Αμυνας, μία μέρα μετά τη δοκιμή του πυραύλου του Πακιστάν, ξεσπάθωσε κατά του Πεκίνου. Με έγγραφή του ανακοίνωση προς τον Τύπο ανέφερε πως "είμαστε ενήμεροι της μόνιμης εξωτερικής βοήθειας προς το Πακιστάν στον τομέα αυτόν, κατά παράβαση των πολυμερών περιοριστικών συνθηκών εξαγωγών (πυρηνικής τεχνολογίας), που ισχύουν και τις ομόφωνες διακηρύξεις περιορισμού (πώλησης όπλων και σχετικών εφοδίων), που έχουν πραγματοποιηθεί" (11). Λίγο αργότερα την ίδια μέρα, ο Ινδός υπουργός Αμυνας, Τζορτζ Φερνάντες, έγινε πιο σαφής: "Ολοι γνωρίζουν ότι η Κίνα παρέχει πυραυλική τεχνολογία στο Πακιστάν", είπε (12).

Παλαιόθεν οι ΗΠΑ κατηγορούν το Πεκίνο όχι μόνο ότι παρέχει πυρηνικά όπλα στο Πακιστάν, αλλά και ότι βοηθά τη χώρα να αναπτύξει εργοστάσια παραγωγής πυρηνικών όπλων (13).

Αλλά ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Τζέιμς Φόλεϊ, ακόμη κι όταν δέχτηκε καταιγισμό ερωτήσεων από δημοσιογράφους, επέμεινε να επαναλαμβάνει ότι "δεν πιστεύουμε πως η Κίνα παρέσχε (τεχνολογία) σε αυτήν την περίπτωση", περιοριζόμενος να πει ότι "θα το ερευνήσουμε", σχεδόν ευθυγραμμιζόμενος με τον ομόλογό του στο Πεκίνο, Ζου Μπανγκτζάο, που αρνήθηκε οποιαδήποτε κινεζική εμπλοκή (14).

Η απόληξη της κρίσης παραμένει μέχρι στιγμής εντελώς απρόβλεπτη. Με δεδομένο ότι, σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, είναι αδύνατο να συμβεί αυτό που εκτιμούσε ο άλλοτε Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ, δηλαδή ότι "οι σχέσεις μεταξύ των βασικών εθνών της Ασίας χαρακτηρίζονται ακόμη από τα περισσότερα στοιχεία του ευρωπαϊκού συστήματος ισορροπίας δυνάμεων του 19ου αιώνα", άρα "οποιαδήποτε σημαντική αύξηση δύναμης ενός (...) θα προκαλέσει κάποιον αντισταθμιστικό ελιγμό από τα άλλα" (15), οι διπλωμάτες είναι αναγκασμένοι να λειτουργούν περίπου σαν μαθητευόμενοι μάγοι...

Μπ. Γ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1) Το υπουργείο Εξωτερικών του Πακιστάν είχε προειδοποιήσει ότι θα "άλλαζε την πολιτική περιορισμού των πυρηνικών όπλων" που ακολουθούσε (;), ήδη από τις προγραμματικές δηλώσεις της νέας ινδικής κυβέρνησης. Βλ. την εφημερίδα "Washington Post", "Pakistan, Wary of Neighbor, to Review Nuclear Policy", 20 Μάρτη 1998.

2) Στην εφημερίδα του Πακιστάν "The Nation", "Nawaz reverses standard axiom", 8 Απρίλη 1998.

3) Από την έκδοση του αμερικανικού τηλεοπτικού σταθμού CNN στο Internet, "India says ready to meet any threat from Pakistan", 7 Απρίλη 1998.

4) Ειδησεογραφικό πρακτορείο "Reuters", 6 Απρίλη 1998.

5) Εφημερίδα "The Nation", όπ. π.

6) Είναι ενδεικτική η διατύπωση κορυφαίας ινδικής οικονομικής εφημερίδας: "Οι φόβοι για την ασφάλεια Ινδικών πόλεων καταδεικνύουν ξεκάθαρα την ανάγκη εφαρμογής της πολιτικής παραγωγής και εγκατάστασης βαλλιστικών πυραύλων, κατά στρατιωτικούς ειδικούς", έγραψε. Βλ. "Economic Times", "Here's another one for Indo - Pak ties", 7 Απρίλη 1998.

7) Με το ενδεχόμενο ασχολήθηκε ο στρατηγός Κ. Σουντάρτζι, πρώην αρχηγός του Ινδικού Στρατιωτικού Επιτελείου, στο κεφάλαιο του βιβλίου του "Οι Τυφλοί του Ινδουστάν" (1996) με τίτλο "Ινδο-πακιστανικός Πυρηνικός Πόλεμος" (Blind Men of Hindustan; Indo - Pak Nuclear War). Για τον πυρηνικό ανταγωνισμό Ινδίας - Πακιστάν είναι ενδιαφέροντα - για συγκρίσεις - τα προ διετίας στοιχεία του Τζιμ Χάκετ, άλλοτε συμβούλου των κυβερνήσεων Νίξον και Ρίγκαν, που δημοσιεύονται στο Internet, στη διεύθυνση http: //www.cerc. wvu. edu/~~reuben/bmt. html/.

8) Την ιδέα της "εντονότερης αμερικανικής διαμεσολάβησης" πρότεινε... αλτρουιστικώς η "Washington Post", στο κύριο άρθρο της με τίτλο "A Party With a Nuclear Tinge", 2 Απρίλη 1998.

9) The Nation, οπ. π.

10) Αναφέρεται στην ινδική εφημερίδα "The Hindu", "Avoidable nuclear rhetoric", 7 Απρίλη 1998.

11) Στο CNN, οπ. π.

12) Στο ίδιο.

13) Δύο χρόνια πριν "αποκαλύπτονταν" οι πιέσεις μελών της κυβέρνησης Κλίντον προς το Πεκίνο για ένα "μυστικό εργοστάσιο παραγωγής πυραύλων μέσου βεληνεκούς" που βοηθούσε το Πακιστάν να δημιουργήσει. Βλ. την εφημερίδα "The New York Times", "U. S. Wary of Punishing China for Missile Help to Pakistan", 27 Αυγούστου 1996.

14) Ειδησεογραφικό πρακτορείο "Associated Press", 7 Απρίλη 1998.

15) Χένρι Κίσινγκερ, "Διπλωματία", "Νέα Σύνορα - Α. Α. Λιβάνη", 1995, σελ. 920.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

(Του ανταποκριτή μας ΧΡ. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ). -

Ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον βρισκόταν, μαζί με τη σύζυγό του, στο Ντακάρ της Ντακάρ της Σενεγάλης, όταν ο δικηγόρος του, Ρόμπερτ Μπένετ, του γνωστοποίησε τηλεφωνικά από την Ουάσιγκτον, ότι η ομοσπονδιακή δικαστής στην πόλη Λιτλ Ροκ της πολιτείας Αρκάνσας απέρριψε (1/4) την προσφυγή της Πόλα Τζόουνς, πολιτειακής υπαλλήλου στο Αρκάνσας, σύμφωνα με την οποία στις 8/5/91 ο Κλίντον, κυβερνήτης τότε του Αρκάνσας, την "παρενόχλησε σεξουαλικά" σε ένα ξενοδοχείο του Λιτλ Ροκ.

Οπως δήλωσε ο γραμματέας Τύπου του Λευκού Οίκου, Μάικλ Μακούρι, που συνόδευε τον Πρόεδρο, ο Κλίντον ξαφνιάστηκε τόσο πολύ από το απροσδόκητο αυτό νέο, που τον ρώτησε: Μήπως πρόκειται για "πρωταπριλιάτικο αστείο"; Και όταν βεβαιώθηκε πως ήταν αλήθεια, αποσύρθηκε στη σουίτα ενός ξενοδοχείου του Ντακάρ, φορώντας ένα κοντομάνικο φανελάκι, έχοντας ένα πούρο στο στόμα και μια κιθάρα στα χέρια, πανευτυχής, γιατί επιτέλους "δικαιώθηκε", όπως περίμενε όλα αυτά τα χρόνια, αν και εκκρεμούν αρκετές άλλες καταγγελίες εναντίον του για υποτιθέμενα ερωτικά σκάνδαλα.

Ο Κλίντον, όπως είναι γνωστό, πραγματοποίησε 12ήμερη (22/3 - 2/4) επίσκεψη σε 6 αφρικάνικες χώρες - Νότια Αφρική, Μποτσουάνα, Σενεγάλη, Ουγκάντα, Ρουάντα και Γκάνα - εν μέρει σαν αντιπερισπασμό σε όλον αυτόν το θόρυβο γύρω από την ηθική του υπόσταση. Ηταν ο πρώτος Αμερικανός Πρόεδρος, στα τελευταία 20 χρόνια, που επικοινώνησε προσωπικά με την αφρικανική ήπειρο.

Στις 5 από αυτές τις χώρες, ο Αμερικανός Πρόεδρος υποσχέθηκε κάποια μικρή οικονομική βοήθεια, αλλά στην Μποτσουάνα, σχετικά εύπορη χώρα, λόγω του τουρισμού της και της βιομηχανίας διαμαντιού, δεν πρόσφερε χρήμα, αλλά μόνο τον εαυτό του και την ανάγκη του να ξεκουραστεί. Σ' αυτήν, επιδόθηκε και σε κάποιο σαφάρι και απόλαυσε το θαυμάσιο τοπίο της, επιδείχνοντας, έτσι, το γενικότερο ενδιαφέρον του για το περιβάλλον.

Αλλά, ενώ ήταν τόσο φειδωλός στο θέμα της "βοήθειας", κυριολεκτικά αναλώθηκε σε δακρύβρεκτες εκφράσεις λύπης και μετάνοιας - έχοντας υπόψη, άλλωστε, την απήχηση που θα είχε αυτό στους μαύρους της χώρας του - για την αμερικανική συμμετοχή στη δουλεία, την ανοιχτή υποστήριξη των ΗΠΑ σε άτεγκτους Αφρικανούς δικτάτορες στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, την αμερικανική "παραμέληση και παραγνώριση" της Αφρικής, την καθυστερημένη αμερικανική παρέμβαση στη γενοκτονία της Ρουάντα το 1994, την αμερικανική "συνενοχή" στο βάρβαρο καθεστώς του απαρτχάιντ.

Για να γίνει "πειστικότερος" γι' αυτά τα αισθήματα "μεταμέλειας", στις 2/4 - τελευταία μέρα της παραμονής του στην Αφρική - έκαμε μια "συμβολική επίσκεψη", μαζί με τη σύζυγό του Χίλαρι και την ακολουθία τους, στο νησί Γκορέε, λίγο έξω από το Ντακάρ, που είχε χρησιμοποιηθεί σαν κύριο λιμάνι για το δουλεμπόριο, το οποίο κράτησε από το 1536 ως το 1848 και επίσημα καταργήθηκε πριν 150 χρόνια.

Υπενθυμίζεται ότι, στο λιμάνι αυτό, εκατομμύρια Αφρικανοί πέρασαν τις τελευταίες ώρες τους στη μαύρη ήπειρο, αλυσοδεμένοι στα τοιχώματα υπόγειων θαλαμίσκων, προτού αρχίσουν το φοβερό - και γι' πολλούς μοιραίο - ταξίδι τους προς το Νέο Κόσμο. Στο ίδιο μέρος υπήρχε και ένα "Οίκημα Δούλων" όπου εξετάζονταν οι μυς των ανδρών, μετριούνταν τα στήθη των γυναικών και ελέγχονταν τα δόντια των παιδιών. Κατόπιν, τρέφονταν για να φτάσουν στο ιδεώδες βάρος - 140 λίμπρες για τους άνδρες. Οσοι δεν ανταποκρίνονταν στις προδιαγραφές αυτές, ρίχνονταν στη θάλασσα για να τους καταβροχθίσουν οι καρχαρίες.

Μιλώντας στο λιμάνι αυτό, όπου υπάρχει και ένα αναμνηστικό μουσείο με το όνομα "Πύλη μη Επανόδου", ο Κλίντον είπε ότι πιστεύει, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, πως μια αναγέννηση εξαπλώνεται σ' αυτήν την ήπειρο. Και απηχώντας το "έχω ένα όνειρο" του δολοφονημένου μεγάλου αγωνιστή Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, απογόνου δούλων, αναφέρθηκε σε υψηλούς τόνους "στο κάλλος και την ευφυία, στην ενέργεια και στο πνεύμα", που είχε δει "στα αφρικανικά πρόσωπα της μελλοντικής Αφρικής".

Ωστόσο, η ακατάσχετη αυτή "απολογητική Οδύσσεια", όπως χαρακτηρίστηκε, δε στάθηκε ικανή να συγκαλύψει τις πραγματικές υπερατλαντικές επιδιώξεις.

Σε σχετική ανάλυσή του, ο απεσταλμένος των "Νιου Γιορκ Τάιμς", Ρ. Απλ, μετέδιδε (31/3) από την Γκαμπόρν της Μποτσουάνα, ότι ο Κλίντον δε ζήτησε ρητά συγνώμη από τους Αφρικανούς για τη δουλεία, όπως θα ήθελαν ορισμένοι Αφροαμερικανοί. Και πρόσθετε ότι ο Πρόεδρος θεωρεί απαραίτητες κάποιες πολιτικές και οικονομικές αλλαγές σ' αυτήν την ήπειρο, ώστε να συμβάλουν στην αύξηση του αμερικανικού εμπορίου και των επενδύσεων.

Εγινε, όμως, καθαρό ότι αρκετές αφρικανικές χώρες δε δέχονται πλέον να παίζουν το ρολό του υποτακτικού. Ο Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Νέλσον Μαντέλα, για παράδειγμα, που επί 27 ολόκληρα χρόνια ήταν πολιτικός κρατούμενος, σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Κλίντον (28/3), έπειτα από συνάντησή τους, δήλωσε ευθέως πως η χώρα του αρνείται να ακολουθήσει την αμερικανική τακτική απομόνωσης χωρών, όπως η Κούβα, η Λιβύη και το Ιράν. Τόνισε, επίσης, ότι οι ΗΠΑ, που για χρόνια κράτησαν μια στάση "εποικοδομητικής δέσμευσης" έναντι του λευκού ρατσιστικού καθεστώτος της χώρας του, "στην πραγματικότητα βοηθούσαν τους εχθρούς μας".

Παράλληλα, ο Μαντέλα στηλίτευσε τη νομοθεσία που προωθεί στο Κογκρέσο ο Κλίντον για την ανάπτυξη του εμπορίου με την Αφρική.

Επικριτικά σχόλια διατυπώνονται και στις ίδιες τις ΗΠΑ. Με άρθρο του στους "Νιου Γιορκ Τάιμς" (2/4), ο Ουίλιαμ Ζαρτμαν, διευθυντής της σχολής Αφρικανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς, τονίζει μεταξύ άλλων: "Οι συγνώμες του είδους που εξέφρασε ο Πρόεδρος Κλίντον, κατά την περιοδεία του στην Αφρική, έχουν μικρή αξία, αν προσφέρονται απλά σαν λύπη για το παρελθόν. Οι ομολογίες παλιών αμαρτημάτων παράλειψης και διάπραξης αποχτούν πραγματικό νόημα, όταν συνδυάζονται με υποσχέσεις αλλαγής για το μέλλον. Το συμπέρασμα πρέπει να είναι ότι όλοι μας πήραμε τα μαθήματά μας, δεν πρόκειται ποτέ να ξανασυμβεί".

Ανάλογο άρθρο του ανταποκριτή της στο Λονδίνο, Ουίλιαμ Πομερόι, δημοσίευσε (4/4) και η εφημερίδα "Πιπλς Ουίκλι Ουόρλντ", όργανο του ΚΚ ΗΠΑ, με τον τίτλο "Το Σύνδρομο της Συγνώμης". Το κυριότερο σημείο του έχει ως εξής:

"Ο μόνος σκοπός της επίσκεψης του Κλίντον ήταν η προώθηση των αμερικανικών επενδύσεων στην Αφρική, να πετύχει την κυριαρχία των ΗΠΑ σε μια αγορά 700 εκατομμυρίων πιθανών πελατών για αμερικανικά προϊόντα.

Το να χρησιμοποιηθεί μια συγνώμη για δουλεία του παρελθόντος σαν ένα μέσο εισαγωγής μια νέας μορφής δουλείας, είναι κάθε άλλο παρά πρόοδος".

Αυτή η θέση επιβεβαιώνεται πανηγυρικά και από ένα άλλο άρθρο του απεσταλμένου των "Νιου Γιορκ Τάιμς", Ρ. Απλ, τον οποίο αναφέραμε και πιο πάνω, από το Κέιπ Τάουν. Δημοσιεύτηκε (27/3) με τον βαρύγδουπο τίτλο "Περιοδεία με τον Κλίντον: Μπίζνες, Μπίζνες, Μπίζνες". Εγραφε, λοιπόν, ότι ο Κλίντον συνοδευόταν από ένα πλήθος 800 ατόμων, που γέμισαν δύο αεροπλάνα, εκτός από το προεδρικό "Αιρ Φορς Ουαν". Σ' αυτά περιλαμβάνονταν ειδικοί ασφαλείας, διπλωμάτες, βοηθοί του Προέδρου, δημοσιογράφοι και τεχνικοί (περίπου 250, ανάμεσά τους 58 μόνο από το κανάλι "Φοξ Νιους"), 16 μέλη του Κογκρέσου, 10 γιατροί, 3 μέλη της κυβέρνησης, επιχειρηματίες, εργατικά στελέχη, δήμαρχοι, ιερείς, κλπ. Τον Πρόεδρο συνόδευαν και μαύροι από το προσωπικό του Λευκού Οίκου - όχι απλώς για το θεαθήναι, δεδομένου, άλλωστε, ότι η πολυάνθρωπη αυτή αποστολή πήγαινε στη μαύρη ήπειρο...

Αριστερά, ο Ινδός πρωθυπουργός Αταλ Μπίχαρι Βάτζπαϊ

"Οι συγνώμες του είδους που εξέφρασε ο Πρόεδρος Κλίντον κατά την περιοδεία του στην Αφρική, έχουν μικρή αξία, αν προσφέρονται απλώς σαν λύπη για το παρελθόν. Οι ομολογίες παλιών αμαρτημάτων, παράλειψης και διάπραξης, αποχτούν πραγματικό νόημα όταν συνδυάζονται με υποσχέσεις αλλαγής για το μέλλον..."

Ο Μπ. Κλίντον με τον Ν. Μαντέλα

Ο πακιστανικός πυρηνικός πύραυλος εδάφους - εδάφους, που δοκιμάστηκε την περασμένη βδομάδα

Η κρίση της τελευταίας βδομάδας προκαλεί ανησυχία στους Δυτικούς πολιτικούς παρατηρητές, αφού η επανάληψη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας (που είχαν αρχίσει ο Σαρίφ με τον πρώην Ινδό πρωθυπουργό Γκιουράλ, το Σεπτέμβρη του 1997, στις ΗΠΑ), για για "συνολική" συμφωνία ειρηνικής επίλυσης των διμερών διαφορών τους, μοιάζει να απομακρύνεται