Στις 20 Απρίλη συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας (Κομμουνιστές), όπως ήταν η αρχική ονομασία του Κομμουνιστικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας (ΚΚΓ).

Στις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο Βελιγράδι για τα 100χρονα από την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας, οι οποίες άρχισαν στις 19/4 με οργανωτή το Συντονιστικό των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων της πρώην Γιουγκοσλαβίας και ολοκληρώνονται στις 20/4 με οργανωτή το Νέο Κομμουνιστικό Κόμμα Γιουγκοσλαβίας, το ΚΚΕ εκπροσωπεί ο Ελισαίος Βαγενάς, μέλος της ΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ.

Πριν από την ίδρυση του ΚΚΓ, επαναστάτες σοσιαλιστές, όπως ο Ντιμίτρις Τούτσοβιτς, είχαν πρωτοστατήσει στην αντιιμπεριαλιστική - αντιπολεμική δράση, ενάντια στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ λίγο αργότερα, όταν οι Γιουγκοσλάβοι στρατιώτες στάλθηκαν να καταστείλουν την Οκτωβριανή Επανάσταση, 35.000 από αυτούς πέρασαν με το μέρος της Επανάστασης και του Κόκκινου Στρατού. Πολλοί Γιουγκοσλάβοι έμειναν στην Ιστορία ως ήρωες της Σοβιετικής Ενωσης. Πολλοί από αυτούς, μόλις επέστρεψαν στην πατρίδα τους, συνέβαλαν ενεργά στη δημιουργία ενός επαναστατικού εργατικού κόμματος, που ιδρύθηκε χάρη στην ακτινοβολία της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Την περίοδο ίδρυσης του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων τον Δεκέμβρη του 1918, οι επικεφαλής των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων της Σερβίας και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης πρότειναν μια πρωτοβουλία για να ενώσουν τις οργανώσεις των εργατών στη νέα χώρα. Το συνέδριο των ενωμένων σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων και οργανώσεων, που έγινε στο Βελιγράδι από τις 20 έως τις 23 Απρίλη 1919, αποφάσισε τη δημιουργία του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας (Κομμουνιστών). Το ΣΕΚ(Κ) ανακήρυξε ως στόχους του την επανάσταση και τη δικτατορία του προλεταριάτου, καθώς και την προσχώρηση στην Κομμουνιστική Διεθνή.

Το ΚΚΓ ανέπτυξε από την ίδρυσή του σημαντικούς δεσμούς με την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, πρωτοστάτησε στη συγκρότηση του συνδικαλιστικού κινήματος. Στις δημοτικές εκλογές του Μάη και Αυγούστου του 1920, το Κόμμα νίκησε στις εκλογές σε πολλούς δήμους σε πόλεις όπως το Βελιγράδι, το Ζάγκρεμπ, το Οσιτζεκ, τα Σκόπια, η Νις κ.λπ. Στις εκλογές για τη Συντακτική Εθνοσυνέλευση, τον Νοέμβρη του 1920, κέρδισε 59 έδρες και ήρθε τρίτο σύμφωνα με τον αριθμό των βουλευτών στην Εθνοσυνέλευση. Πολύ σύντομα, όμως, γνώρισε και την καταστολή της αντίδρασης και ήδη τον Δεκέμβρη του 1920 τέθηκε εκτός νόμου. Η οργάνωση απεργιών και διαδηλώσεων απαγορεύτηκε, όλες οι μετωπικές οργανώσεις του Κόμματος ανακηρύχτηκαν παράνομες, άρχισαν οι μαζικές συλλήψεις, χιλιάδες κομμουνιστές καταδιώχτηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και σκοτώθηκαν, το ΚΚΓ υπέστη ισχυρό πλήγμα.

Αυτό δεν το εμπόδισε να διοργανώσει τη μεγαλειώδη αντιφασιστική αντίσταση. Το αντάρτικο κίνημα στη Γιουγκοσλαβία, υπό την καθοδήγηση του ΚΚΓ, ήταν το μεγαλύτερο στην κατεχόμενη Ευρώπη, με 300.000 μαχητές (το 1943) και δέχτηκε μεγάλη βοήθεια από τον Κόκκινο Στρατό, καταφέρνοντας να αποκτήσει τον έλεγχο της χώρας.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, πάνω από 1,2 εκατομμύρια Γιουγκοσλάβοι σκοτώθηκαν, μεταξύ αυτών ένας μεγάλος αριθμός από τα καλύτερα στελέχη του Κόμματος, παλιοί κομμουνιστές, που έζησαν την περίοδο κατά την οποία το Κόμμα ήταν αναγκασμένο να λειτουργεί παράνομα, τον πόλεμο στην Ισπανία, όπου το ΚΚΓ συμμετείχε στις «Διεθνείς Ταξιαρχίες», με πολλές χιλιάδες μαχητών, καθώς και τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα κατά του γερμανικού φασισμού.

Οπως εκτιμά το Νέο ΚΚ Γιουγκοσλαβίας για την κατάσταση που διαμορφώθηκε στη χώρα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: «Η ηγεσία του ΚΚΓ, εφησυχασμένη με τη δική τους επαναστατική σαρωτική κίνηση, και στην πραγματικότητα ανίκανη να εφαρμόσει τις σπουδαίες ιδέες και να υλοποιήσει τους στόχους που τέθηκαν μπροστά της ως κυβερνών σώμα του γιουγκοσλαβικού προλεταριάτου, διάλεξε το δρόμο του οπορτουνισμού και της αποξένωσης από το προλεταριάτο».

Το ΝΚΚΓ ασκεί σήμερα σοβαρή κριτική στην Ενωση Κομμουνιστών Γιουγκοσλαβίας, όπως μετονομάστηκε το ΚΚΓ υπό την ηγεσία του Τίτο, ακολουθώντας το δρόμο της σύγκρουσης με την ΕΣΣΔ, την παραβίαση αρχών της κομματικής λειτουργίας, αλλά και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με τη λεγόμενη «αυτοδιαχείριση», στο όνομα της «αξιοποίησης της αγοράς», αλλά και για τη συμμετοχή της χώρας στα ιμπεριαλιστικά σχέδια, μεταξύ άλλων και για τον ρόλο της ιδιαίτερα στο τελευταίο διάστημα της πάλης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Σήμερα στη Γιουγκοσλαβία οι κομμουνιστές προσπαθούν να πιάσουν και πάλι το «νήμα» της ιστορικής τους πορείας. Στη χώρα, από το 1990 δρα το Νέο ΚΚ Γιουγκοσλαβίας και η νεολαία του, Ενωση Κομμουνιστικής Νεολαίας Γιουγκοσλαβίας. Το ΝΚΚΓ, όπως αναφέραμε παραπάνω, επιδιώκει να αντλήσει συμπεράσματα από την ιστορική διαδρομή και κριτικά αποτιμά την περίοδο από το 1948 έως και το 1989. Συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Κομμουνιστική Πρωτοβουλία, μαζί με το ΚΚΕ, έχοντας μέτωπο απέναντι στις ιμπεριαλιστικές ενώσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Ταυτόχρονα, συμβάλλει στη δραστηριότητα της «Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης».

Υπάρχει επίσης το Συντονιστικό των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων της πρώην Γιουγκοσλαβίας, στο οποίο συμμετέχουν το Κόμμα Κομμουνιστές της Σερβίας, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Κροατίας, το ΚΚ στη Βόρεια Μακεδονία, η Λίγκα των Κομμουνιστών στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, το Γιουγκοσλάβικο ΚΚ του Μαυροβουνίου, το ΣΚ Σλοβενίας. Τα τρία πρώτα κόμματα είναι και αυτά μεταξύ των 30 ευρωπαϊκών ΚΚ που συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Κομμουνιστική Πρωτοβουλία, μαζί με το ΚΚΕ, παλεύοντας ενάντια στις ιμπεριαλιστικές ενώσεις ΕΕ και ΝΑΤΟ.

Στο χαιρετιστήριο μήνυμα του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ προς τους κομμουνιστές της Γιουγκοσλαβίας, αφού σημειώνονται οι κοινές ιστορικές σελίδες αγωνιστικής δράσης των κομμουνιστών των δύο χωρών, αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Η συμπλήρωση ενός αιώνα δράσης των Κομμουνιστικών Κομμάτων είναι, εκτός των άλλων, και μια μεγάλη ευκαιρία να μελετήσουμε αυτή την Ιστορία μας, σε κάθε χώρα, την Ιστορία του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Δεν σας κρύβουμε πως το ΚΚΕ, μελετώντας την Ιστορία, έχει εξάγει σοβαρά κριτικά συμπεράσματα, πρώτα απ' όλα για τη δική του δράση, αλλά και για τη δράση του ΚΚΣΕ, ιδίως μετά το 20ό Συνέδριό του, καθώς μεταξύ άλλων και για το ΚΚ Γιουγκοσλαβίας. Τη στάση του, ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα της ένοπλης πάλης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, αλλά και για τη συνέχεια, την περίοδο που μετονομάστηκε σε "Ενωση Κομμουνιστών Γιουγκοσλαβίας", με τη διάρρηξη των σχέσεων με τη Σοβιετική Ενωση, την παραβίαση αρχών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με την ενίσχυση των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων, την εμπλοκή σε σχεδιασμούς ιμπεριαλιστικών δυνάμεων κ.ά.

Είναι ανάγκη να αντλούμε συμπεράσματα, όχι μόνο από τις θετικές πλευρές της Ιστορίας μας, αλλά και από τις αρνητικές, για να μπορέσουμε σήμερα να γίνουμε ισχυρότεροι, να επεξεργαστούμε την επαναστατική στρατηγική μας, έτσι ώστε αυτή να αντιστοιχεί στο χαρακτήρα της εποχής μας, που παρά τις αντεπαναστατικές ανατροπές, παραμένει εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό.

Οι κριτικές παρατηρήσεις του ΚΚΕ για τη Γιουγκοσλαβία της περιόδου μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ή ενδεχόμενες παρατηρήσεις άλλων ΚΚ για τις εξελίξεις στα Βαλκάνια, μπορούν να αποτελέσουν βάση ουσιαστικών συζητήσεων και παράλληλα να δυναμώνει η διεθνιστική μας δράση».

Περισσότερα για την ιστορική διαδρομή του ΚΚΓ υπάρχουν στο άρθρο «Η ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ. ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ», στο 7ο τεύχος της «Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης», απ' όπου προέρχονται και πολλά στοιχεία που δημοσιεύονται εδώ.